Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ - Η ΒΑΚΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΣΚΛΑΒΩΝ, ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ 1714 - 1779 (ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του ιερομονάχου Κωνσταντίνου Β. Τριανταφύλλου:
«Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός - Η Βακτηρία των Σκλάβων, το Καύχημα των Αιτωλών»
εκδόσεις  «Μικρά Ζύμη», Ιούνιος 2003, σελ. 28-36.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

«Ωδαίς ευφημήσωμεν…» δηλαδή, άσματα και ύμνους εγκωμιαστικούς θα μεταχειριστούμε για τον ένδοξο μεταξύ των χορών των Μαρτύρων· διότι έτσι αρμόζει στους θυσιάζοντας την ζωή τους για τον Χριστό, αλλά και στους ασκητάς, όπως είναι ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ο αείμνηστος, ο άξιος να εξυμνήται.
Σήμερα συγκεντρωθήκαμε στην αξιοσέβαστη μνήμη του, διότι μοιράζει θεραπείες σ' αυτούς που πλησιάζουν με πίστι (και ευλάβεια), επειδή έχει θάρρος προς τον Χριστό, αφού είναι Ισαπόστολος. Μ' αυτά τα εγκωμιαστικά λόγια εξυμνεί ο υμνογράφος Σάπφειρος Χριστοδουλίδης τον διδάσκαλό του, τον εν Αγίοις ιερομάρτυρα και ισαπόστολο Κοσμά τον Αιτωλό, του οποίου ο βίος και η πολιτεία του συνεπαίρει κάθε ορθόδοξο χριστιανό.
Ο βίος και η πολιτεία του αφ' ενός, αλλά και αφ' ετέρου, επειδή είμαι ένας ελάχιστος και ταπεινός συντοπίτης του, με ώθησαν να ασχοληθώ μ' Αυτόν τον μέγα εθναπόστολο του Ελληνορθοδόξου έθνους μας. Τον μικρόν στο ανάστημα, αλλά μεγάλο στο πνευματικό παράστημα, τον γέροντα στην ηλικία, αλλά γερό στύλο της Ορθοδοξίας, τον εκ μικρού χωρίου καταγόμενον, αλλά νυν εις μεγάλον τόπον, δηλαδή, εν Παραδείσω ευρισκόμενον, «τον μέγα εν ταίς πράξεσι και πολύς εν», τον εξ Αιτωλίας ωρμόμενον, εν Αγίω Όρει εγκαταβιώσαντα, την σκλαβωμένη Ρωμιοσύνη περιοδεύσαντα, τον Χριστόν κηρύξαντα, τον «το ποθούμενον» προφητεύσαντα, τον ιερούς Ναούς και σχολεία ανοικοδομήσαντα, τον επιστολάς αποστείλαντα, τον αμαρτωλούς συγχωρήσαντα, τον θαύματα ποιήσαντα, τον πάντας διδάξαντα, τον πεπλανημένους και αλλαξοπιστήσαντας επισυνάξαντα.
Τον εν Βορείω Ηπείρω μαρτυρήσαντα και επωνομασθέντα υπό της ορθοδόξου Εκκλησίας μας Ιερομάρτυρα, Ισαπόστολο και Εθναπόστολο. Στο ανά χείρας βιβλίο είναι καταγεγραμμένες οι τρεις περιοδείες του, οι οχτώ διδαχές του, οι δώδεκα επιστολές του και διακόσιες εξήκοντα πέντε (συν δώδεκα, όρα σελίς 266) προφητείες του. Ακόμη δε, μνημονεύουμε το Μαρτυρολόγιό του, την υπό του Οικουμενικού Πατριαρχείου πράξι περί της εις Άγιον ανακήρυξί του και τα περί της ευρέσεως των ιερών Λειψάνων του, έτι δε την ασματική Ακολουθία του εσπερινού και όρθρου, τον παρακλητικό κανόνα, τους χαιρετισμούς και τροπάρια επί τη μετακομιδή εξ Αλβανίας εις Θέρμον τμήματος τιμίου λειψάνουτου Αγίου.
Επί πλέον, αφ' ενός δημοσιεύουμε για πρώτη φορά την ιστορία της ιεράς Μονής του αγίου Κοσμά τόσον στον τόπον του Μαρτυρίου του όσον και στον τόπον καταγωγής του, και αφ' ετέρου παραθέτουμε τους πόνους του Αγίου μας, διότι δυστυχώς από τις πράξεις μας ο πατροΚοσμάς πονά και έχει παράπονα. (Απόσπασμα εκ του προλόγου του βιβλίου).

Ι.Κ.Τ.

O AΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ

Η ΒΑΚΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΣΚΛΑΒΩΝ

ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ

Ο πατρο-Κοσμάς, με τις διδαχές του, τις προσευχές του, τα παρηγορητικά και προφητικά του λόγια και την ασκητική και μυστηριακή του ζωή, ανεδείχθη ένας γνήσιος πνευματικός ποιμήν των ανθρώπων του 18ου αιώνος. Οι αρβανίτες τον αποκαλούσαν Τσοπάν-Κοσμά=ποιμήν Κοσμά· και τούτο έκαμναν –έλεγαν, διότι έβλεπαν ότι παντού όπου πήγαινε ο Άγιός μας, οι ακροατές του ήταν χιλιάδες.

Βέβαια το ότι οι ακροατές του Αγίου μας ήταν αμέτρητοι δεν το συμπεραίνουμε μόνο από την προσωνυμία Τσοπάν-Κοσμά, αλλά το γνωρίζουμε από τις εξής μαρτυρίες: α) Τις σημειώσεις σε εκκλησιαστικά βιβλία. β)Τον μαθητή και βιογράφο του Σάπφειρο Χριστοδουλίδη. γ) Τις μαρτυρίες των κατασκόπων, που έβαζαν οι Βενετοί και ευρίσκονται στα βενετικά αρχεία. δ) Τις κάτωθι φράσεις: 1) Ο λαός κατά χιλιάδες παρακολουθεί. 2) Τον ηκολούθει λαός πολύς, δύο και τρεις χιλιάδες. 3) Εγίνετο μεγάλη σύναξις των χριστιανών. 4) Διά το πολύ πλήθος του λαού δεν τους εχώρει κανένας Ιερός Ναός, και εξ ανάγκης έκαμε την διδαχή του έξω εις τας πεδιάδας. 5) Εσυνάχθη πλήθος πολύ από τα χωρία. ε) Τις επόμενες αναφορές ότι οι ακροατές ήταν: I. 16.000 στην Πεσσάδα Κεφαλληνίας. II. 11.000 στο Γηρομέρι Ηπείρου. III. 6.000 στο Μαύρο Μανδήλι. IV. 3.700 στην Δέση Ασπροποτάμου. V. 3.200 στο Νεραιδοχώρι Ασπροποτάμου.

Ο πατρο-Κοσμάς εδέχθη υπό του Τριαδικού Θεού το χάρισμα της προφητείας. Έγινε ο προφήτης των σκλάβων. Οι προφητείeς του, ήταν το στήριγμα όλου του υποδούλου γένους. Οι προφητείες του για τις τεχνολογικές ανακαλύψεις δεν συγκινούσαν τους αγραμμάτους σκλαβωμένους προγόνους μας. Εκείνες που συνέπαιρνον τις μαυρισμένες ψυχές των, ήταν οι προφητείες για το πότε θα έλθη η λευτεριά. Το “ποθούμενο” ήτο το «Α» και το “  «Ω» για όλο το υπόδουλο Έθνος και απ’ άκρου εις άκρον σιγοψιθύριζαν όλοι αυτό το μεγάλο όνειρο. Το όνειρο αυτό, ίσως δεν θα ερχόταν ποτέ αν ο πατρο-Κοσμάς δεν εξήρχετο εκ του Αγίου Όρους διά να πορευθή εις το υπόδουλον γένος.

Η πορεία του αυτή δεν ήταν στρωμένη με άνθη και ροδοπέταλα. Στον δρόμο του συνήντησε αγκάθια και τριβόλους. Ο πατροΚοσμάς εβάδισε «εν μέσω λύκων» (Λουκ. ι΄ 3). Η πορεία του ήταν δύσκολη και μεγάλη μεν, τελείωσε δε, στις 24-8-1779 στο Κολλικόντασι της Βορείου Ηπείρου. Κλείνοντας αυτό το κεφάλαιο, καταγράφω ότι από διάφορες μικροσημειώσεις που είναι καταχωρημένες σε κώδικες, σε περιθώρια παλαιών Ευαγγελίων μαθαίνουμε ότι ο πατρο-Κοσμάς, ήτο μετρίου αναστήματος, μελαχρινός, με δασειά κόμη και πυκνά μαύρα γένεια, αδύνατος, με μάτια ήρεμα και φωτεινά.

Πρώτη περιοδεία 1760-1763. Ήταν 46 ετών ο Άγιός μας, όταν ήρχισε τις περιοδείες του. Η αρχή του ιεραποστολικού του έργου, έγινε στην Κωνσταντινούπολι. Όταν εξήλθε εκ του Αγίου Όρους, μετέβη κατ' ευθείαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και ζήτησε την ευλογία του Πατριάρχου για την νέα του αποστολή. Ο από Φιλιππουπόλεως Πατριάρχης Σεραφείμ Β΄, ο εκ Δελβίνου, του έδωσε γραπτή άδεια με την οποία ο Άγιός μας θα ειμπορούσε να περιοδεύση όλη την πονεμένη Χριστιανοσύνη. Στην Κωνσταντινούπολιν συνήντησε τον λόγιον αδελφό του διδάσκαλο του Γένους, ιερομόναχο Χρύσανθο, όστις του εδίδαξε μερικούς κανόνες της ρητορικής τέχνης διά να ομιλή δήθεν με καλή μέθοδο.

Τα πρώτα κηρύγματά του ο πατρο-Κοσμάς τα έκαμε στα προάστια της Βασιλευούσης. Κατόπιν συνέχισε το κήρυγμα στην Θράκη, Μακεδονία, Θεσσαλία και έφθασε στην Ιερά Μονή Προυσσού της Ευρυτανίας. Εκεί ίδρυσε σχολείο και με το προορατικό του χάρισμα έλεγξε ένα φονιά, όστις είχε σκοτώσει κάποιον μοναχό. Ο εν λόγω φονιάς, κατόπιν τούτου, μετενόησε, οδηγήθηκε στην εξομολόγησι, στην ταπείνωσι, στην σωτηρία της ψυχής του. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης διασώζει ένα άλλο παρόμοιο γεγονός: Ένας τούρκος έτρεξε με το άλογό του για να προφθάση τον Άγιο και να τον κακοποιήση. Όμως επενέβη ο Θεός. Έπεσε από το άλογο και έσπασε το πόδι του και όταν τον μετέφεραν στο σπίτι του, βρήκε το παιδί του πεθαμένο. Τότε συνετρίβει ψυχικά και έστειλε ένα γράμμα στον πατρο-Κοσμά ζητώντάς του συγχώρησι.

Στην Βαλαώρα Ευρυτανίας, επιτίμησε κάποιους, οι οποίοι δεν μιλούσαν για να μην ξεστριφτούν τα μουστάκια τους. Στο χωριό Χρύσω των Αγράφων ένας κτηνοτρόφος ενώ παρακολουθούσε το κήρυγμα του πατρο-Κοσμά, σκεφτόταν τα πρόβατά του που ήταν κλεισμένα στο μαντρί. Ο Άγιός μας διάβασε την σκέψι του και του είπε: Τα πρόβατά σου δεν θα πάθουν τίποτε, θα τα βρης στην στάνη να αναχαράζουν. Και πράγματι έτσι τα βρήκε. Ακόμη στο ίδιο χωριό έγινε και το εξής: Κάποια παιδιά από το χωριό Μύρεσι, σκότωσαν ένα φίδι και αστειευόμενα είπαν μεταξύ τους: Να το δώσουμε στον Καλόγερο δώρο και να του ειπούμε ότι είναι χέλι. Όταν ο πατροΚοσμάς είδε τα παιδιά τους είπε: -Τι το κάματε το δώρο μου; Το φέρατε το φίδι στον Γέροντα;

Στο χωριό Μοναστηράκι Ευρυτανίας του έδωσαν την προσωνυμία «Αγιάνθρωπος». Εκεί ο πατρο Κοσμάς απευθύνθη σ' ένα εκ των ακροατών του, όστις θέλησε να αποχωρήση διότι ειδοποιήθη ότι τα γίδια του μπήκαν σε ξένο χωράφι, και του είπε: Μην φεύγεις. Τα γίδια σου μπήκαν σε ξένο χωράφι αλλά δεν έκαμαν ζημιά! Πράγματι έτσι έγινε. Στην Γρανίτσα Ευρυτανίας, ο κτηνοτρόφος Καγκαράς περιφρόνησε το κήρυγμα του πατρο-Κοσμά και πήγε στο κοπάδι του, όμως κοιμήθηκε και οι λύκοι του έφαγαν όλα τα πρόβατα. Μετανοιωμένος ο Καγκαράς πηγαίνει στον πατρο-Κοσμά, όστις τον συγχωρεί και προτρέπει τους ακροατές του να δώσουν από ένα πρόβατο στον συγχωριανό τους, και εκείνοι υπάκουσαν.

Το αντίθετο έγινε στο Αργύριον Αργιθέας. Ο κτηνοτρόφος Μπαρούτας όταν ξεκίνησε μία Κυριακή για τον ιερό Ναό για να εκκλησιασθή ήκουσε στο μαντρί του θορύβους, σαν να ήταν μέσα λύκοι. Δεν άλλαξε δρόμο, και όταν μετά την θεία Λειτουργία πήγε στο μαντρί βρήκε τα γίδια να είναι ήρεμα και να αναχαράζουν. Στην Ζελενίτσα (Πρασιά) Ευρυτανίας, ένας ληστής κατόπιν προτροπής του πατρο-Κοσμά, έβγαλε τα χρυσά δαχτυλίδια από τα δάκτυλά του και τα έσφιξε στην χούφτα του. Τα δαχτυλίδια έσταξαν αίμα, αποτέλεσμα αυτού του θαύματος ήτο να μετανοιώση ο ληστής και να γίνη αργότερα μοναχός στην Ιερά Μονή Προφήτου Ηλιού στο Κάστρο.

Αμέσως μετά, ο Άγιός μας, πήγε στο χωριό του, όμως δεν έγινε δεκτός και γι' αυτό κατέφυγε στο διπλανό χωριό, το Χαλίκιον, όπου φιλοξενήθη στα σπίτια των εξαδέλφων του. (Σήμερα στο χωριό Αετόπετρα Θέρμου Αιτωλίας υπάρχουν απόγονοι των εξαδέλφων του πατρο-Κοσμά με το επώνυμο Σκόνδρας). Από εκεί έστειλε κάποιον να αγοράση σιτάρι στο Βραχώρι (το σημερινό Αγρίνιο) και τέλεσε μνημόσυνο των γονέων του. Στην συνέχεια περιώδευσε τα γύρω χωριά της ευρυτέρας περιοχής. Πρώτος σταθμός τα χωριά της Μακρυνείας Μεσολογγίου.

Πρωταρχικό στόχο στα κηρύγματά του είχε την αργία της Κυριακής. «Εξ ημέρες να εργάζεσθε –κήρυττε– την εβδόμην, την Κυριακή να εκκλησιάζεσθε στον ιερό Ναό. Μην κάμνετε την Κυρια­κή παζάρια, μην βάζετε το κέρδος της Κυριακής στο σπίτι σας…». Αυτά τα λόγια του, αλλά και γενικά όλο το ιερό κήρυγμά του, έγινε αιτία να ξυλοδαρθή ο Άγιός μας από τους γαιοκτήμονες της Μακρυνείας. Δαρμένος και κυνηγημένος έφυγε ο Άγιός μας από την Μακρυνεία και έφθασε καταιδρωμένος στο Πετροχώρι, όπου βρήκε τους χωρικούς να δουλεύουν στα αμπέλια τους. [Το Πετροχώρι απέχει από το Θέρμο 4 χιλιόμετρα και από το Μέγα Δένδρο 7 χιλιόμετρα και βρίσκεται στα ανατολικά της λίμνης Τριχωνίδος σε υψόμετρο 310 μέτρα από την θάλασσα. Ο μικρός κάμπος του Πετροχωρίου ήταν και είναι γεμάτος από αμπέλια]

Οι Πετροχωρίτες τον υποδέχθηκαν στην τοποθεσία Αγρηλιά με σεβασμό και καλωσύνη. Διέκοψαν τις εργασίες τους, συγκεντρώθηκαν σ’ ένα σημείο όλοι μαζί και ήκουσαν το κήρυγμά του. Κατόπιν του πρόσφεραν γεύμα αλλ’ όμως δεν είχαν νερό. Τότε ο Άγιός μας με την ράβδο του, ως άλλος Μωυσής κτύπησε σταυροειδώς μία πέτρα, ένα βράχο. Ο βράχος σχίσθηκε, η πέτρα έβγαλε νερό. Η πέτρα αυτή που οι κάτοικοι της περιοχής την λένε «Σπληθάρι», σώζεται μέχρι σήμερα απ’ όπου ρέει λίγο νερό η μάλλον λίγο αγίασμα. Η ποσότητα του αγιάσματος είναι χειμώνα - καλοκαίρι πάντα η ίδια. Αυτή η πέτρα βρίσκεται στο χωράφι του Αποστόλου Τριανταφύλλου και στο σημείο υπάρχει η εξής μαρμάρινη επιγραφή: «Εδώ στάθηκε και δίδαξε ο Άγιος των Σκλάβων και Πρωτοδάσκαλος του λαού μας Κοσμάς ο Αιτωλός».

Ο πατρο-Κοσμάς εκτός απ’ αυτό το θαυμαστό γεγονός, ευλόγησε τους πετροχωρίτες και τα αμπέλια τους. Μέχρι και σήμερα όπως όλοι οι Αιτωλοί γνωρίζουν, οι πετροχωρίτες ασχολούνται με την καλλιέργεια της αμπέλου και παράγουν - κατασκευάζουν ένα «πρώτης ποιότητος» κρασί. 

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
ιερομονάχου Κωνσταντίνου Β. Τριανταφύλλου:
«Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός - Η Βακτηρία των Σκλάβων, το Καύχημα των Αιτωλών»
εκδόσεις «Μικρά Ζύμη», Ιούνιος 2003, σελ. 28-36.