Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΣΥΓΧΥΣΗ

 

Σήμερα τὴν Β´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ ἐνῶ ταυτόχρονα ἑορτάζει καὶ ἡ τοπικὴ μας Ἐκκλησία τῆς Θεσσαλονίκης. Ἡ Κυριακὴ αὐτὴ εἶναι συνέχεια τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας.

Ἡ Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας προβάλλει τὴν νίκη τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τῆς αἱρέσεως τῆς εἰκονομαχίας, ἐνῶ ἡ σημερινὴ Κυριακὴ προβάλλει ἕναν νικητὴ, ἕνα πρότυπο, ἕνα παράδειγμα Ἱεράρχου, τὴν προσωπικότητα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ποὺ ἀντιμετώπισε τὴν θεολογία τῶν δυτικῶν. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ὁ Συνοδικὸς Τόμος τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναφέρεται ὄχι μόνο στὴν ἐποχὴ τῆς εἰκονομαχίας, ἀλλὰ καὶ στὴν ἐποχὴ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ.

Αὐτὸ εἶναι πολὺ σημαντικὸ διότι ἡ Ἐκκλησία θεώρησε ὅτι η Θεολογία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ συνέβαλε καταλυτικὰ στὴν ἀνάδειξη τῆς Ἀληθινῆς Πίστεως ποὺ σώζει τὸν ἄνθρωπο γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ ἀκόμα.

Ἀρχικὰ θὰ ἤθελα νὰ εὐχαριστήσω τὸν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος ποὺ μοῦ ἐμπιστεύθηκε νὰ ἐκφωνήσω τὸν πανηγυρικὸ λόγο τῆς ἑόρτιας Συνοδικῆς Ἐκδήλωσης καθὼς καὶ ὅλα τὰ μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Θὰ μοῦ ἐπιτρέψετε νὰ ἐπικαλεστῶ τὴν Χάρη τοῦ Παναγίου καὶ Τελεταρχικοῦ Πνεύματος διότι ἡ παρούσα ὁμιλία δὲν θὰ εἶναι μόνο περιγραφὴ τῶν ὅσων γνωρίζω σὲ ἐπίπεδο πληροφορίας ἀπὸ τὰ ἀκαδημαϊκὰ βιβλία ὅπως μᾶς διδάσκονται σήμερα, ἀλλὰ θὰ προσπαθήσω νὰ μεταφέρω καὶ τὴν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησία μέσα ἀπὸ τὴν ὑμνολογία καθῶς καὶ τὴν προσωπικὴ μου ἐμπειρία στὴν διακονία τῆς Ἐκκλησίας μας ἀπὸ τὸ 1989.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προβάλλεται ὡς ἰδιαίτερο πρόσωπο ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία διότι τὸ ἔργο του κρίθηκε ἰδιαίτερο καὶ σημαντικὸ. Τὸ ἔργο του μᾶς διδάσκει πῶς μπορεῖ νὰ κατανοήσει ὁ ἄνθρωπος τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας, πῶς μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ γνωρίσει τὴν Ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ, πῶς μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ βιώσει τὸν Παράδεισο ἀπὸ αὐτὴν τὴν ζωὴ γιὰ τὴν ἄλλη ζωή.

Ὁ Ἅγιος ἔζησε τὸν 14ο αἰῶνα καὶ μέχρι τότε ἡ κάθε Οἰκουμενικὴ Σύνοδος διετύπωνε τὴν σώζουσα Ἀλήθεια ἀνάλογα τῶν ποιμαντικῶν ἀπαιτήσεων καὶ συνθηκῶν. Ἔτσι βλέπουμε σὲ κάθε Οἰκουμενικὴ Σύνοδο νὰ διατυπώνεται ἡ Ἀλήθεια μέσω τῶν δογμάτων ἀνάλογα τὶ ὑποστήριζε ἡ κάθε αἵρεση. Ἡ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος μὲ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ, μᾶς λέγει πῶς νὰ κατανοήσουμε τὰ ὅλα δόγματα τῆς Ἐκκλησίας.

Μᾶς λέγει πῶς νὰ κατανοήσουμε ὅλη τὴν προηγούμενη ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μὲ ἕναν συγκεκριμένο τρόπο καὶ αὐτὸς ὁ τρόπος εἶναι ὁ ἕνας, ὁ μοναδικὸς, ποὺ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο μὲ ἀκρίβεια στὴν σωτηρία του μὲ τὴν προϋπόθεση ὅμως ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀκολουθεῖ πιστὰ τὰ βήματα τῶν Ἁγίων Πατέρων ὅπως παρεδόθησαν μὲ γραπτὴ καὶ προφορικὴ Παράδοση.

Αὐτὴ ὅμως ἡ Παράδοση σήμερα ἀμφισβητεῖται καὶ ἀπορρίπτεται διότι ἡ ἐποχὴ μας εἶναι ἐποχὴ σύγχυσης ποὺ ἀλλοιώνει τὸν αὐθεντικὸ τρόπο σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Ἕνα μέσο ποὺ ἀμφισβητεῖ τὴν Παράδοση εἶναι ὁ σημερινὸς Οἰκουμενισμός. Ὁ Οἰκουμενισμὸς ἐπιφέρει σύγχυση στὴν ὀμαλὴ λειτουργία τῆς Παράδοσης. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ ἀναζητᾶ τὸ καλύτερο καὶ τὸ ἀνώτερο στὴν ζωὴ του καὶ νὰ συγκρίνει τὸν ἑαυτὸ του μὲ τὸ ἀνώτερο καὶ ὄχι μὲ τὸ κατώτερο.

Ὁ Οἰκουμενισμὸς εἶναι προϊόν ἀνθρώπινο καὶ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο νὰ βλέπει τὸ κατώτερο, δηλαδὴ προσανατολίζει τὸν ἄνθρωπο νὰ βλέπει τὶ λένε οἱ ἄλλοι περὶ τοῦ Θεοῦ καὶ ὄχι πῶς ἀποκαλύφθηκε ὁ Θεὸς στὸν ἄνθρωπο. Ἐπομένως ὁ Οἰκουμενισμὸς ἐξ ὁρισμοῦ εἶναι κατασκεύασμα ἀνθρώπινο καὶ ὄχι Θεανθρώπινο. Εἶναι ἀνθρώπινη πατέντα μὲ σκοπιμότητα ποὺ δὲν βλέπει τὸν ἄνθρωπο στὴν πραγματικὴ του ἀνάγκη, ἀλλὰ τὸν ὑποχρεώνει νὰ ἐξυπηρετεῖ κρυφὲς ἀνάγκες θλιβερῶν σκοπιμοτήτων.

Ὑπάρχει ὅμως καὶ τὸ παρήγορο καὶ τὸ αἰσιόδοξο τῆς ἐποχὴ μας. Τὸ παρήγορο εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς στέλνει τοὺς Ἁγίους Του νὰ μᾶς ἐνισχύει ἀκόμα καὶ σήμερα καὶ αὐτὸ τὸ βλέπουμε ἐμπειρικά. Τὸ αἰσιόδοξο εἶναι ὅτι ὑπάρχουν ἀκόμα ἄνθρωποι ποὺ ἀγωνίζονται ἐν Χριστῷ καὶ ἀποτελοῦν σύγχρονα παραδείγματα.

Ἐγὼ προσωπικὰ στηρίχθηκα ἀπὸ τὴν ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ στὴν προσωπικὴ μου ζωὴ μέσω τῶν Ἁγίων, τῶν Ἱερῶν Λειψάνων καὶ τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων, ἀλλὰ καὶ παρηγορήθηκα σὲ προσωπικὲς δοκιμασίες ἀπὸ σύγχρονες προσωπικότητες ποὺ νοηματοδότησαν ἐν Χριστῷ τὴν δικὴ μου ζωὴ, τοὺς εὐγνωμονῶ καὶ τοὺς εὐχαριστῶ γιὰ ὅλα τὰ καλὰ ποὺ μοῦ ἔδωσαν.

Ὡστόσο ὅμως ἡ Θεολογία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἀποτελεῖ γιὰ τὸν χριστιανὸ νοητὴ πυξίδα. Ὁ ὀρθός τρόπος κατανόησης ὅλων τῶν δογμάτων, ἤ ὁ ὀρθός τρόπος κατανόησης τῆς Ἀκτίστου Ἀλήθειας, ἤ ὁ ὀρθὸς τρόπος βίωσης τοῦ Παραδείσου σὲ αὐτὴ τὴν ζωή, ἀποτελεῖ πρόκληση ἀπὸ τὸ καλὸ πρὸς τὸ καλύτερο καὶ ἀπὸ τὸ καλύτερο πρὸς τὸ ἀνώτερο. Ἡ Ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι μόνο κάλεσμα, ἀλλὰ καὶ πρόκληση ποὺ ἀναταράσσει τὰ λιμνάζοντα ὕδατα τῆς ἄνεσης, τοῦ βολέματος, τῆς τρυφῆς καὶ τῆς ἀποξένωσης ἀπὸ τὴν αὐθεντικὴ ἀγάπη.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἦταν λιτὸς καὶ ἁπλὸς καὶ ἔλεγε τὸ ἐξῆς: Γιὰ νὰ κατανοήσει κάποιος τὴν Ἀλήθεια θὰ πρέπει νὰ ἔχει καθαρὴ καρδιά καὶ ὄχι ἀκαδημαϊκὴ γνώση καὶ ἀμέσως μετὰ ἔλεγε μὲ τὴν ζωὴ του καὶ τὸ παράδειγμα του ποιὸς εἶναι αὐτὸς ὁ τρόπος γιὰ νὰ κατανοήσει κάποιος τὴν Ἀλήθεια. Τὸ ἔλεγε αὐτὸ διότι οἱ ἀντίπαλοι του ὑποστήριζαν ὅτι ὁ Θεὸς γνωρίζεται μόνο μὲ τὴν εὐδαιμονία. Δηλαδὴ ἄν κάποιος γνωρίζει ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλοσοφία καὶ γραμματεία θα μπορεῖ νὰ καταλάβει τὸν Παράδεισο καὶ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ και δὲν ἀπαιτεῖται καθαρὴ καρδιὰ ἀπὸ τὰ πάθη γιὰ νὰ καταλάβει κάποιος τὸν Θεό.

Ἀπέναντι στὴν εὐδαιμονία καὶ στὶς πλάνες διδασκαλίες τῆς δυτικῆς θεολογίας θὰ μπορούσαμε νὰ ἀντιτάξουμε τὴ διδασκαλία τοὺ μεγάλου αὺτοῦ Ἁγίου συνοψίζοντάς τη σὲ τρεῖς λέξεις, λέξεις ποὺ ὑποδεικνύουν τὸν τρόπο πῶς νὰ κατανοεῖ ὁ ἄνθρωπος τὰ δόγματα, ἤ τὴν Ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ ἤ τὸν Παράδεισο.

Αὐτὲς οἱ λέξεις εἶναι γνωστὲς σὲ ὅλους μας κυρίως ἀπὸ τὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας. Νηστεία, Ἀγρυπνία, Προσευχὴ καὶ συνεχίζει ὁ ὑμνωδὸς καὶ γράφει, Οὐράνια Χαρίσματα λαβών. Μὲ ἄλλα λόγια γιὰ νὰ ἔλθει δηλαδὴ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου, γιὰ νὰ κατανοήσει τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας καρδιακὰ καὶ ὄχι μὲ τὴν λογικὴ, δηλαδὴ ἐγκεφαλικὰ θὰ πρέπει νωρίτερα νὰ πραγματοποιήσει ἕναν προσωπικὸ ἀγῶνα ὁ ὁποῖος θὰ ἐμπεριέχει Νηστεία, Ἀγρυπνία, Προσευχὴ ποὺ θὰ εἶναι ζωὴ μίμησης τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ.

Τὸ νόημα καὶ ἡ βίωση αὐτῶν τῶν λέξων ὁδηγοῦν μὲ ἀκρίβεια στὴν βίωση καὶ κατανόηση ὅλων τῶν δογμάτων τῆς Ἐκκλησία ἐν ἀντιθέσει μὲ τὴν λανθασμένη νοοτροπία ποὺ ἐπικρατεῖ ἡ ὁποία προωθεῖ τὴν ἄποψη ὅτι ἡ κατάκτηση ἀκαδημαϊκῶν σπουδῶν καὶ μεταπτυχιακῶν τίτλων θεολογικῆς κατεύθυνσης ἀρκοῦν γιὰ νὰ μάθει κάποιος τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸ εἶναι λάθος.

Τὸ σωστὸ εἶναι ὅτι ἀπαιτεῖται ἐμπειρία καὶ γνώση Θεοῦ μὲ καθαρὴ καρδιὰ καὶ νοῦ καὶ τότε μόνον ὁ ἄνθρωπος θὰ μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ γνώστης τῶν δογμάτων τῆς Ἐκκλησίας σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ. Ἄς δοῦμε μὲ περισσότερο προσοχὴ τὴν Θεολογία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ μέσα ἀπὸ αὐτὲς τὶς τρεῖς λέξεις τὴν Νηστεία, τὴν Ἀγρυπνία καὶ τὴν Προσευχή.

Νηστεία εἶναι ἡ ἀποχὴ ἀπὸ κάποια φαγητὰ σὲ καθορισμένες ἀπό τὴν Εκκλησία μας περιόδους καὶ εἶναι μέσο καὶ ὄχι σκοπός. Μέσο τὸ ὁποῖο βοηθάει τὸν ἄνθρωπο νὰ αὐξήσει τὴν εὐαισθησία στὰ πνευματικὰ του αἰσθητήρια ἔτσι ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ ἀνιχνεύει τὸ Θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ Νηστεία ἐδόθη ἀπὸ τὸν Θεὸ στοὺς Πρωτοπλάστους πρὶν τὴν πτώση τους ἀπὸ τὸν Παράδεισο.

Εἶναι Θεόσδοτη ἐντολὴ μὲ εἰδικὸ σκοπό. Ἡ νηστεία δὲν εἶναι μία ἠθικὴ πράξη ἑνὸς καλοῦ ἀνθρώπου, οὔτε μία πράξη ποὺ θὰ χαροποιήσει τὸν Θεὸ. Ἡ νηστεία προκόπτει ἐξυψώνει πνευματικὰ τὸν ἄνθρωπο, τοῦ δομεῖ ὅρια καὶ ἀρχὲς, τὸν βοηθᾶ νὰ βλέπει καὶ νὰ ἐπιλέγει ἐλεύθερα ὅ,τι τὸν ὠφελεῖ καὶ τοῦ παράγει ποιότητα ζωῆς.

Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἰσχυρίζεται κάτι διαφορετικό. Τὰ εἰσερχόμενα δὲν βλάπτουν, ἀλλὰ τὰ ἐξερχόμενα. Μὲ ἄλλα λόγια λέει φάε, πίνε, εὐφραίνου, ἀρκεῖ νὰ λὲς μόνο καλὰ λόγια. Αὐτὸ ἄν ἴσχυε, δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος νὰ εἶναι μόνο καλὸς ἄνθρωπος χωρὶς ἀγῶνα καὶ δίχως ἀνώτερο σκοπό, τότε δὲν θὰ διέφερε καὶ ἀπὸ τὰ ἄλλα κτίσματα τοῦ ζωϊκοῦ βασιλείου καὶ δὲν θὰ εἶχε σήμερα, οὔτε πολιτισμὸ, οὔτε νοημοσύνη, οὔτε γλῶσσα, οὔτε ἠθική, ἀλλὰ οὔτε καὶ ἀξίες.

Ἄν θὰ δοῦμε τὶ λέγει ὁ Οἰκουμενισμὸς περὶ τῆς νηστείας τότε ἐκεῖ θὰ δοῦμε ἕνα χάος διαφορετικῶν ἀπόψεων.Ὁ Οἰκουμενισμὸς ἀντιλαμβάνεται τὴν νηστεία, εἴτε ὅτι δὲν ἔχει ἰδιαίτερη ἀξία, εἴτε ὅτι ἔχει ἀξία, ἀλλὰ ὡς μία ἠθικὴ πράξη. Δηλαδὴ πόρρω ἀπέχει ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Αὐτὸ μόνο σύγχυση μπορεῖ νὰ φέρει διότι ἡ ποικιλία τῶν ἀπόψεων μπορεῖ νὰ αὐξάνει τὸν ὄγκο τῆς πληροφορίας, ἀλλὰ ὅμως δὲν αὐξάνει τὴν ποιότητα τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Νηστεία θὰ λέγαμε ὅτι εἶναι ἕνα βασικὸ Θεόσδοτο λογισμικὸ στὴν φύση τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ὅταν εἶναιἐνεργοποιημένο τότε ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου μπορεῖ νὰ λειτουργήσει καὶ νὰ ἀναπτυχθεῖ πνευματικὰ.

Ἀγρυπνία σημαίνει ἀφύπνιση πνευματική. Σημαίνει νὰ κατακτᾶς συνέχεια κάθε φορὰ μὲ ἕνα βῆμα τὴν φορὰ τὸ καλύτερο. Ἀγρυπνία σημαίνει ὅ,τι κερδίζεις νὰ μὴν τὸ χάνεις καὶ ὅταν ἀνεβαίνεις ψηλὰ πρὸς τὰ πάνω πρὸς τὸ ἀνώτερο πνευματικὰ ἐπίπεδο νὰ σταθεροποιεῖσαι σὲ αὐτὸ τὸ ἐπίπεδο. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς κλίμακος χαρακτηρίζει τὸν νοῦν τοῦ πνευματικοῦ ἀθλητὴ ὅπως τὴν θηρεύτρια γάτα ποὺ περιμένει τὸ θήραμα, ἔτσι κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο νὰ ἐντοπίζει ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸν βλαβερὸ λογισμό.

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ ἐγκράτεια ξεκινάει πρώτα ἀπὸ τὸν νοῦν καὶ αὐτὴ ἡ ἐγκράτεια διαχέεται καὶ στὸ σῶμα μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Δὲν πάει ἀντίστροφα ἡ ἐγκράτεια. Δηλαδὴ ἄν κάποιος θέλει νὰ ἐγκρατευθεῖ σωματικὰ χωρὶς νὰ γνωρίζει τὴν πνευματικὴ ἐγκράτεια τότε μὲ μαθηματικὴ ἀκρίβεια θὰ ἀποκτήσει διαταραχὴ ποὺ μπορεῖ νὰ ἐξελιχθεῖ σὲ ψυχιατρικὴ περίπτωση ποὺ θὰ ἀπαιτήσει φαρμακευτικὴ ἀγωγή.

Στὴν περίπτωση τῆς ἐγκράτειας ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση προτείνει τὴν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου ἀφαιρώντας τοὺς καλοὺς καὶ τοὺς κακοὺς λογισμοὺς. Στὴν πρώτη φάση ὁ ἄνθρωπος θὰ μποροῦσε νὰ μεταβεῖ ἀπὸ τοὺς κακοὺς λογισμοὺς στοὺς καλοὺς, ἀλλὰ ἄν θὰ παραμείνει μόνο τοὺς καλοὺς λογισμοὺς χωρὶς τὴν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν καρδιά, τότε μπορεῖ νὰ ἐξαπατηθεῖ ἀπὸ τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτό μὲ ἠθικολογίες. Θὰ πρέπει δηλαδὴ νὰ κατακτήσει τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν καρδιὰ του ὡς πρωταρχικὸ στόχο, διότι ὁτιδήποτε ἄλλο εἶναι ἐπισφαλές.

Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος νομίζει ὅτι ἡ ἐγκράτεια εἶναι μόνο γιὰ κάποιους ποὺ βρίσκονται στὴν ἔρημο, ἐνῶ γιὰ τὸν ἴδιο περιορίζεται μόνο σὲ κάποιες ἠθικὲς πράξεις ποὺ ἔχουν νὰ κάνουν μόνο μὲ τὸ σῶμα καὶ ὄχι μὲ τὴν ψυχή, ἤ τὸ ἀντίστροφο. Ἄν θα δοῦμε τὶ πιστεύει ὁ Οἰκουμενισμὸς θὰ διαπιστώσουμε πολλὲς καὶ διαφορετικὲς ἐγκράτειες. Τὸ κάθε θρήσκευμα πιστεύει τὰ δικὰ του καὶ αὐτὸ ἀπὸ μόνο του ὁδηγεῖ σὲ ἀποπροσανατολισμό.

Ὁ ἀποπροσανατολισμὸς ἐντοπίζεται καὶ στὴν ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νὰ ἐφαρμόσει μία ἐγκράτεια ποὺ νὰ παράγει ποιότητα στὴν ζωὴ του καὶ δὲν τοῦ εἶναι ἀναγκαῖο νὰ γνωρίζει πόσες ἐγκράτειες ὑπάρχουν ἀνὰ τὴν ὑφήλιο. Σημασία ἔχει ὅτι ὁ Οἰκουμενισμὸς δὲν μπορεῖ κἄν νὰ προτείνει μία ἐγκράτεια συγκεκριμένη ὡς πρόταση, μία ποὺ νὰ βοηθάει τὸν ἄνθρωπο νὰ προκόπτει πνευματικά.

Ἡ προσευχὴ εἶναι μέσο καὶ ὄχι σκοπός. Ἡ προσευχὴ ποὺ γνωρίζουμε ὅλοι εἶναι ἡ λογικὴ προσευχὴ ἡ ὁποία ὅταν πραγματοποιεῖται μὲ τὸν σωστὸ τρόπο ποὺ προτείνει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τότε θὰ παράξει μέσα στὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου τὴν νοερὰ προσευχή. Ὁ ἄνθρωπος ἀμέσως μετὰ τὴν πτώση ἀπώλεσε τὴν νοερὰ ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θεὸ, νεκρώθηκε τὸ νοερὸ μέρος τῆς ψυχῆς του καὶ ἡ ἐπανεκκίνηση τῆς νοερᾶς ἐνέργειας στὴν καρδιὰ καὶ στὸν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου θὰ ἐξαρτηθεῖ ἀπὸ τὸν ὀρθὸ τρόπο τῆς λογικῆς προσευχῆς.

Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Παράδεισο ἦταν καὶ πνευματικὸς θάνατος διότι σκοτίστηκε ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου καὶ πλέον δὲν ἔβλεπε τὸν Θεὸ. Ἡ θέα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ πνευματικὴ Ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπου.Ἐπομένως εἶναι ἕνα σημαντικὸ μέσο ἡ προσευχὴ διότι μαζί μὲ τὴν νηστεία καὶ τὴν ἐγκράτεια ἐνεργοποιεῖ ὅλη τὴν φύση τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ τρόπος ποὺ προσεύχονται οἱ μοναχοὶ εἶναι νὰ γέρνουν λίγο τὸ κεφάλι τους πρὸς τὴν καρδιὰ τους λέγοντας τὴν γνωστὴ εὐχὴ τὸ <<Κύριε, Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησον με τὸν ἁμαρτωλό>>. Αὐτὸ τὸ παρεξηγήσαν οἱ δυτικοὶ στὴν ἐποχὴ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ χαρακτήριζαν τοὺς μοναχοὺς ὡς ὀμφαλοσκόπους. Ἀπὸ τότε μέχρι καὶ σήμερα δὲν ἔχουν καταλάβει οἱ δυτικοὶ τὶ σημαίνει προσευχὴ. Ἄν πᾶμε νὰ δοῦμε τὶ πιστεύει ὁ κόσμος ἤ τὶ ἀντιπροσωπεύει ὁ Οἰκουμενισμὸς θὰ διαπιστώσουνε γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ σύγχυση.

Μία συνάντηση πολλῶν και διαφορετικῶν τρόπων προσευχῆς μὲ διαφορετικὴ ἀντίληψη και Θεὸ γιὰ κάθε θρήσκευμα. Τὸ νὰ πιστεύουν ὅλα τα θρησκεύματα ὅτι κάνουν κοινὴ προσευχὴ καὶ αὐτὸ εἶναι πράξη ἐνότητας κάτω ἀπὸ ἕναν κοινὸ Θεὸ εἶναι μὶα ψευδαίσθηση. Θὰ τοὺς δικαιολογήσω καὶ χωρὶς νὰ ὑποτιμῶ τὴν νοημοσύνη τους θὰ ἔλεγα αὐτὸ μποροῦν νὰ σκεφτοῦν, διότι δὲν ἔχουν γνωρίσει τὸν Ἀληθινὸ Θεό.

Αὐτὸς ὅμως ποὺ δὲν δικαιολογεῖται εἶναι νὰ παρίσταται Ὀρθόδοξος καὶ νὰ πιστεύει ὅτι αὐτοῦ τοῦ εἶδους οἱ προσευχὲς εἶναι ὅτι καλύτερο μπορεῖ νὰ προσφέρει στὴν κοινωνία. Εἶναι διαπιστωμένο τελικὰ μετὰ ἀπὸ τόσες δεκαετίες τίποτα μὰ τίποτα δὲν ἔγινε ἐπὶ τῆς οὐσίας. Περισσότερο σύγχυση, ἀλλὰ καὶ ἀντίφαση. Σύγχυση τὴν εἴδαμε σὲ πολλὰ καὶ διαφορετικὰ ἐπίπεδα παραπάνω, ἀλλὰ ἡ ἀντίφαση φαίνεται σὲ ἕνα σημεῖο. Ἀπὸ τὴν μία οἱ Οἰκουμενιστὲς βλέπουν πολὺ μακριά, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη δὲν βλέπουν τὸ πολὺ κοντά.

Μιλάνε γιὰ ἐνότητα καὶ ἀγάπη μὲ θρησκεύματα ποὺ οὔτε τὰ ὀνόματα καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς πίστης τους δὲν ἔχουν ἀκούστεῖ, δηλαδὴ βλέπουν τὸ πολύ μακριά, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη δὲν βλέπουν τὸ πολύ κοντὰ ποὺ εἶναι ὁ χωρισμὸς τῆς Ἐκκλησίας στὴν Ἑλλάδα μας σὲ νέο καὶ παλαιό. Εἶναι παρήγορο ποὺ ὑπάρχουν ζῶσες φωνὲς πνευματικὲς μὲ ἀγάπη καὶ ἀληθινῆς ἐν Χριστῷ ἐνότητας, ἀλλὰ καὶ πρόσωπα ποὺ μποροῦν νὰ προβληματιστοῦν καὶ νὰ σκύψουν ὑπεύθυνα και σοβαρὰ στὸ πρόβλημα ποὺ ἔχει ἤδη ταλαιπωρήσει καὶ πληγώσει τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Εὐχὴ καὶ προσευχὴ εἶναι νὰ ἔρθει ἡ Ἀγάπη καὶ ἡ Εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ συμφιλιώσει τὰ διεστώτα ἐν Χριστῷ.

Ἄν θὰ θέλαμε νὰ συνοψίσουμε τὰ παραπάνω θὰ λέγαμε ὅτι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς εἶναι μία ἰδιαίτερη προσωπικότητα ὅπου μὲ τὴν Θεολογία του ἐπισφράγησε τὴν ἐνάτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδο γιὰ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία μας προβάλει τὴν προσωπικότητα του. Αὐτὸ ποὺ διετύπωσε ὁ ἴδιος ἦταν ὁ ὀρθός τρόπος κατανόησης τῶν δογμάτων καὶ προϋπόθεση κατανόησης τῶν δογμάτων εἶναι ἡ καθαρὴ καρδιά καὶ ὄχι ἡ γνώση, ἤ καὶ ἡ πληροφορία.

Τέλος ἀναφέρθηκαν τὰ μέσα μὲ τὰ ὁποία μπορεῖ νὰ καθαρθεῖ ἡ καρδιά. Ἡ Νηστεία, ἡ Ἀγρυπνία καὶ ἡ Προσευχὴ εἶναι μέσα ποὺ ὅταν αὐτὰ λειτουργοῦν μὲ τὸν ὀρθὸ τρόπο σύμφωνα μὲ τὴν Παράδοση μας, τότε μὲ βεβαιότητα ὁ ἄνθρωπος ἐπανέρχεται στὴν χαμένη του πατρίδα, ἀνακτᾶ τὴν νοερὰ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ πλέον βλέπει τὸν Παράδεισο νοερῶς ἀπὸ αὐτὴ τὴν ζωὴ γιὰ τὴν ἄλλη ζωή.

Κλείνοντας θὰ ἤθελα νὰ εὐχηθῶ τὸ ὑπόλοιπο τῆς Σαρακοστῆς νὰ φέρει καρποὺς πνευματικοὺς καὶ αὐτὸ τὸ Πάσχα νὰ εἶναι διάβαση Εἰρήνης γιὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα τώρα ποὺ ὁ πόλεμος καὶ ἡ παγκόσμια ἀκαταστασία εἶναι σὲ ἐπικαιρότητα γιὰ ἐμᾶς ἐδὼ στὴν Ἑλλάδα μας, ἀλλὰ σὲ ἄλλα σημεία τῆς γῆς ἡ ἀνθρωπότητα ζεῖ τὴν φρίκη τοῦ πολέμου.

Ἐπίσης νὰ εὐχηθῶ νὰ βιώσουμε καὶ ἕναν εὐλογημένο προβληματισμὸ. Δηλαδὴ ἕναν προβληματισμὸ τὶ μπορῶ νὰ κάνω ἐγὼ καλύτερο τόσο γιὰ τὸν ἑαυτὸ μου, ὅσο καὶ γιὰ τὸν συνάνθρωπο μου, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν Ἐκκλησία ποὺ ὑπηρετῶ προσωπικά. Νὰ βιώσω ἕναν προβληματισμὸ μὲ ἐν τὴν Χριστῷ ἀντιμετώπιση ποὺ νὰ παράξει ἕνα ἀποτέλεσμα οὐσιαστικῆς ἐν Χριστῷ ἐνότητας.

Καλὴ Δύναμη σὲ ὅλους!

† o Θεσσαλονίκης Γρηγόριος

Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών