ΒΡΕΣΘΕΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΣ (1787-1843) Α' ΜΕΡΟΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου: Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 420-424.
<<Και το βιβλίο αυτό είναι καρπός ευγνωμοσύνης προς τους πολυπληθείς ακροατές/μαθητές μου του <<Λαϊκού Πανεπιστημίου>>, που κατακλύζουν κάθε Τρίτη την αίθουσα τελετών της γεραράς <<Εταιρείας Φίλων του Λαού>>, για να ακούσουν πέμπτη χρονιά φέτος τα μαθήματά μου, παρά το νυκτερινό της ώρας (7-9 μ.μ.).
Στα μαθήματα αυτά προσέρχονται παιδιά όλων των ηλικιών, από 20 έως 85 ετών. Άλλα κρατούν σημειώσεις, άλλα κρατούν μαγνητόφωνα.
Αυτά μου έδωσαν το έναυσμα, το ερέθισμα και την ώθηση να δώσω στις παραδόσεις μου μορφή βιβλίου.
Την πρώτη χρονιά εδίδαξα έναν κύκλο μαθημάτων υπό τον τίτλο Το βυζαντινό ναυτικό, που πήρε μορφή καλαίσθητου βιβλίου από τις εκδόσεις Ιω. Σιδέρη (2007), τη δεύτερη χρονιά εδίδαξα τους πολιτικούς θεσμούς και τα πολιτικά σώματα της σπαρτιατικής πολιτείας, την τρίτη την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
που το 2008/09 σε πολύ διευρυμένη μορφή και με σπάνια βιβλιογραφία εκδόθηκε από τις Εκδόσεις ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΩΝ - ΚΑΡΤΕΡΗΣ, την τέταρτη χρονιά παρέδωσα <<Το λυκόφως της Σπάρτης>>,
που μαζί με τις προηγούμενες παραδόσεις μου αποτέλεσαν την πρωταρχική μαγιά για να συγγραφεί και να εκδοθεί το δίτομο έργο μου Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης (Gutenberg, 2006).
Πέρσι είχα την ευκαιρία να διδάξω τρεις κύκλους μαθημάτων: α) Οι Τούρκοι και το Βυζάντιο, β) Το τουρκικό imperium και γ) Τουρκοκρατία, που πήραν μορφή βιβλίου και εκδόθηκαν σε καλαίσθητη μορφή από τις εκδόσεις Λεωνίδα Γεωργιάδη.
Τα φετινά μαθήματα θα είναι αφιερωμένα στην Ελληνική Επανάσταση. Αλλά το βιβλίο αυτό δεν εξετάζει καταλεπτώς το μεγάλο εκείνο γεγονός.
Περιορίζεται αυστηρώς σε όσα προτίθεμαι να παραδώσω και αυτά είναι ό,τι λέγει ο τίτλος: Μεγάλες μορφές και μεγάλες στιγμές του '21.
Όχι όλος ο Αγώνας στην πολυμορφία και την πολύπτυχη διάστασή του.
Οι βασικοί λόγοι είναι δύο: Εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να συμπεριληφθεί όλος ο Αγώνας σε σειρά δίωρων -ανά δεκαπενθήμερο- μαθημάτων ενός εξαμήνου και, δεύτερον -πέρα από άλλες εκδοτικές μου δραστηριότητες- μία τρίτομη ή τετράτομη Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως,
που θα εξετάζει εξονυχιστικά, με πνεύμα κριτικό και -στο μέτρο του ανθρώπινα δυνατού- αντικειμενικά κάθε γεγονός, είτε αυτό είναι στρατιωτικό, είτε πολιτικό, είτε διπλωματικό.
Και για τον λόγο αυτό υπάρχει ένας διαχωρισμός:
Στους δύο πρώτους τόμους εξετάζονται τα στρατιωτικά γεγονότα και στον τρίτο τα πολιτικά, διπλωματικά, οικονομικά γεγονότα, καθώς και ό,τι μπορεί να έχει σχέση με την οργάνωση της παιδείας στη διάρκεια της πολυχρονίου πολεμικής δοκιμασίας.
Το βιβλίο αυτό, λόγω όγκου και τεράστιου κόστους, μόνο αν βρεθεί χορηγός θα καταστεί εφικτό να εκδοθεί.
Ευελπιστούμε ότι κάποιος θα συνδράμει.
Όχι πάντως η ελληνική πολιτεία.
Αυτή με τίμησε και με τιμά με το υπέρτατο βραβείον: το κώνειον>>!
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

ΒΡΕΣΘΕΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΣ (1787-1843)

Τα πρώτα χρόνια

Ο μητροπολίτης Βρεσθένης υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, με πολυσχιδή και πολύτροπη δράση, έτσι που το όνομά του να μην απουσιάζει από κανένα σχεδόν σημαντικό πολιτικό κόσμο. Ας σημειωθεί ότι υπήρξε συντάκτης των περισσοτέρων, διότι ανήκε στην κατηγορία των λίγων λογίων που διέθεταν αξιόλογη παιδεία, εμπλουτισμένη με αξιοσημείωτη πολιτική κατάρτιση. Φέρει τον τίτλο του επισκόπου Βρεσθένης, διότι τα Βρέσθενα, κεφαλοχώρι του Πάρνωνος κοντά στη Σελλασία, όπου το 222 π.χ. έγινε η περιώνυμη μάχη, παρουσίαζε (μέχρι πρόσφατα) αξιόλογη ακμή και ήταν έδρα επισκοπής. Αλλ' ο Θεοδώρητος δεν ήταν Λάκων, ήταν Αρκάς και μάλιστα Γορτύνιος. Γενέτειρά του ήταν η ξακουστή για τις επιδόσεις των κατοίκων της στην κοσμηματοποία Στεμνίτσα. Μεγάλωσε όμως κοντά στον θείο του, επίσκοπο Βρεσθένης, ο οποίος τον χειροτόνησε ιεροδιάκονο και, όταν πια αυτός -λόγω γήρατος- δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στα ποιμαντικά του καθήκοντα, άφησε στον επισκοπικό θρόνο τον ανεψιό του, ο οποίος ανταποκρίθηκε με επιτυχία στη διπλή αποστολή: τη θρησκευτική και την εθνική. Και λέμε εθνική, διότι ο Θεοδώρητος από το 1919 είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία που είχε αναπτύξει τεράστια δράση στην περιοχή και σε ευρύτερη έκταση. Σε αυτόν οφείλεται η μύηση πολλών ιεραρχών. Όταν σήμανε η καμπάνα της ελευθερίας, ο Θεοδώρητος, όπως πλείστοι κληρικοί, κατά την έκφραση λόγιου βιογράφου του, <<ενεδύθη την πανοπλίαν, διά να παράσχη ιερότητα εις τον αρξάμενον αγώνα>> (Δ. Καλλίμαχος, Δυνατοί νεολληνικοί χαρακτήρες..., εν Νέα Υόρκη, 1927, σ.117). Σχημάτισε σώμα οπλοφόρων αποτελούμενο από 800 άνδρες και μετέσχε σε όλες τις επιχειρήσεις που είχαν σαν βασικό στόχο την άλωση <<της αθλίας Τριπολιτσάς>>, όπως την ονομάζει ο Σολωμός. Όπως έχουμε εξηγήσει στο κεφάλαιο περί Κολοκοτρώνη, η Τριπολιτσά θα έπεφτε σαν ώριμο φρούτο σε διάστημα λίγων μηνών χάριν στον κλοιό που σχημάτισε γύρω από αυτήν ο Κολοκοτρώνης. Αλλ' ο Χουρσίτ, πασάς της Πελοποννήσου που είχε αποσπαστεί στην Ήπειρο για να ολοκληρώσει τις επιχειρήσεις εναντίον του Αλή, μόλις πληροφορήθηκε την έκρηξη της Επαναστάσεως στον Μοριά (στην Τριπολιτσά είχε αφήσει την οικογένεια και τους θησαυρούς του), έσπευσε να αποστείλει ως <<κεχαγιά>> (=αντικαταστάτη του) τον διάσημο για την παλληκαριά του Μουσταφά Μπέη ή Μουσταφάμπεη με 3.500 εκλεκτούς Τουρκαλβανούς πολεμιστές. Η κάθοδος του Μουσταφάμπεη υπήρξε ορμητική και αιφνιδιαστική. Διέσχισε <<αντουφέκιστος>> την Αιτωλοκαρνανία και μέσω Αντιρρίου-Ρίου βγήκε στην Πελοπόννησο. Έλυσε την πολιορκία των Πατρών, πυρπόλησε το Αίγιο, διασκόρπισε τους πολιορκούντες τον Ακροκόρινθο Έλληνες, νίκησε τις μικρές δυνάμεις των νησιωτών έξω από το Άργος (τότε σκοτώθηκε ο γιος της Μπουμπουλίνας, ο Γιάννουζας), έλυσε και την πολιορκία του Ναυπλίου και