ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΗ: Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ

 

Κάθε ἄνθρωπος, ἀγαπητοί μου, ἐκεῖνο ποὺ πιστεύει καὶ αἰσθάνεται, δὲν μπορεῖ νὰ τὸ κρύψῃ· νιώθει ἀνάγκη νὰ τὸ ἐκφράσῃ. Καὶ τὸ ἐκφράζει μὲ διαφόρους τρόπους· μὲ τὴ λάμ­ψι ἢ τὴ θλῖψι τοῦ προσώπου του, μὲ τὶς κινή­­σεις καὶ τοὺς μορφασμούς του, μὲ τὴν εὐγένεια, τὸ ὕφος καὶ τοὺς τρόπους του, πιὸ καθαρὰ μὲ τὴ γλῶσσα καὶ τὸν προφορικὸ λόγο του, καὶ πιὸ στα­θερὰ μὲ τὸν γραπτὸ λόγο, τὰ κείμενά του.

Αὐτὸ ὅμως ποὺ αἰσθάνεται κανεὶς τὸ ἐκ­φράζει καὶ μὲ τὸ τραγούδι του. Τὸ τραγούδι εἶ­νε ἔκφρασις τοῦ ἐσωτερικοῦ κόσμου μας. Πές μου τί τραγουδᾷς, νὰ σοῦ πῶ ποιός εἶσαι. Σήμερα δυστυχῶς ἐπικρατοῦν τραγούδια ποὺ δὲν ἐξυψώνουν ἀλλὰ μᾶλλον ταπεινώνουν κ᾽ ἐξευτελίζουν τὸν ἄνθρωπο. Ὁ ἱστορι­κὸς τοῦ μέλλοντος θὰ διαπιστώσῃ, ὅτι τὰ σημερινὰ τραγούδια, κατὰ 99%, εἶνε τραγούδια αἰσχροῦ ἔρωτα, καὶ θὰ ἀποφανθῇ ὅτι ἡ γενεά μας ὑπῆρξε πανσεξουαλική.

Ὑπῆρξε ὅμως κάποτε ἐποχή, ποὺ μέσα στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων ἔκαιγε μιὰ φλόγα ὄχι φυσικὴ καὶ γήινη, ἀλλὰ οὐράνια. Ἦταν ἡ φωτιὰ τοῦ θεϊκοῦ ἔρωτος. Καὶ ἐκδήλωσις ἀκρι­βῶς αὐτοῦ τοῦ ἔρωτος πρὸς τὸν Θεὸ εἶνε τὰ ποιήματα τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας. Σήμερα δὲν μποροῦμε νὰ γράψουμε τέτοια ποιήματα καὶ τέτοια τραγούδια. Ὄχι για­τὶ δὲν ὑπάρχει μέλος, ἀλλὰ γιατὶ δὲν ὑπάρχει καρδιά· καρδιά, ποὺ ν᾿ ἀγαπάῃ τὸ Θεό, νὰ τὸν ἀγαπάῃ μὲ τόση ἔντασι ὅση τὸν ἀγάπησαν οἱ πρόγονοί μας.

Ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἐμπνευσμένα τραγούδια τῆς Ἐκκλησίας μας εἶνε ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος. Ἔχει ἰδέες ὑψηλές, οὐρανογείτονες, οἱ ὁποῖ­ες ντύνονται μὲ ἔκφρασι καὶ ὕφος ἀπαράμιλλο. Εἶνε ἰδέες, ποὺ ἀγγίζουν τὰ ἄστρα τ᾽ οὐ­ρανοῦ καὶ ἐκφράζονται μὲ τὴν πιὸ εὐγενικὴ γλῶσσα τοῦ κόσμου, τὴν Ἑλληνική, τὴ μόνη ἱκανὴ ν᾽ ἀ­ποδώσῃ καὶ τὴν τελευταία ἀπόχρωσι τῆς σκέ­ψεως καὶ τοῦ αἰσθήματος. Νά τί εἶ­νε ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος· ἕνα ἀνυπέρβλητο ποί­ημα ποὺ θαυμάζουν οἱ αἰῶνες. Κάθε ποίημα, ποὺ ἔχει δημιουργηθῆ καὶ τὸ διαβάζουμε, προῆλθε ἀπὸ κάποια αἰτία. Τὸ ποί­ημα λοιπὸν αὐτό, ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος, πῶς δη­μιουργήθηκε; Ἡ ἱστορία μᾶς γυρίζει πίσω, στὶς συνθῆκες ὑπὸ τὶς ὁποῖες πρωτοακούστηκε.

Μὲ τὰ φτερὰ τὶς φαντασίας μας, ἀδελφοί μου, ἂς διασχίσουμε νοερὰ τὸν πέπλο τῶν αἰ­ώνων καὶ ἂς βρεθοῦμε στὸ ἔτος 626 μ.Χ. στὴν πόλι τῶν ὀνείρων μας, τὴν Κωνσταντινούπολι. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη στὸ θρόνο τοῦ Βυζαντίου ἦ­­ταν ἕνας ἀπὸ τοὺς γενναίους καὶ εὐσεβεῖς αὐτοκράτορες τοῦ Βυζαντίου, ὁ Ἡράκλειος. Ἐπὶ κεφαλῆς τῶν στρατευμά­των του εἶχε φύγει ἀπὸ τὴ Βασιλεύουσα καὶ βρισκόταν μακριά, στὰ ἀνατολικὰ σύνορα, γιὰ ν᾿ ἀποκρού­σῃ ἕνα προαιώνιο κίνδυνο ποὺ διέτρεχε τότε ἡ Βυζαν­τινὴ αὐτοκρατορία, τοὺς Πέρσες.

Διεξῆγε μάχες στὰ πεδία τῆς Μικρᾶς Ἀ­σί­ας καὶ τῆς Ἀρμενίας. Νικοῦσε, θριάμβευε καὶ ἀνανέωνε τὰ τρόπαια τῶν προγόνων μας. Ἡ πορεία τοῦ Ἡρακλείου ἦταν πορεία σχεδὸν στὰ ἴχνη τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Ὁ βασιλιᾶς τῆς Περσίας Χοσρόης κλονι­ζόταν. Πονηρὸς ὅμως καὶ πολυμήχανος, γιὰ νὰ φέρῃ ἀντιπερισπασμὸ στὸν Ἡράκλειο, ἔστειλε μιὰ στρατιά, ἡ ὁποία ἔφτασε στὰ πρόθυρα τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Συγχρόνως συν­εννοήθηκε μὲ τὸ βασιλιᾶ τῶν Ἀβάρων, μία βάρβαρη φυλὴ ποὺ κατέβηκε στὸν Δούναβι ποταμό· καὶ οἱ Ἄβαροι, ἔχοντας μαζί τους καὶ τοὺς Σλάβους, κατέβηκαν σὰν χιονοστιβάδα καὶ ἔφτασαν ἔξω ἀπὸ τὴν Πόλι.

Ἡ Κωνσταντινούπολις τώρα κινδυνεύει. Πο­λιορκεῖται ἀπὸ παντοῦ, καὶ ὁ στρατὸς λείπει. Μόνο μιὰ μικρὴ φρουρὰ τὴν ὑπερασπίζεται. Ὁ λαὸς προβάλλει ἀντίστασι μὲ ἡγέτας δύο σπουδαίους ἄνδρες – εὐτυχὴς μία πόλι ποὺ ἔχει στοὺς κόλπους της ἄνδρες ὑπερόχους. Ὁ ἕνας ἦταν ὁ στρατηγὸς Βῶνος, καὶ ὁ ἄλλος ὁ ἐπίσκοπός της, ὁ πατριάρχης Κωνσταν­τινουπόλεως Σέργιος. Ὁ ἕνας πολεμοῦσε πάνω στὰ τείχη, στὶς ἐπάλξεις τῆς Κωνσταντινουπόλεως, κι ὁ ἄλλος ἐμψύχωνε τὸ λαὸ καὶ μὲ τὸν ἱερὸ κλῆρο ἀνέπεμπε στοὺς ναούς, μαζὶ μὲ τὶς γυναῖκες καὶ τὰ παιδιά, θερμὲς δεήσεις στὴν ὑπεραγία Θεοτόκο.

Θέλοντας νὰ ἐπιτύχουν κάποια χαλάρωσι στὴν σκληρὴ πολιορκία τῆς Πόλεως, οἱ δύο ἄνδρες ἔκριναν καλὸ νὰ στείλουν πρεσβεία στὸν χαγᾶνο (=τὸν ἡγεμόνα) τῶν Ἀβάρων. Αὐ­τὸς καθισμένος σὲ χρυσοστόλιστο θρόνο τοὺς δέ­χθηκε ἀγέρωχος καὶ τοὺς κράτησε ὄρθιους.
–Τί θέλετε; τοὺς ρώτησε. –Εἴμαστε Χριστιανοί, τοῦ εἶπαν, ἀγαποῦμε τὴν εἰρήνη. Σὲ παρακαλοῦμε νὰ λυπηθῇς τὴν Πόλι καὶ νὰ λύσῃς τὴν πο­λιορκία.

Γέλασε ὁ χαγᾶνος καὶ ἀποκρίθηκε· –Μέσα σὲ εἰκοσιτέσσερις ὧρες νὰ ἐγκαταλείψετε τὴν πόλι ὅλοι σας. Καὶ ἐκτὸς ἀπ᾽ τὸ πουκάμισο ποὺ φορᾶτε δὲν θὰ πάρετε τίποτε μαζί σας· ὅ,τι ἔχει ἡ Πόλι, εἶνε δικά μου. Συγχρόνως τοὺς ἀπείλησε προσθέτοντας· –Δὲν ὑπάρχει περίπτωσι νὰ σωθῆτε. Ὁ βασιλιᾶς σας μὲ τὸ στρατὸ βρίσκεται μακριὰ καὶ δὲν μπορεῖ νὰ σᾶς ὑπερασπιστῇ. Μόνο ἂν γίνετε ψάρια καὶ κολυμπήσετε ἢ πουλιὰ καὶ πετάξετε, τότε μόνο θὰ σωθῆτε.

Ἔφυγαν περίλυποι οἱ πρέσβεις τοῦ Βυζαν­τίου. Ἐπέστρεψαν στὴν Πόλι καὶ πῆραν ἀπόφασι νὰ ἀγωνισθοῦν μέχρι ἐσχάτων· οἱ ἄν­τρες στὰ τείχη μὲ τὰ ὅπλα, καὶ τὰ γυναικόπαι­δα στοὺς ναοὺς μὲ τὴν προσευχή. Ὁ χαγᾶνος, βέβαιος γιὰ τὴ νίκη, πίστευε ὅ­τι σὲ λίγο θὰ μπῇ στὴν Πόλι, θὰ τὴν κυριεύ­σῃ. Ἀλλὰ στὴν ἱστορία τῶν λαῶν συμβαίνουν ὡρισμένα γεγονότα ποὺ δὲν ἑρμηνεύον­ται φυσι­κῶς καὶ ἀνθρωπίνως· γεγονότα ποὺ δείχνουν, ὅτι ὑπάρχουν ἀστάθμητοι παράγοντες οἱ ὁ­ποῖοι κατευθύνουν τὴν ἱστορία, δείχνουν ὅτι ὑπάρχει θεία πρόνοια, ὑπάρχει Θεός!

Ἐνῷ ὁ χαγᾶνος περίμενε νὰ μπῇ στὴν Πόλι, τὴ νύχτα φύσηξε δυνατὸς ἄνεμος, ξέσπασε θύ­­ελ­λα, ποὺ σάρωσε ὅλο τὸν Βόσπορο. Τὰ 2 – 3 χιλιά­δες πλοιάρια τῶν Ἀβάρων καὶ τῶν Περσῶν συγ­κρούστηκαν μεταξύ τους, τσακίστη­καν, δια­λύθηκαν, ἔμειναν ξύλα ποὺ ἐπέπλεαν. Ὁ χαγᾶ­νος ἔντρομος, λέει κάποιος ἱστορικός –ἂς μὴν τὸ πιστεύουν οἱ ἄπιστοι, ἐμεῖς τὸ πιστεύουμε–, εἶ­δε στὰ τείχη μιὰ γυναῖκα μαυροφό­ρα νὰ προστατεύῃ ὁλόκληρη τὴν Πόλι. Ὁ στρατός τους πανικοβλήθηκε, καὶ τὸ πρωὶ ὁ πρὶν ἀγέρωχος χαγᾶνος περίφοβος τώρα ἔλυσε τὴν πολιορκία. Τότε ὁ πατριάρχης Σέργιος κάλεσε ὅλους, ἄντρες γυναῖκες παιδιά, νὰ μαζευτοῦν στὸ ναὸ τῶν Βλαχερνῶν. Ἐκεῖ, ὄρθιοι ὅλη τὴ νύχτα, ἀ­νέπεμψαν στὴν ὑπεραγία Θεοτόκο τὸν Ἀκάθι­­στο ὕμνο καὶ ἔψαλαν γιὰ πρώτη φορὰ τὸ κον­τά­κιο «Τῇ ὑπερμάχῳ Στρατηγῷ τὰ νικητήρια…».

Ἀπὸ τότε, ἀγαπητοί μου, ἀπὸ τὸ 626 μ.Χ., ἔ­χουν περάσει 1400 περίπου χρόνια. «Τὰ πάν­τα ῥεῖ», λέει ὁ ἀρχαῖος φιλόσοφος (Ἡράκλειτος παρὰ Μιχ. Ἰατροῦ Ε97 σ. 191, Π405 σ. 365), τὰ πάντα μεταβάλλονται. Ἀλ­λὰ μέσα στὴν διαρκῆ ῥοή, μεταβολὴ καὶ φθορά, τὸ τραγούδι αὐτὸ μένει ἀλώβητο ἀπὸ τὸ χρόνο κ᾽ ἐξακολουθεῖ ν᾽ ἀναπέμπεται μὲ τὴν ἴδια πνοή. Τὰ τραγούδια, ποὺ ἔκαναν ἐν τῷ μεταξὺ οἱ ἄν­θρωποι, λησμονήθηκαν· ἀλλὰ τὸ τραγούδι αὐ­τὸ τῆς Παναγίας μένει ἀλησμόνητο καὶ συγ­κι­­νεῖ κάθε ὀρθόδοξη καρδιὰ παντοῦ στὴ γῆ.

Ἔχει μεταφρασθῆ σὲ 25 μὲ 30 γλῶσσες, ἀ­πέ­κτησε μιὰ παγκοσμιότητα ποὺ δονεῖ ὅλη τὴν Ὀρθοδοξία. Ἑνώνει σὰν ἁλυσίδα ὅλους τοὺς ὀρ­θοδόξους, Ἕλληνες-Βουλγάρους-῾Ρουμάνους-῾Ρώσσους-Σέρβους, ἀκόμη κι ὅταν βρίσκονται κάτω ἀπὸ ἄθεα τυραννικὰ καθεστῶτα. Ὁ παν­ορθόδοξος αὐτὸς ὕμνος ἑνώνει ὅλη τὴν Ὀρ­θο­δοξία, καὶ εἶνε τὸ καύχημα τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Ἀλλ᾽ ἐνῷ στοὺς ναοὺς ἀναπέμπεται ὕμνος στὴν Παν­αγία κι ἀκούγεται πρὸς αὐ­τὴν τὸ «Χαῖ­ρε», ὅ­ταν βγαίνουμε ἔξω, δὲν ἀκοῦμε «Χαῖ­ρε»· ἀντιθέτως, πολὺ συχνά, ἀκούγονται φοβε­ρὲς βλασφημίες τοῦ ὀνόματός της. Ἀντὶ ὕμνου ὕ­βρεις λοιπόν; Πρέπει ν᾿ ἀνοίξῃ ἡ γῆ νὰ μᾶς κα­τα­πιῇ. Καμμιά γυναίκα, καὶ ἡ πιὸ διεφθαρμένη, δὲν ὑ­βρίζεται ἔτσι. Νὰ κλάψουμε γι᾽ αὐτό. Νεαρὸς εἰσπράκτορας λεωφορείου μοῦ ἔλεγ­ε· Θὰ φύγω ἀπ᾽ τὴ δουλειά, δὲν ὑποφέρω τὶς βλασφημίες τῶν θείων… Εἴμαστε ἔθνος χριστι­ανικό; Πότε θὰ γίνουμε κράτος ὀρθόδοξο;

Ξέρετε τί λέει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ἀδελφοί μου; Ἀκοῦς κάποιον νὰ βλαστημάῃ; συμ­βούλεψέ τον μία, δύο, τρεῖς φορές. Δὲν σ᾽ ἀ­κούει; χτύπα τον, ν᾽ ἁγιάσῃ τὸ χέρι σου. Μὴν ἐπιτρέπετε σὲ κανένα νὰ βλαστημᾷ τὴν Παναγία, ποὺ εἶνε ἡ προστάτις τοῦ ἔθνους, ἡ μητέρα τῶν ὀρθοδόξων, τὸ καταφύγιο παν­τὸς θλιβομένου· σὲ κάθε δύσκολη στιγμὴ ἀ­κούγεται «Παναγία, σῶσε μας!». Ὁ τόπος αὐ­τὸς νὰ μείνῃ καθαρὸς ἀπὸ τὸ μίασμα αὐτό.

Ἂς ἀγωνισθοῦμε. Ἂν θέλουμε νὰ ζήσουμε, ἂν θέλουμε νὰ ἔχουμε τὴ χάρι καὶ τὴν προστασία τῆς Θεοτόκου, πρέπει νὰ σβήσουμε τὴ βλασφημία ἀπὸ τὸ σπίτι μας, ἀπὸ τὴ γειτονιά μας, ἀπὸ τὸν τόπο μας.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης (τὸν παλαιό) τὴν 8-3-1968 βράδυ. *Εκ του ιστολογίου «augoustinos-kantiotis.gr» της 15.3.2019. Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.