ΟΣΙΟΣ ΣΤΑΡΕΤΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση
«Πατερικό της Όπτινα»,
β' έκδοση, Αθήνα 2006, σελ. 92-96.
<<Στο βιβλίο αυτό, το <<Πατερικό της Όπτινα>>, καταχωρήσαμε όσα στοιχεία διασώθηκαν, εκείνα που εμείς μπορέσαμε να βρούμε από τους βίους και τα κατορθώματα των οσίων εκείνων πατέρων. Η ύλη κατανεμήθηκε σε τέσσερα κεφάλαια ως εξής:
Στο Α' κεφάλαιο αναφερόμαστε στην ιστορία της Όπτινα και το θεσμό των γερόντων, όπως εγκαθιδρύθηκε στο μοναστήρι και τη σκήτη. Στο Β' κεφάλαιο παραθέτουμε τις βιογραφίες των δεκατεσσάρων στάρετς που έχουν ήδη ανακηρυχτεί άγιοι. Μολονότι, όπως προαναφέραμε, οι βιογραφίες των έξι από τους οσίους αυτούς έχουν κυκλοφορήσει ήδη στην ελληνική, τους συμπεριλάβαμε κι εκείνους με σύντομες περιλήψεις των βίων τους, γιατί φρονούμε πως χωρίς αυτούς δε θά' ταν ολοκληρωμένο το <<Πατερικό>>.
Η σειρά με την οποία κατατάσσονται στο βιβλίο όλοι οι όσιοι, είναι χρονολογική κι όχι αξιολογική, αναφέρονται δηλαδή με τη σειρά προσέλευσης και διαμονής τους στο μοναστήρι. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε πως, εκτός από τα βιβλία των έξι στάρετς που ήδη κυκλοφορούν στην ελληνική, για τους περισσότερους υπάρχουν πλήρεις και λεπτομερείς βιογραφίες (στη ρωσική ή στην αγγλική γλώσσα). Οι ανάγκες όμως κι ο σκοπός του βιβλίου αυτού μας περιορίζει στη σύντομη παρουσίασή τους. Στο ίδιο κεφάλαιο, σε παράρτημα, έχουμε παραθέσει τις σύντομες βιογραφίες πέντε άλλων οσίων στάρετς, των οποίων η αγιότητα δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί από την Εκκλησία. Στο Γ' κεφάλαιο υπάρχουν οι βιογραφίες 19 οσίων και γερόντων που σχετίζονταν άμεσα με το μοναστήρι και τους γέροντες της Όπτινα.
Οι γέροντες αυτοί είτε προέρχονταν άμεσα από την Όπτινα κι αναγκάστηκαν για διάφορους λόγους ν' απομακρυνθούν απ' αυτήν, είτε ζούσαν σε κοντινά μοναστήρια κάτω από την απόλυτη καθοδήγηση των γερόντων. Αν και μερικές από τις βιογραφίες αυτές είναι πολύ σύντομες, θα συναντήσει κανείς περιστατικά θαυμαστά, γεμάτα δύναμη σημαντική. Στο Δ' Κεφάλαιο τέλος θεωρήσαμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε έξι από τους σπουδαιότερους συγγραφείς που επηρεάστηκαν άμεσα από τους γέροντες της Όπτινα (Γκόγκολ, Ντοστογιέφσκυ, Τολστόϊ κλπ.). Αναφερόμαστε με συντομία στα βιογραφικά τους στοιχεία και δώσαμε περισσότερο χώρο και έμφαση στην παρουσίαση των περιστατικών εκείνων που φανερώνουν την καταλυτική σε πολλές περιπτώσεις επίδραση που είχε πάνω τους η συνάντηση κι η συναναστροφή τους με τους γέροντες.
Σε πολλούς από τους βίους των στάρετς ίσως να μη συναντήσει κανείς τη σοφία του κόσμου τούτου. Θα συναντήσει όμως, ακόμα και στην πιο σύντομη βιογραφία, την αύρα του Αγίου Πνεύματος, μια σοφία θεϊκή. Η χάρη του Θεού είναι ολοφάνερη και στους απλοϊκότερους των μοναχών, σ' αυτούς ίσως περισσότερο, γιατί <<τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη>>. Το μοναστήρι της Όπτινα για έναν αιώνα, από το 1821 που επανιδρύθηκε ως το 1923 που το έκλεισαν οι μπολσεβίκοι, αναδείχτηκε σε ορμητήριο αναβάσεων πνευματικών. Με την επιρροή των μεγάλων μορφών των στάρετς, αυτών των ανυπέρβλητων καθοδηγητών των ψυχών, η Όπτινα έγινε φυτώριο αγίων, τόπος παραμυθίας, προσευχής και αγιότητας. Και όπως λέει ο Γκόγκολ, επίδρασή της δεν περιορίστηκε μόνο στους μοναχούς κι όσους εργάζονταν στο μοναστήρι και τη σκήτη.
Όλη η γύρω περιοχή είχε υποστεί την αγαθή επιρροή του σπουδαίου αυτού μοναστηριού. Είναι ευχάριστο και πολύ παρήγορο το γεγονός ότι στις μέρες μας, μετά από μερικές δεκαετίες σκληρής δοκιμασίας και ερήμωσης, στην Όπτινα άρχισαν πάλι να καλλιεργούνται τα θαυμαστά άνθη της ερήμου. Οι μοναχοί που ζουν σήμερα εκεί και που αγγίζουν ήδη τους εκατό, επιθυμούν κι ελπίζουν, όπως και όλοι μας, ν' αποκτήσει ξανά το άγιο αυτό μοναστήρι την παλιά της πνευματική δόξα και λαμπρότητα. Ν' αναστηθούν ξανά αναστήματα του μεγέθους των οσίων αυτών πατέρων, για να οικοδομήσουν τώρα την πίστη και την ευλάβεια στο δοκιμασμένο και βασανισμένο λαό>>.
Πέτρος Μπότσης - Ιανουάριος 2002.
(Απόσπασμα εκ του προλόγου).
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».

ΠΕΤΡΟΥ ΜΠΟΤΣΗ: ΠΑΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

(Μέρος 4ον)

ΟΙ ΟΣΙΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

4. Όσιος Στάρετς Μακάριος

Οι γέροντες της Όπτινα είχαν όλοι τους σχεδόν κάποια έμμεση επαφή με το μεγάλο όσιο Παϊσιο Βελιτσκόφσκυ. Οι αυτάδελφοι Μωυσής και Αντώνιος μέσω του γέροντα Αθανασίου, στον οποίο είχαν υποταχτεί κι έζησαν μαζί του πολλά χρόνια στα δάση του Ροσλάβλ.

Ο στάρετς Λεωνίδας μέσω του γέροντα Θεοδώρου, άμεσου μαθητού κι αυτού του μεγάλου Μολδαβού αγίου. Κι ο στάρετς Μακάριος μέσω του άλλου γέροντα Αθανασίου, τον οποίο υπηρέτησε ως το τέλος της ζωής του στο μοναστήρι του Πλοστσάνκ.

Και οι τρεις αυτοί άμεσοι μαθητές του οσίου Παϊσίου, όταν έφυγαν από το Νιαμέτς κουβάλησαν μαζί τους αντίγραφα από τις μεταφράσεις των πατερικών έργων που είχε κάνει ο Όσιος, ανάμεσά τους μάλιστα βρέθηκαν και κάποια χειρόγραφα του ίδιου ή άλλα που είχαν γράψει μαθητές του κι ο ίδιος τα είχε διορθώσει και τα είχε υπογράψει.

Αυτός ήταν ο πνευματικός πλούτος του μοναστηριού. Μ' αυτόν τρέφονταν κι οι ίδιοι οι γέροντες μα κι όλοι οι μαθητές τους. Ο π. Μακάριος σκεφτόταν πως ο ανεκτίμητος αυτός θησαυρός δεν έπρεπε να μείνει κρυμμένος,

αλλά να βγει στη δημοσιότητα, να ωφεληθούν από τον πλούτο της σοφίας των πατέρων αν είναι δυνατό όλοι οι μοναχοί μα κι οι πιστοί χριστιανοί.

Έτσι όταν ο εκδότης του περιοδικού <<Ο ΜΟΣΧΟΒΙΤΗΣ>> Ιβάν Βασίλιεβιτς Κιρεγέφσκυ του πρότεινε να δημοσιεύσει στο περιοδικό του ένα πνευματικό άρθρο, ο στάρετς άρπαξε την ευκαιρία κι έγραψε ένα άρθρο για τον άγιο Παϊσιο.

Στη συνέχεια ο Κιρεγέφσκυ, του οποίου η σύζυγός του ήταν πνευματική θυγατέρα του στάρετς, δέχτηκε πρόταση του π. Μακαρίου να ξεκινήσει μια προσπάθεια έκδοσης των πατερικών κειμένων που είχε μεταφράσει ο όσιος Παϊσιος.

Ο ηγούμενος Μωϋσής υποστήριξε πολύ αυτό το έργο κι ο αγιώτατος Μητροπολίτης Μόσχας Φιλάρετος όχι μόνο βοήθησε κι αυτός αλλά το έθεσε στην προστασία του. Το έργο αυτό απασχόλησε σημαντικό χρόνο της τελευταίας δεκαπενταετίας της ζωής του στάρετς Μακαρίου.

Το αγαπούσε πολύ, το ονόμαζε <<έργο Θεού>>. Δε λογάριασε κόπους ούτε ξενύχτια ούτε την υγεία του για να προχωρήσει η έκδοση των βιβλίων. Και παρά το γεγονός ότι τα χρήματα που απαιτούνταν για το έργο αυτό ήταν πολλά και δεν υπήρχαν στο μοναστήρι, ο Κύριος φώτισε καλοπροαίρετους ανθρώπους να τα προσφέρουν για τον καλό αυτό σκοπό. 

Την προετοιμασία για την έκδοση των σλαβονικών μεταφράσεων την καθοδηγούσε ο ίδιος. Πρόσθετε σχόλια, υποσημειώσεις κι επεξηγήσεις σε δυσνόητες λέξεις κι εκφράσεις και βοηθούσε στη μετάφραση κάποιων απ' αυτές στη ρωσική.

Στο έργο αυτό τον βοηθούσαν κι άλλοι αδελφοί της σκήτης, ανάμεσα στους οποίους ήταν κι ο όσιος στάρετς Αμβρόσιος, κι όπου έβρισκαν δυσκολίες, κατέφευγαν στο μητροπολίτη Μόσχας για βοήθεια.

Οι γέροντες της Όπτινα προχώρησαν στις εκδόσεις των θησαυρών αυτών της πνευματικής σοφίας για κοινή ωφέλεια όλων των πιστών. Γι' αυτό κι έστελναν πάντα από ένα αντίτυπο στις βιβλιοθήκες και σ' όλες τις ακαδημίες και τα σεμινάρια,

σ' όλους σχεδόν τους επισκόπους, τους πρυτάνεις και τους καθηγητές των ακαδημιών και των σεμιναρίων, στις λαύρες και σ' όλα τα ρωσικά κοινόβια, καθώς και σε μερικά μοναστήρια στο Άγιο Όρος. 

Ήταν μια προσφορά του μοναστηριού της Όπτινα στους σύγχρονους χριστιανούς που σίγουρα καταγράφτηκε στη συνείδηση των πιστών. Τον Αύγουστο του 1860 ο στάρετς προσβλήθηκε από κάποια αρρώστια που ήταν κι η τελευταία της ζωής του.

Οι συνεχείς κόποι κι η αγωνία του για την πνευματική προκοπή των πιστών, τις εκδόσεις κ.λπ. φαίνεται πως εξάντλησαν το ταλαιπωρημένο κι από την άσκηση σώμα του. Οι προσπάθειες των γιατρών δεν είχαν τ' αναμενόμενα αποτελέσματα.

Όλα έδειχναν πως η ζωή του όδευε προς το τέρμα της, πως πλησίαζε η στιγμή που όλοι οι συνειδητοί πιστοί περιμένουν με τη μεγαλύτερη αγωνία κι όλοι οι άγιοι προσμένουν με χαρά.

Οι αδελφοί όλοι περνούσαν να τον χαιρετίσουν και να πάρουν την ευχή του.

Πέρασε κι ο ηγούμενος π. Μωϋσής με τον αυτάδελφό του στάρετς Αντώνιο. Συζήτησαν αρκετή ώρα και ζήτησαν συγγνώμη ο ένας από τον άλλο. -Φαίνεται πως ο Κύριος με τιμωρεί για τις αμαρτίες μου, ακούστηκε να λέει περίλυπος για τη μεγάλη απώλεια ο ηγούμενος.

Γι' αυτό παίρνει από το μοναστήρι έναν έμπειρο γέροντα και μου στερεί τον πνευματικό μου φίλο και σοφό σύμβουλο. Στις 6 το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου ο στάρετς κοινώνησε για τελευταία φορά.

Ήταν εξαντλημένος κι έλαβε τα τίμια δώρα στο κρεβάτι, είχε όμως πλήρη συνείδηση κι ήταν πολύ συγκινημένος. Μόλις κοινώνησε, σήκωσε τα χέρια του ψηλά κι αναφώνησε τρεις φορές: -Δόξα Σοι, ο Θεός! -Δόξα Σοι, ο Θεός! -Δόξα Σοι, ο Θεός!

Ήταν τα τελευταία λόγια που βγήκαν από τα ευλογημένα χείλη του. Μια ώρα αργότερα κι ενώ του διάβαζαν την <<Ακολουθία εις ψυχορραγούντα>> παρέδωσε ήρεμα κι ειρηνικά την αγία ψυχή του στο Θεό.

Ο θάνατός του ήταν ειρηνικός, ήσυχος, είχε όμως μια μεγαλοπρέπεια, όπως κι ολόκληρη η ζωή του. Έμοιαζε με τη δύση μιας λαμπράς μέρας κι άφηνε στις καρδιές των αφοσιωμένων μαθητών του το αίσθημα μιας επικείμενης ατέλειωτης νύχτας θλίψεων.

Στην κηδεία του μαζεύτηκε κόσμος πολύς, πάνω από 1500 άτομα. Στα πρόσωπα όλων ήταν ζωγραφισμένη η θλίψη μα κι η παρηγοριά που δίνει η πεποίθηση της σωτηρίας.

Όταν το 1922 κοιμήθηκε ο γέροντας Ανατόλιος ο νεότερος (Ποτάπωφ), τον έθαψαν δίπλα στον τάφο του στάρετς Μακαρίου. Έτσι συμπτωματικά άνοιξε κι ο τάφος του τελευταίου, απ' όπου αναδύθηκε μια δυνατή ευωδία που γέμισε την ατμόσφαιρα.

Το σώμα του βρέθηκε άφθαρτο. Τότε όμως ο άνεμος της αθεϊας κατέστρεφε τα πάντα στη Ρωσία κι οι υπάρχοντες πατέρες στην Όπτινα βιάστηκαν να τον ξεθάψουν ωσότου έρθουν καλλίτερες μέρες, οπότε τα λείψανά του θα μπορούν ν' αποκαλυφτούν επίσημα και να δοθούν σε κοινή προσκύνηση.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση:
<<Πατερικό της Όπτινα>>, β' έκδοση, 
Αθήνα 2006, σελ. 92-96.