στις 6 Μαϊου 1821 έφθασε θριαμβευτής στην Τριπολιτσά. Αφού επέστρεψε στον στρατό του να αναπαυθεί και αυτός να γευτεί τις χαρές του χαρεμιού του Χουρσίτ, έξι ημέρες μετά αποφάσισε, ύστερα από σύσκεψη με τους εντόπιους πολεμάρχους, να επιτεθούν εναντίον του κοντινού Βαλτετσίου, όπου δύναμη 850 Μνιατών υπό τον Κυριακούλη και τον Ηλία Μυρομιχάλη και Μεσσηνίων υπό τον γηραιό Μητροπέτροβα είχαν, με υπόδειξη του Κολοκοτρώνη, δημιουργήσει στρατόπεδο και είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους πάσα πρόσβαση προς τη Μεγαλούπολη (τότε Σινάνου), το Λεοντάρι και τον ευρύτερο χώρο της Μεσσηνίας. Έχουμε δώσει πλήρη περιγραφή της μχης αυτής στο Α' Μέρος (σσ. 165-172), αλλά εδώ είναι χρέος να αναφερθεί και η πληροφορία που μας προσφέρει ο ιστορικός Φραντζής, ότι στη μάχη αυτή, που χάρισε την πρώτη μεγάλη νίκη στους Έλληνες, συμμετείχε και ο Θεοδώρητος αυτός που είχε τη στρατιωτική καθοδήγηση των παλληκαριών στη μάχη' γι' αυτό υπήρχαν άλλοι. Η παρουσία, όμως, του επιφανούς ιεράρχη στην πρώτη μεγάλη μάχη του αγώνα ήταν ένας σημαντικός εμπνευστικός παράγοντας. Και αυτό τονίζει ιδιαίτερα στη συγγραφή του ο Πρόκες-Όστεν. Μετά την ήττα του στο Βαλτέτσι (12-13 Μαϊου) ο Μουσταφάμπεης, βλέποντας τον κλοιό να στενεύει απελπιστικά γύρω από την Τριπολιτσά, θέλησε λίγες ημέρες μετά να χτυπήσει το διπλό στρατόπεδο που σχηματιζόταν στα Βέρβεβαινα και τα Δολιανά, και το οποίο απέκοπτε την Τριπολιτσά από κάθε πρόσβαση προς τη θάλασσα της Κυνουρίας. Έχουμε αναπτύξει εκτενώς (τ. Β', σσ. 172-176) το πως διεξήχθησαν οι μάχες αυτές, οι οποίες ιδιαιτέρως δόξασαν τον Νικηταρά, ο οποίος τότε για πρώτη φορά έλαβε την προσωνυμία <<Τουρκοφάγος>>. Ο Πρόκες - Όστεν, όμως, αποδίδει τη νίκη και στον Θεοδώρητο, που μαζί με άλλους οπλαρχηγούς είχε την ευθύνη για τη φύλαξη της περιοχής. Ο Αναγνώστης Κοντάκης, επιφανής προεστός και οπλαρχηγός του Άγιου Πέτρου, στα Απομνημονεύματά του (εκδ. Τσουκαλά, επιμ. Εμμ. Πρωτοψάλτη) γράφει για την τελική φάση της μάχης: ...Ενθουσιασμένοι όντες οι στρατιώται μας εξήλθομεν όλοι από τα οσπήτια [Σημ. Σ.Ι.Κ. που είχαν μεταβληθεί σε ταμπούρια] εναντίον των εχθρών, ώστε έντρομοι ετράπησαν εις φυγήν και εσταμάτησαν απέναντι του μεταξύ Βερβαίνων και Δολιανών φάραγγος, και ημείς [ευρισκόμεθα] από το άλλον μέρος μαχόμενοι. Προς την δύσιν του ηλίου, σημείου δοθέντος, ωρμήσμεν επάνω τους και τους ετρέψαμεν εις φυγήν σφάζοντες εξ αυτών έως να έμβουν εις Δολιανά, από εκεί ετράπησαν και οι εκεί πολεμούντες τους ημετέρους. Έως να τους υπάγωμεν εις τον ποταμόν, εθανατώθησαν έως 400, επήραμεν τα πολεμοφόδιά των και δύο κανόνια όπου είχαν, και με το να ήτον σκότος πολύ της νυκτός, διά να μη θανατωθώμεν μεταξύ μας, επαύαμεν από το να τους κυνηγώμεν. Αν όμως και ήτον μία ώρα ημέρα ακόμα, ηθέλαμεν τους κατασφάξει όλους... (ό. π. σ. 38). (Συνεχίζεται)

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίου του Σαράντου Καργάκου:
Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 420-424.