Η ΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΥΧΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815-1894)
<<Πώς θα μάθεις να προσεύχεσαι>>,
εκδόσεις <<Έαρ>>, 2η έκδοση 2022, σελ. 56-60, μετάφραση από τα ρωσικά: Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου.
Ο όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος (κατά κόσμον Γεώργιος Βασίλιενιτς Γκόβορωφ) είναι ένας ιεράρχης της Ρωσικής Εκκλησίας και μεγάλος συγγραφέας του 19ου αιώνα.
Η ζωή του, από τη στιγμή της γέννησής του σε ιερατική οικογένεια το 1815 ως την ειρηνική κοίμησή του το 1894, ήταν γεμάτη από την παρουσία του Θεού.
Το συγγραφικό του έργο είναι τεράστιο και οι διαλέξεις του, τα κηρύγματά του, οι ερμηνείες του στις Επιστολές του αποστόλου Παύλου, οι μεταφράσεις ασκητικών βιβλίων, καθώς και οι απαντήσεις σε επιστολές που του έστειλαν, τον καθιστούν έναν από τους πολυγραφότατους συγγραφείς της ρωσικής Ορθοδοξίας.
Μάλιστα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο το 1988.
Ο όσιος Θεοφάνης γεννήθηκε το 1815 σε ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Οι σπουδές του πραγματοποιήθηκαν στη Θεολογική Σχολή της επαρχίας αυτής, από όπου αποφοίτησε ως ο καλύτερος σπουδαστής, και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου.
Μετά την αποφοίτησή του με Μάστερ Θεολογίας το 1841, ενώ είχε ήδη γίνει μοναχός, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος.
Δίδαξε σε διάφορες Σχολές κι Ακαδημίες ως καθηγητής της Ηθικής, της Φιλοσοφίας, της Ψυχολογίας, της Λογικής και των Λατινικών.
Το 1847, κατόπιν αιτήματός του, διορίστηκε μέλος της Ρωσικής Εκκλησιαστικής Αποστολής στην Ιερουσαλήμ, όπου σπούδασε ζωγραφική, Ελληνκά, Γαλλικά, Εβραϊκά και Αραβικά και ήρθε σε επαφή με τον ελληνορθόδοξο μοναχισμό.
To 1857 ανακηρύχθηκε πρύτανης της Θεολογικής Σχολής της Πετρούπολης.
Το 1859 χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ, μιας από τις πιο εκτεταμένες και πολυπληθείς επισκοπές της Ρωσίας, και κατόπιν μεταφέρθηκε στην επισκοπή του Βλαντιμίρ, η οποία χρειαζόταν ορθόδοξο ιεραποστολικό έργο.
Ο επίσκοπος Θεοφάνης έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στο κήρυγμα, το οποίο συνόδευε κάθε θεία Λειτουργία.
Το 1866 παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα και έζησε ασκητικά στην έρημο Βυσένσκ, απομονωμένος στο κελί του για 28 χρόνια, μέχρι την κοίμησή του.
Κατά τον εγκλεισμό του ασχολήθηκε με την αλληλογραφία. Κάθε μέρα έφταναν στο κελί του 20 με 40 γράμματα με διάφορες ερωτήσεις σχετικές με την χριστιανική πίστη και ζωή κι εκείνος απαντούσε σχεδόν σε όλες.
Έγραφε χαρακτηριστικά: <<Η γραφή είναι απαραίτητο εργαλείο για την Εκκλησία. Καλύτερος όμως τρόπος να αξιοποιήσει κανείς το δώρο της γραφής και της ομιλίας δεν υπάρχει από το να το απευθύνει σε αμαρτωλούς με σκοπό τη μεταστροφή τους>>.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί ανθολογία συμβουλών μέσω επιστολών που έγραψε ο όσιος Θεοφάνης απαντώντας σε γραπτά ερωτήματα πιστών σχετικά με την προσευχή.
Με διαύγεια, ζωντάνια και απλότητα ο όσιος μας χαρίζει πρακτικές συμβουλές, οι οποίες αγγίζουν την ψυχή κάθε χριστιανού και μας προτρέπουν να εφαρμόσουμε το θέλημα του Θεού ενθυμούμενοι τα λόγια ου αποστόλου Παύλου: <<αδιαλείπτως προσεύχεσθε>> (Α' Θεσ. ε' 17).
Εγκάρδιες ευχαριστίες οφείλονται από τις εκδόσεις μας προς την κ. Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου για την ανιδιοτελή προσφορά της ιδιαιτέρως επιμελημένης μετάφρασης του ρωσικού κειμένου για πρώτη φορά στα Ελληνικά.
(Από τον πρόλογο της επιμελήτριας)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

Η οδός προς την προσευχητική κατάσταση

Οι σχέσεις μας με τον Θεό διαρκώς μεταβάλλονται διά της προσευχής. Όλη η ουσία, επομένως, έγκειται στην προσευχή. Πάνω σε αυτή να δουλέψετε εντατικά. Προσευχή δεν είναι ένα και το αυτό με το να στέκομαι προσευχόμενος. Το να κρατώ το νου και την καρδιά προσηλωμένα στον Θεό, αυτό είναι ήδη προσευχή, σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκεται κάποιος. Ο προσευχητικός κανόνας ακολουθεί τη δική του πορεία, ενώ η προσευχητική κατάσταση τη δική της. Η οδός προς αυτή είναι η συνήθεια να μνημονεύουμε πάντα τον Θεό και την έσχατη ώρα με την Κρίση που την ακολουθεί. Ρυθμίστε λοιπόν την εσωτερική σας κατάσταση ως εξής και όλα θα πάνε καλύτερα. Αυτό σημαίνει: μέσα σας θα αφιερώνετε κάθε βήμα στον Θεό. Τα δε βήματά σας πρέπει να τα κατευθύνετε σύμφωνα με τις εντολές Του. Τις εντολές τις ξέρετε. Αυτό είναι όλο! Κάθε ζήτημα μπορείτε να το αναγάγετε σε κάποια εντολή κι εσωτερικά να αφιερώνετε στον Θεό τις δικές σας ενέργειες για το ζήτημα αυτό (βάσει της εντολής). Με τον τρόπο αυτό όλη η ζωή σας θα αφιερώνεται στον Θεό. Τί άλλο λοιπόν χρειάζεται; Τίποτα. Βλέπετε πόσο απλό είναι. (Επιστολή 225, τόμος 2, σελ. 84). Πώς να ανυψωνόμαστε ως τον Θεό με τη διάνοιά μας. Αρχίσατε να προσεύχεστε με σύντομες προσευχούλες και παραιτηθήκατε. Αν δεν το είχατε εγκαταλείψει, το πράγμα θα είχε προχωρήσει περαιτέρω' τώρα όμως στέκεται ενώπιόν σας η ανάγκη για μία νέα αρχή. Πραγματική προσευχή είναι εκείνη που εκπορεύεται από την καρδιά και ανέρχεται στον Θεό. Καμμιά άλλη προσευχή δεν είναι προσευχή, αν δεν είναι αυτής της μορφής. Σε αυτό το θέμα πρέπει να επικεντρώνεται όλη η φροντίδα μας σχετικά με το θέμα της προσευχής. Συνήθως όμως το μυαλό μας παραμορφώνεται από πλήθος άσχετων προς τον Θεό σκέψεων, η θέλησή μας από πολλές βιοτικές μέριμνες, η καρδιά μας από συναισθήματα και γήινες τέρψεις. Για τον λόγο αυτό, το να ανυψωνόμαστε εκείνη ακριβώς τη στιγμή ως τον Θεό διά της προσευχής είναι το ίδιο σαν να ανασύρουμε τον εαυτό μας από τον βάλτο. Οι μικρές προσευχούλες συνιστούν το πιο αποτελεσματικό μέσο ή βοήθημα για τον σκοπό αυτό. Αυτές εξασκούν τον νού στο να συγκεντρώνεται σε ένα πράγμα. Λίγο - λίγο προσελκύουν προς το μέρος τους το συναίσθημα και απομακρύνουν τον νου από τις έγνοιες. Η επίδραση αυτή εκδηλώνεται εντονότερα και γρηγορότερα αν αυτές τις προσευχές τις μελετάμε με προσοχή όχι μόνο όταν κάνουμε τον κανόνα, αλλά και κατά τις υπόλοιπες ώρες. Ο τελικός καρπός είναι η διαμόρφωση του συναισθήματος προς τον Θεό, το οποίο είναι αδιάσπαστα δεμένο με την αδιάλειπτη προσευχή ή μάλλον είναι και το αυτό με την αδιάλειπτη προσευχή. Εδώ βρίσκεται η ζωντανή ένωση με τον Θεό, που είναι και ο σκοπός της πνευματικής ζωής. <<Κατ' ευθείαν μετά τον ύπνο εκδηλώνεται μία ταχεία συρροή λογισμών και έργων και συναισθημάτων>>. Πρέπει αυτή να την εξουδετερώσετε και να αποκτήσετε τη συνήθεια να αφιερώνετε στον Θεό την πρώτη σας σκέψη. Αυτό επιτυγχάνεται χάρι στη σκέψη περί της κτίσεως του Θεού. Σχετικά με αυτό το θέμα, όπως φαίνεται, έχει ήδη γίνει λόγος. Συγκεκριμένα, πρέπει να περιδιαβαίνετε με τη σκέψη σας, σύμφωνα με τη σειρά αναφοράς τους στο Σύμβολο της Πίστεως, όλες τις ιερές αλήθειες μέχρι την έσχατη Κρίση και το τέλος της μοίρας των πάντων. Αυτά τα δύο πράγματα να εφαρμόζετε και θα πάει καλά το πράγμα. Εστιάστε τον αγώνα σας μόνο σε αυτό, να αποστρέφεστε το κακό και να πράττετε το καλό με τον λόγο, τα έργα και τη διάνοια. Και αυτό θα είναι όλο το πρόγραμμά σας. Σημειώστε σ' ένα κομματάκι χαρτί και να το διαβάζετε πολύ συχνά μόλις ξυπνήσετε: σκέψη για την κτίση του Θεού, ύστερα σύντομες προσευχούλες με προσήλωση και συναίσθημα και ολόκληρη την ημέρα: <<έκκλινον από κακού και ποίησον αγαθόν>> (Ψαλμ. λγ' [33] 15). Κάθε ζήτημα -ακόμα και το πιο ασήμαντο- να το μετατρέπεις σε άριστο πρότυπο, σαν να βρισκόσουν ενώπιον του θείου οφθαλμού. (Επιστολή 192, τόμος 1, σελ. 235-236).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου: <<Πώς να προσεύχεσαι>>,
εκδόσεις <<'Έαρ>>, 2η έκδοση 2022, σελ. 56-60.
Μετάφραση από τα ρωσικά: Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου.