ΟΣΙΟΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ (4ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Αμβρόσιος της Όπτινα>>, έκδοση ογδόη, σελ. 47-53, Ωρωπός Αττικής 2004.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Η λέξις "στάρετς", που ερμηνεύεται "γέροντας", αναφέρεται σε χαρισματούχους άνδρες του ρώσικου μοναχισμού. Πρόκειται για τους ιερομονάχους εκείνους, οι οποίοι με αυστηρή μοναχική άσκησι ανέβηκαν σε ύψη αρετής και κατέκτησαν πλούσια την χάρι, την σοφία και την δύναμι του Αγίου Πνεύματος,
για να αναλάβουν εν συνεχεία το έργο του πνευματικού πατρός και καθοδηγητού.
Τον περασμένο αιώνα η Ρωσική Εκκλησία παρουσίασε εκλεκτούς και δυναμικούς στάρετς. Ήταν για να ενισχυθή η φλόγα της πίστεως και να αντέξη στην επερχόμενη δοκιμασία. Ανάμεσά τους σπουδαία θέσι κατέχει ο περίφημος στάρετς Αμβρόσιος της Όπτινα, ο "μέγας φωστήρ της Ρωσίας", όπως χαρακτηρίσθηκε, ο οποίος ανακηρύχθηκε επίσημα άγιος τον Ιούνιο του 1988 από την Ιερά Τοπική Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Η παρουσίασις στο ελληνικό κοινό της μεγάλης αυτής οσιακής μορφής αποτελεί μια συμβολή στην προσπάθεια ν' αποκαλυφθούν τα περίλαμπρα αστέρια που κρύβει ο ουράνιος θόλος της Ορθοδοξίας. Έτσι θα μπορή ο αναγνώστης να θαυμάση το φως, την λάμψι, την δόξα και την ωραιότητα που περιέχει η Εκκλησία του.
Μαζί με την μορφή του βιογραφούμένου οσίου προβάλλονται στο παρόν βιβλίο και άλλες ιερές μορφές -εκλεκτά άνθη από τον οσιακό κήπο της Όπτινα- όπως του στάρετς Λέοντος, του στάρετς Μακαρίου, του ηγουμένου Μωϋσή, του ερημίτου Ελισσαίου κ.ά. Όλοι τους -σύγχρονοι του οσίου Αμβροσίου- ήσαν θεοφόροι Πατέρες,
"άνδρες πλούσιοι, κεχορηγημένοι ισχύϊ" (Σ. Σειράχ μδ' 6). [...]
(Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Ο στάρετς Λέων

Αν το Μοναστήρι της Όπτινα εγνώρισε τον 19ο αιώνα το πνευματικό του μεσουράνημα, το οφείλει κυρίως σε ωρισμένα πρόσωπα που αναδείχθησαν εμπνευσμένοι στάρετς, και που σαν εκλεκτά δοχεία της Χάριτος εσκόρπισαν γύρω τους τις ευλογίες του Ουρανού.

Εκείνος δε που εγκαινίασε εκεί επίσημα το στάρτσεστβο υπήρξε ο Μεγαλόσχημος Ιερεύς Λέων (1768-1841). Μία σύντομη γνωριμία μαζί του επιβάλλεται, αφού άλλωστε υπήρξε ο πρώτος υπεύθυνος καθοδηγητής του στάρετς Αμβροσίου. Μεταξύ των αρετών του ξεχωριστή θέσι κατείχε η ταπεινοφροσύνη και η υπομονή στους πειρασμούς.

Η αρετή του και η φήμη του συνέβη να ερεθίση μερικούς -φαινόμενο όχι και τόσο ασυνήθιστο- με συνέπεια να υβρισθή, να συκοφαντηθή και να διωχθή. Αγωνιζόμενος όμως <<διά των όπλων της δικαιοσύνης των δεξιών και αριστερών>> έγινε κάτοχος μεγάλης πνευματικής πείρας και ανεδείχθη χαρισματούχος οδηγός του λαού. Ως την ηλικία των εξήντα οκτώ ετών ασκήτευε στην Σκήτη, και τότε κατόπιν εντολής του Επισκόπου μετεφέρθη στο Μοναστήρι.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του δεν ήταν παρά μία συνεχής προσφορά στον κόσμο που ζητούσε την καθοδήγησί του και την ευλογία του. Η πρώτη γνωριμία μαζί του ήταν οπωσδήποτε εντυπωσιακή. Η εξωτερική του εμφάνισις δεν προδιέθετε ευμενώς να τον θεωρήσης πρόσωπο σπουδαίας πνευματικότητος. Από πλευράς σωματικής διαπλάσεως τύχαινε να είναι υπερβολικά παχύσαρκος, πράγμα που χτυπούσε άσχημα. 

Έπειτα απέφευγε την επιτηδευμένη ευλάβεια και ευγένεια -πολλές φορές έκανε τον αστείο ή τον ωργισμένο- και απορούσες αν έχης μπροστά σου έναν άνθρωπο του Θεού. Όταν όμως άνοιγες μαζί του σοβαρή συζήτησι ή του εξωμολογείσο, εθαύμαζες τον θεϊκό φωτισμό του. Γιατι εκτός των άλλων είχε το ειδικό χάρισμα να υπενθυμίζη σ' όσους έκαναν εξομολόγησι παλαιές αμαρτίες τους.

Η διαπίστωσις αυτή έδινε και ένα καλό μάθημα, να μη κρίνεται η αξία του ανθρώπου από την εξωτερική του εμφάνισι. Η άφιξις του Αλέξανδρου στην Όπτινα βρήκε τον στάρετς στο 71ο έτος. Αν αργούσε περισσότερο δεν θα τον συναντούσε καθόλου -πέθανε στο 73ο έτος- και η απώλεια θα ήταν σημαντική. Να γατι τον παρακινούσε ο πειρασμός να αναβάλλη συνεχώς την φυγή του από τον κόσμο!

Την πρώτη φορά που τον αντίκρυσε ο Αλέξανδρος φθάνοντας στο Μοναστήρι, κάθε άλλο παρά ενθουσιάσθηκε, όπως ο ίδιος το περιγράφει: -Πηγαίνοντας στον στάρετς Λέοντα τον βλέπω παχύ, εύσωμο, καθισμένο στο κρεββάτι του. Ήταν περιτριγυρισμένος από κόσμο, και εκείνη την ώρα έλεγε κάποιο αστείο και γελούσε. Δεν έμεινα καθόλου ευχαριστημένος. Σε λόγο επισκέφθηκα τον Ηγούμενο Μωϋσή.

Στη ερώτησί του, <<Πώς σου φάνηκε ο στάρετς; Σου άρεσε;>> του είπα πως είχε γύρω του πολύ κόσμο. Απέφυγα να του πω πως δεν μου άρεσε. Έπειτα όμως από λίγο παρακολουθώντας ο Αμβρόσιος μία άλλη σκηνή σχημάτισε διαφορετική εντύπωσι για το πρόσωπο του στάρετς. Θα αφήσουμε τον ίδιο να μας την περιγράψη:

-Βλέπω κάποιον σκητιώτη Ιερομόναχο ονόματι Ιωάννη να φορή το Μεγάλο Σχήμα -μόλις είχε γίνει η κουρά του- και να βαδίζη προς το κελλί του στάρετς. Μόλις τον αντίκρυσα θαμπώθηκα. Είχε όψι πραγματικά αγγελική. Δεν ήθελα να μου φύγη από τα μάτια. Πλησιάζοντας στον στάρετς τον βλέπω να βάζη μία πολύ βαθειά μετάνοια, να ασπάζεται το χέρι του και να λέη:

<<Να μπάτουσκα έρραψα το καινούργιο μου ζωστικό -δηλαδή το εσωτερικό ράσο- και το έφερα να το ευλογήσης προκειμένου να το φορέσω>>. <<Έτσι κάνουνε;>> απαντά εκείνος. <<Πρώτα ζητούν ευλογία να το ράψουν και μετά για να το φορέσουν. Τώρα όμως το έρραψες. Φόρεσέ το. Δεν μπορούμε να το χαλάσουμε>>. Παρακολουθώντας τα λόγια του στάρετς αντιλήφθηκα το βαθύτερο νόημά τους και άρχισα να τον αγαπώ. Τί ήταν εκείνο που αντιλήφθηκε ο Αλέξανδρος;

Ήταν ότι η άσκησις του μοναχού συνίσταται κυρίως στην <<εκκοπή του ιδίου θελήματος>>. Ο μοναχός δεν πρέπει να ενεργή ανεξέλεγκτα, αλλά τις επιθυμίες του και τις ενέργειές του να τις υποβάλλη στην κρίσι του πνευματικού του οδηγού. Όλα πρέπει να γίνωνται με την ευλογία του Πατρός.

Με διαφορετική τώρα γνώμη και διάθεσι πλησίαζε ο υποψήφιος μοναχός τον στάρετς, του διηγήθηκε την ιστορία του και τις προοπτικές του, ζητώντας ευλογία να παραμείνη στην Όπτινα. Ο Γέροντας από την πρώτη στιγμή τον εξετίμησε. Τον περιέβαλε με περισσή αγάπη και τον ενεθάρρυνε στην επιθυμία του για μια ζωή αφιερωμένη.

Στο κελλί του στάρετς χρειαζόταν πάντοτε ένα πρόσωπο να τον εξυπηρετή σε διάφορες ανάγκες, αφού ήταν ηλικιωμένος και δυσκίνητος, και μάλιστα να του διαβάζη τις Ακολουθίες, εφ' όσον ήταν αδύνατο να τις παρακολουθή στον Ναό. Κάποια εσωτερική φωνή παρακινούσε τον στάρετς να προσλάβη τον Αλέξανδρο σ' αυτή την υπηρεσία. Έτσι και έγινε.

Μεγάλη ευλογία για τον Αλέξανδρο να βρίσκεται κοντά στον άνθρωπο, που έκρυβε μέσα του ανεκτίμητο πνευματικό πλούτο. Μεταξύ τους ανεπτύχθησαν ακατάλυτοι ιεροί δεσμοί. Ο Γέροντας αντιμετώπιζε τον δόκιμο μοναχό με ξεχωριστή λεπτότητα και πατρική στοργή. Τον ευχαριστούσε μάλιστα να τον αποκαλή, χαιδευτικά <<Αλεκάκο>>. Σ' αυτή την θέσι παράμεινε ο Αλέξανδρος αρκετούς μήνες.

Θα έπρεπε όμως να γίνη κάποια αλλαγή, που υπαγορευόταν από την αγάπη του στάρετς Λέοντος. Οι γονείς δεν ενδιαφέρονται μόνο για το παρόν, αλλά και για το μέλλον των παιδιών τους. Αυτός στην ηλικία και την κατάστασι που βρισκόταν, δεν θα ζούσε πολύ καιρό ακόμη. Και ο μαθητής του τι θα γινόταν; Αυτές οι σκέψεις έφεραν τον Αλέξανδρο στην Σκήτη.

Τον παρέδωσε ο στάρετς Λέων στον εκλεκτό Ιερομόναχο Μακάριο, άριστο καθοδηγητή ψυχών. Η εγκατάστασίς του στην Σκήτη, έγινε ένα χρόνο μετά τον ερχομό του στην Όπτινα. Τώρα, στην νέα του διαμονή θα μπορούσε να ανεβή ψηλά, γιατι του προσφερόταν περιβάλλον ησυχαστικό. <<Ησυχία, αρχή καθάρσεως>>. Με την ησυχία, την σιωπή, την περισυλλογή, η ψυχή του θα έπαιρνε φτερά για να πετάξη στα ύψη.

Τον σεβαστό του στάρετς Λέοντα, που μόνο ένα χρόνο παρέμεινε ακόμη στην ζωή, δεν τον λησμόνησε. Του έτρεφε απέραντη αφοσίωσι και αγάπη. Γι' αυτό κατά διαστήματα τον επισκεπτόταν' και για να τον βλέπη, αλλά και για να ωφελήται πνευματικά. Ανάμεσα στις σχέσεις του στάρετς και του Αλεξάνδρου υπάρχουν και ωρισμένα περιστατικά, κάπως περίεργα για έναν που αγνοεί την ιδιοτυπία της μοναχικής ζωής.

Προκειμένου να καλλιεργηθή στον μοναχό πνεύμα ταπεινοφροσύνης οι Γέροντες μερικές φορές τον αντιμετωπίζουν με κάποια εξωτερική σκληρότητα. Πολλές φορές ο στάρετς έδειχνε πως περιφρονεί τον υποτακτικό του και δεν καταδέχεται καν να τον αποκαλέση με το όνομά του. -<<Χίμαιρα>>, του έλεγε, πάλι απροσεξίες έκανες! Αντί Αλέξανδρο τον φώναζε <<χίμαιρα>>.

(Η λέξις προέρχεται από την αρχαία ελληνική μυθολογία και αναφέρεται σε κάποιο φανταστικό θηρίο. Μεταφορικά αναφέρεται και σε πράγματα ανύπαρκτα, σε ονειροπολήματα, σε ουτοπίες). Με την ονομασία αυτή ήθελε να του πη, <<φαντάζεσαι πως είσαι σπουδαίος, ενώ στην ουσία δεν είσαι τίποτε>>.

Ερώτησαν κάποιοι τον στάρετς να τους διασαφηνήση την έννοια της λέξεως <<χίμαιρα>>, και τους έφερε ένα επιτυχημένο παράδειγμα από την φυτολογία. 

-Παρατηρήστε, τους είπε, τις αγγουριές. Από ωρισμένα άνθη παράγονται αγγούρια, από άλλα όμως όχι. Εμφάνισι μόνο έχουν' δημιουργούν τέτοια εξωτερική εντύπωσι, αλλά από καρπό μηδέν. Τα άνθη αυτά δίνουν μία ιδέα τι εννοώ με την λέξι <<χίμαιρα>>. Δεν ήταν μόνο ο Αλέξανδρος που υφίστατο τέτοιες <<περιποιήσεις>> από τον στάρετς.

Και άλλοι υποτακτικοί είχαν να διηγούνται παρόμοιες αντιμετωπίσεις του. Γύρω στον στάρετς που ζούσε με απλότητα και είχε αποκτήσει την μοναχική <<απάθεια>>, μαζευόταν διάφορος κόσμος: Άνδρες, γυναίκες, νέοι, γέροι, μοναχοί, μοναχές. Κάποτε που τον επισκέφθηκαν μερικές μοναχές, ο Αλέξανδρος υπέστη μία απροσδόκητη και κάπως υποτιμητική μεταχείρησι. Τί συνέβη;

(Ως γνωστόν οι ρωσίδες μοναχές φορούν και μικρό καλογερικό σκούφο). Παίρνει λοιπόν τον σκούφο από την μοναχή και τον τοποθετεί στο κεφάλι του υποτακτικού του. Εκείνος σάστισε. Δεν ήξερε τι να κάνη. Τί ντροπή! Να βρίσκεται ανάμεσα σε τόσους ανθρώπους και να φορή γυναικείο σκούφο!

Υπελόγισε πως του το έκανε αυτό ο στάρετς για ταπείνωσι. Έπειτα όμως από πολλά χρόνια αντιλήφθηκε πως η ενέργεια αυτή είχε προφητικό νόημα. Του προέλεγε για τις πολλές φροντίδες και έννοιες που θα έβαζε στο κεφάλι του χτίζοντας ένα γυναικείο Μοναστήρι και καθοδηγώντας πλήθος μοναχές. 

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου:
<<Όσιος Αμβρόσιος της Όπτινα>>,
έκδοση ογδόη, σελ. 47-53, Ωρωπός Αττικής 2004.