ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ


«Ο Παντοκράτορας κρατά στο Χέρι Του την βραδυνή Θυσία»

Η νύχτα αγκαλιάζει προσευχόμενες ψυχές σαν βρεφικό νανούρισμα. Στο μικρό καθολικό, οι γέροντες ξαπλωμένοι στο έδαφος, παραδομένοι στην εικόνα του Νυμφίου αποκαθηλώνουν ικετευτικά τους συγγνωστούς τους λογισμούς. Απόκοσμες εικόνες στο μικρό εκκλησάκι αναπνέουν μέσα από την θυμιασμένη ομίχλη των παρακλητικών τους λόγων. M' ένα τρακοσάρι κομποσκοίνι μετρούν ανάποδα τις μέρες, φτάνοντας ως την γέννησή τους. Ο παππά Διονύσης με αφημένο βλέμμα στην γη που περιμένει, σκύβει το κεφάλι στην ανατολή της μετανοίας του. Τί κόσμος τούτος Θεέ μου! Βαστάζουμε στις χούφτες μας τη Μάννα Ορθοδοξία και δεν θωρούμε το απροσμέτρητο κάλλος της και την ενδόμυχη υπόστασή της. Όταν τρίζουν τα θολά τζάμια από τα σιδερένια παραθύρια, νομίζεις, πως χοροί αγίων ήλθαν για να συνεκκλησιαστούν με τους χοικούς, ταμένους αδελφούς τους. Ο πολυέλαιος γυρνοφέρνει κυκλικά απ' τον καπνισμένο τρούλλο, ο Παντοκράτορας κρατάει στο χέρι του την βραδυνή θυσία, αίνοι και ύμνοι γίνονται δώρα ευχαριστιακά στα πόδια του Θεού μας. Κι όταν τελειώνει η ακολουθία, σκυμμένα πρόσωπα προσμετρούν μ' ένα Κύριε ελέησον, τα ανεβαίνοντα βήματά τους. Μακρύς ακόμα ο δρόμος της σταυρικής θυσίας. Ταιριάζει σε ορθοδόξους, να βλέπουν από μακριά τον σταυρό, που θα κρεμάσουν πάνω του τ' απόκοσμα όνειρά τους. Ποθούμε Χριστό, Αυτόν, Εσταυρωμένο, εξαντλούμε τους ονειρεμένους πόθους μας στο κοινό ποτήριο, ακροβατούμε την θωριά μας ανάμεσα στην πτώση και την έγερση. Τελούμε πνευματικά « ανάπηροι» στο μακαρισμό του εξαρτημένου Εγώ μας, αναζητούμε την χαμένη αρτιμέλεια της υποστελλόμενης ψυχής μας, ανυπακούουμε στην υποκριτική στάση ζωής. Ο Χριστός δεν είναι αφηρημένη έννοια, είναι η Οδός και η Αλήθεια, η Αγάπη κι η Ζωή, το προσδοκώμενο όνειρο της αναστάσιμης ελπίδας. Έχουμε Εκκλησία να κλάψουμε τους δρόμους που δεν διαβήκαμε, κατέχουμε αγίους να κρεμάσουμε την απόμακρη ματιά μας, μια Παναγιά να πνίξουμε στον κόρφο της την εαλωμένη αθωότητα της παιδικής αμεριμνησίας μας, κι αγγέλους τόσους, όσα είναι αυτά που χάσαμε, όσα είναι αυτά που ελπίζουμε, όσα είναι αυτά, που ίσως έρθουνε μια μέρα! Μπουσουλάμε γογγύζοντας στους εφάμαρτους δρόμους της υποκριτικής ζωής μας, έρπουμε γλοιωδώς στην λάσπη, που εωσφορικώς βαπτίσαμε πολιτισμένη κοινωνία! Επιτέλους να πάψουν αυτοί οι διαρκείς κύκλοι γύρω απ' τον ειδωλολάτρη εαυτό μας, το μεγαλείο του χριστιανού αναπαύεται στον προσευχητικό ξεσηκωμό και την ταπεινή μεγαλοσύνη. Η αγάπη μας είναι η σταυρική θυσία του εγώ μας στην εγωϊκότητα των άλλων. Ο σταυρός μας είναι τα ζυγιστικά του Πατρός που σβήνουν με γομολάστιχα τις μεγαλεπίβολες, θηριώδεις αμαρτίες μας κι η ελπίδα μας φοράει τα καλά της μπροστά στο αιματοβαμμένο δισκοπότηρο του αμνοικού Ιησού μας. Τα βράδια αιωρούνται χαροποιά στα γράμματα της αγιοπνευματικής Αλφαβήτας, ζωγραφίζουν την Πίστη ως έκθαμβο, αγιοπρεπές θήλυ, που ίσταται σε συννεφοσκεπούσα ομίχλη, πάνω από τα μικροκαμωμένα σπίτια των ανθρώπων. Πορφυροφορούσα κόρη, που χάσκει με χαμόγελο και κορομηλένια μάγουλα, που ροδοκοκκινίζουν στην παρακλητική αγάπη των πιστών. Η Πίστη είναι αναγεννητικό επίθεμα στις πληγές της αμαρτίας, δροσερή ανάσα στην πνευματική άπνοια των φιλόνικων ανθρώπων, σουλατσάρει σε χλοερούς, φρεσκοσκαμμένους κήπους και περιβόλια που μεθούν στην αρχοντιά των λουλουδιών. Βαστάει στα χέρια της τα εύοσμα βασιλικά των Χριστοφόρων λόγων, λούζεται μακάρια στην μετάνοια ενός αλλόφρονα, που ανακαλύπτει πάνω της τον μυρίπνοο Παράδεισο της συστελλόμενης ψυχής. Η Πίστη Θε μου είναι τα χρυσαφένια στάρια του χωριού, που μικρά, βάζαμε τρεχάλα ανάμεσα στα ξεραμένα στάχυα και τ' αγκάθια του αγρού, το ανταριασμένο βουϊτό από τους μεγαλοδύναμους ήχους των ελάτων, που στέκονταν πάντα όρθια. Νοικοκύρηδες, φρεσκοπλυμένοι χωρικοί, που τις Κυριακές έπαιρναν τα δύσβατα μονοπάτια για την εκκλησιά των Παμμεγίστων Ταξιαρχών! Βλέπαμε την Πίστη να σιγοντάρει στο αναλόγιο, εκείνον τον ταπεινό, ολιγογράμματο ιερέα, που έβγαινε στον άμβωνα για να μοιράσει τ' αντίδωρα κρίνα της ανυπέρβλητης αγάπης. Ύστερα βοηθούσε στα χωράφια την μαυροφορεμένη χήρα, που πριν να σπείρει τον καρπό στα σκαλισμένα αυλάκια, σταύρωνε με το χέρι της το αγιασμένο χώμα, ράντιζε με αγιασμό εκείνον τον πολύχρωμο, ταιριαστό μπαχτσέ με τις ντάλιες, τους κατιφέδες και τους κρίνους. Η Πίστη πάλι κατοικεί στα αδύναμα σπίτια των φτωχών, κάθεται στο τραπέζι με τα αλάδωτα ρεβίθια, τις ελιές και το αχνισμένο, ζυμωτό ψωμί, χορταίνει τα στόματα με μοσχοθυμιασμένες ευλογίες και απόκοσμες παραινέσεις της ερήμου. Σκάει χαμόγελο στην βρεφική αγνότητα Χριστούλιδων μικρών! Η Πίστη δεν λέει ψέμματα στα χείλη των παιδιών, παίζει κυνηγητό με την ταπείνωση και κρυφτό με την ντροπή. Στέκει προσευχητικά μετέωρη σε νηπιακούς ασπασμούς, σε ανυπόκριτες, παιδικές προσευχές. Είναι το θεϊκό αντίδοτο στο διάβα μιας φουσκοθαλασσιάς ζωής, το υπέρμαχο δοξάρι στην ηδύχοη πνοή του ουρανού, η υπογραφή του Θεού στην μετάνοια του πιστού. Μακάριοι αυτοί που την βρήκαν να τους περιμένει με το πρωϊνό ξύπνημα της αυγής και την εσπερινή δύση του ηλίου! (Φθινόπωρο 2013) Γιώργος Δ. Δημακόπουλος Δημοσιογράφος





Ιστολόγιο «ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Έτος: 12ο (2013 - 2025)

Δημοσιογραφικό Εργαστήρι Ορθόδοξης Μαρτυρίας και Ομολογιακής Κατάθεσης

Διαχειριστής:

Γιώργος Δ. Δημακόπουλος

Δημοσιογράφος

Icon by Serhei Vandalovskiy, icon - painter, Ukraine



«Απάνου απ' το κρεββάτι μου βαθειά παρηγοριά μου / Καρφώνω την εικόνα Σου, και τώρα η κάμαρά μου. / Είναι και μνήμα θλιβερό και χαρωπή εκκλησία / Σκοτάδι η θλίψι μου σκορπά και λάμψιν η θρησκεία».



Κωστής Παλαμάς


Drop Down MenusCSS Drop Down MenuPure CSS Dropdown Menu

Σάββατο 30 Ιουλίου 2022

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΩΝ ΕΠΤΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ





ΟΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ: Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ


Στη ζωή της Εκκλησίας μας, ο συνοδικός θεσμός είναι εξαιρετικά θεμελιώδης, καθώς έτσι φανερώνεται σαφέστατα ο χαρακτήρας της ως κοινωνίας. Είναι η συγκέντρωση των επισκόπων της Εκκλησίας προς εξέταση και ρύθμιση γενικών εκκλησιαστικών ζητημάτων. Με τη συνοδική μέθοδο, ευθύς εξ αρχής, λύνονται όλα τα ανακύπτοντα ζητήματα, με τη μνήμη της υποσχέσεως του Κυρίου προς τους μαθητές Του: «Ού γαρ εισί δύο ή τρεις συνηγμένοι εις το εμόν όνομα, εκεί ειμί εν μέσω αυτών» (Ματθ. ιη,20). Πρότυπο κάθε συνοδικής σύναξης απετέλεσε η αποστολική σύνοδος, η συγκληθείσα στα Ιεροσόλυμα το 48 μ.Χ., για να επιλύσει το θέμα της παραδοχής των εθνικών που μεταστρέφονταν στον χριστιανισμό.


Έχοντας συνείδηση της θείας συμπαραστάσεως, τα μέλη της συνόδου εκείνης διεκήρυξαν με τόλμη: «Έδοξε γαρ τω Πνεύματι τω αγίω και ημίν» (Πράξ. ιε, 28). Τοπικές και επαρχιακές σύνοδοι συγκαλούνται όχι μόνο για τη συζήτηση και την επίλυση των αναφυομένων προβλημάτων σε επαρχιακή κλίμακα, αλλά και για την εκλογή και χειροτονία νέων επισκόπων, για την επίλυση διενέξεων, για τον έλεγχο και την επιβολή κυρώσεων στους πρεσβυτέρους και τους επισκόπους κ. ά.


Οι Οικουμενικές Σύνοδοι ήταν μεγάλες συνελεύσεις των επισκόπων της χριστιανικής οικουμένης, προς κοινή συνδιάσκεψη και απόφανση επί σημαντικών δογματικών, θεολογικών και άλλων εκκλησιαστικών ζητημάτων που αναφέρονταν σε όλη την Εκκλησία, από την οποία αναγνωρίζονταν και γίνονταν δεκτές οι αποφάσεις που λαμβάνονταν σε αυτές.


Οι Οικουμενικές Σύνοδοι έγιναν το όργανο της επίσημης διατύπωσης και διακήρυξης της διδασκαλίας της Εκκλησίας, της κοινής πίστης και παράδοσης που οφείλουν να ακολουθούν όλες οι κατά τόπους εκκλησιαστικές κοινότητες. Αποτελούν την ύψιστη αυθεντία της Εκκλησίας του Χριστού. Ταυτόχρονα οι Οικουμενικές Σύνοδοι καταδίκασαν τις διάφορες αιρέσεις, που παρουσιάστηκαν και απείλησαν την ενότητα της Εκκλησίας.


Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος συνεκλήθη στη Νίκαια της Βιθυνίας το έτος 325, επί αυτοκρατορίας Μεγάλου Κωνσταντίνου. Πήραν μέρος 318 Πατέρες, εκ των οποίων και οι Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Σπυρίδωνας και Άγιος Νικόλαος. Η Σύνοδος διατύπωσε την ορθόδοξη δογματική διδασκαλία περί του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Ιησού Χριστού. Γι’ αυτό και καταδίκασε την αίρεση του Αρείου, ο οποίος ηρνείτο τη θεότητα του Χριστού.


Η Σύνοδος χρησιμοποίησε τον όρο «ομοούσιος», για να διατρανώσει πως ο Υιός είναι της αυτής ουσίας με τον Πατέρα, κατά φύσιν Θεός και φύσει μέτοχος της θείας ουσίας. Καρπός της Συνόδου και η διατύπωση των 7 πρώτων άρθρων του «Συμβόλου της Πίστεως». Η Σύνοδος απεφάσισε ακόμη τον εορτασμό του Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας και αρνήθηκε την υποχρεωτική αγαμία όλου του κλήρου.


Η Β’ Οικουμενική Σύνοδος έγινε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 381 επί αυτοκρατορίας Μεγάλου Θεοδοσίου. Πήραν μέρος 150 Πατέρες, μεταξύ των οποίων και ο Άγιος Μελέτιος Αντιοχείας, ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νεκτάριος, ενώ ιδιαίτερα διακρίθηκε ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης.


Η συνέχεια εδώ.




ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ: Η ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 



Οι Οικουμενικές Σύνοδοι αποτελούν τις χαρισματικές συνάξεις ολόκληρου του εκκλησιαστικού σώματος που συνεκλήθησαν κατά καιρούς, προκειμένου να δηλωθεί η ενότητά του στην παραδεδομένη πίστη της Εκκλησίας.


Λειτουργούν ως μηχανισμός εξισορρόπησης των διαφορών των τοπικών εκκλησιών σε θέματα κοινωνίας και πίστης αλλά και ως μηχανισμός διακήρυξης της ενότητας και πίστης ολόκληρου του εκκλησιαστικού σώματος και ανάδειξής του σε Καθολική Εκκλησία.


Η συνοδική συνείδηση υπήρξε μια μόνιμη λειτουργία του εκκλησιαστικού σώματος, κορυφαία έκφραση της ήταν η ενεργοποίηση του θεσμού της Οικουμενικής Συνόδου για την αποκατάσταση της αλήθειας και της ορθής πίστης στην Εκκλησία. Η σύγκληση των Οικουμενικών Συνόδων υπήρξε έκτακτο γεγονός στη ζωή της Εκκλησίας και συνδέθηκε με την έγερση κάποιου σοβαρού ζητήματος, που απειλούσε την αυθεντικότητα της Παράδοσης ή την πνευματική αποστολή της Εκκλησίας.


Ο θεσμός της Οικουμενικής Συνόδου υπήρξε για την Εκκλησία το ανώτατο διδακτικό, νομοθετικό, διοικητικό και δικαστικό όργανο της. Βέβαια, η Οικουμενική Σύνοδος δεν αποτελεί μόνιμο θεσμό της Εκκλησίας, όπως είναι οι Τοπικές Σύνοδοι, αλλά περιστασιακό, και συγκαλείται όπως αναφέραμε όταν παρίσταται ανάγκη και δυνατότητα. Γενικά, ο συνοδικός θεσμός συνέβαλε στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της διοικητικής και κανονικής δομής της Εκκλησίας.


Οι Οικουμενικές Σύνοδοι θεωρούνται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως ο αυθεντικός ερμηνευτής της Αποστολικής Παράδοσης, αλλά και το μέσο διευθέτησης θεμάτων κανονικού δικαίου και εκκλησιαστικής ευταξίας. Από εκκλησιολογικής απόψεως οι Οικουμενικές Σύνοδοι αποτελούν ύψιστο γεγονός κοινωνίας και ενότητας των τοπικών εκκλησιών σε ολόκληρη την Οικουμένη.


Ασφαλώς κάθε Σύνοδος, είτε τοπική είτε οικουμενική, σημαίνει την παρουσία όλου του πληρώματος της Εκκλησίας, γι’ αυτό και οι αποφάσεις μιας τοπικής Συνόδου αυτονόητα μπορεί να έχουν οικουμενικό χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι αναγνωρίζονται κι από άλλες τοπικές Εκκλησίες και ότι μπορούν να αναγνωριστούν επίσημα από μια Οικουμενική Σύνοδο.


Πρώτη Σύνοδος υπήρξε η Σύνοδος των Αποστόλων. Στην ζωή της Εκκλησίας συνεκλήθησαν επτά Οικουμενικές Σύνοδοι, μεταξύ των ετών 325 και 787. Αιτίες συγκλήσεως ήταν οι κατά καιρούς εμφανιζόμενες αιρέσεις και κακοδοξίες στους κόλπους της Εκκλησίας. Έργο τους ήταν η ακριβής διατύπωση της δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας και η αυθεντική και αλάθητη ερμηνεία της θείας Αληθείας.


Η συνέχεια εδώ.




ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΛΑΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΑΜΩΝΟΣ κ. ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ: «ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΩΝ ΕΠΤΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ» (2008)


Παρασκευή 29 Ιουλίου 2022

Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ




Ο Ηλίας ο Θεσβίτης ήταν ένας εξέχων Ισραηλίτης προφήτης του Θεού. Ήταν γιος του Σωβάκ και καταγόταν από ένα χωριό της ευρύτερης περιοχής της Γαλαάδ που πιθανόν ονομαζόταν Θέσβη. Κατοικούσε στη γη Γαλαάδ και έδρασε στα χρόνια του βασιλιά Αχαάβ, κατά τον 9ο-10ο αιώνα ΠΚΧ.


Το όνομα Ηλίας αποτελεί ελληνική μεταφορά του αντίστοιχου εβραϊκού ονόματος Ελιγιαχού (אליהו‎), το οποίο σημαίνει «Ο Θεός μου είναι ο Ιεχωβά» ή «Ο Ιεχωβά Είναι Θεός». Αναφορές στον Ηλία περιέχονται και στο Κοράνιο.


Ο Ηλίας υπήρξε εξαιρετικά δραστήριος, δυναμικός και θαρραλέος προφήτης, ενεργώντας ως αντιπρόσωπος του Θεού. Όλα αυτά δείχνουν με πόσο ζήλο υπηρέτησε ο προφήτης Ηλίας το θέλημα του Θεού. Ο προφήτης Ηλίας, είχε βοηθό, μαθητή και διάδοχό του τον Ελισαίο.


Πλουσιότατες είναι οι λαϊκές παραδόσεις και τα έθιμα, όχι μόνο μεταξύ των ορθοδόξων Ελλήνων. Σε πολλές περιοχές, ιδιαίτερα στη Θράκη και τη Μακεδονία, ο προφήτης Ηλίας θεωρούνταν κύριος της βροχής, των βροντών και των κεραυνών.


Αυτό εξηγείται από τα γεγονότα που εξιστορούνται στην Παλαιά Διαθήκη για την ξηρασία που επέβαλε ο Ηλίας και το μετά τριετία άνοιγμα του ουρανού για να ξαναπέσει βροχή. Οι χωρικοί μάλιστα της Βόρειας Θράκης, πού ήρθαν στην Ελλάδα το 1923 και εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Μακεδονία, προσφέρανε στον άγιο «κουρμπάνι».


Ο κίνδυνος από την κάψα του ηλίου, αλλά και από την καλοκαιρινή νεροποντή, συνδέθηκε με τον προφήτη Ηλία. Στις κορυφές των βουνών, όπου βρίσκονται πάντα τα εκκλησάκια του, ο προφήτης Ηλίας αντικατέστησε το Δία των αρχαίων μας προγόνων, το Δία τον νεφεληγερέτη, τον κύριο του ηλίου, αλλά και της αστραπής, της βροντής και των ανέμων, μ’ ένα λόγο, το ρυθμιστή των καιρικών συνθηκών.


Μ’ αυτή του την ιδιότητα ο Δίας λατρεύονταν την ίδια εποχή που γιορτάζεται ο δικός μας προφήτης Ηλίας, δηλαδή στις πρώτες μέρες του τελευταίου δεκαημέρου του Ιουλίου, κατά τα λεγόμενα κυνικά καύματα. Η ιδιότητα του προφήτη Ηλία ως ρυθμιστή των καιρικών συνθηκών, που κληρονόμησε από τον νεφεληγερέτη Δία, γίνεται φανερή ανάμεσα σε άλλα, και από τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις που γίνονται την ημέρα της γιορτής του.


Όταν αστράφτει και βροντάει πιστεύεται ότι ο προφήτης Ηλίας κυνηγάει το δράκο ή το διάβολο με το άρμα του στον ουρανό, χρησιμοποιώντας ως όπλο τον κεραυνό. Στη Σωζόπολη μάλιστα της Θράκης πίστευαν ότι όλο το 24ωρο «ο Άι Λιας τριγυρνά τον κόσμο με το άρμα του κι όταν βροντά και αστράφτει κυνηγά διαβόλους», ενώ στην Αδριανούπολη ότι διασχίζει τους ουρανούς πάνω στο άρμα του που σέρνουν τέσσερα πύρινα άλογα.


Όταν τα χτυπούσε με το μαστίγιο ακούγονταν οι αστραπές· από το άρμα ακούγονταν οι βροντές και όταν οι τροχοί του έβρισκαν σε πέτρες ακούγονταν κεραυνοί! Σε αλλά μέρη της Μακεδονίας η δοξασία για την καταδίωξη του διαβόλου από τον προφήτη συναντάται παραλλαγμένη:


Ο Ηλίας δεν κυνηγάει το διάβολο αλλά τη «λάμια», η οποία καταστρέφει τις καλλιέργειες του ανθρώπου. Οι χριστιανοί στη Βουλγαρία πίστευαν ότι ὁ άγιος κυνηγάει τη «λάμια» καθισμένος πάνω σε χρυσό άρμα και καταδιώκει το δράκο που τρώει τα γεννήματά τους στα χωράφια. Μόλις ο προφήτης τον δει, ρίχνει εναντίον του τους κεραυνούς.


Οι αστραπές μάλιστα που δεν συνοδεύονται από βροντές δεν είναι κεραυνοί, αλλά είναι οι φλόγες πού βγαίνουν από τα ρουθούνια των αλόγων του άρματος καί η λάμψη της χρυσής λόγχης του. O προφήτης   Ηλίας τιμάται στην κορυφή λόφων, υψωμάτων και βουνών («στα ψηλώματα»).


Ακριβώς γι’ αυτό πολλές κορυφές φέρουν το όνομα του και οι περισσότερες έχουν εκκλησάκια ή εικονοστάσια αφιερωμένα σ’ αυτόν.


Η εξήγηση για την τιμή αυτή «στα ψηλώματα» συνδέεται με διάφορες κατά περιοχές παραδόσεις του λαού. Έτσι:


Στην Αχαΐα διηγούνται ότι «ο Άι Λιας ήταν ναύτης, και επειδή έπαθε πολλά στη θάλασσα και πολλές φορές κόντεψε να πνιγεί, βαρέθηκε τα ταξίδια και αποφάσισε να πάει σε μέρος που να μη ξέρουν τι είναι θάλασσα και τι είναι καράβια. Βάζει το λοιπόν στον ώμο το κουπί του και βγαίνει στη στεριά.


Όποιον συναντούσε τον ρωτούσε τι είναι αυτό πού βαστάει. Όσο του έλεγαν “κουπί” τραβούσε ψηλότερα, ώσπου έφτασε στην κορυφή του βουνού. Ρωτάει τους ανθρώπους που βρήκε εκεί τι είναι, και του λένε “ξύλο”. Κατάλαβε λοιπόν πως αυτοί δεν είχαν δει ποτέ τους κουπί και έμεινε μαζί τους εκεί στα ψηλά».


Σύμφωνα με παραλλαγή της παράδοσης αυτής στην Κεφαλονιά, ο άγιος είναι στις κορυφές, γιατί δεν πάτησε ποτέ στον κάμπο, ούτε σε χώμα τον θάψανε. Γυρίζει με το άρμα του στον ουρανό και μονάχα στις κορυφές στέκει και ανασαίνει. Κι όταν ζούσε, έτσι του άρεσε να βρίσκεται στα βουνά».


Με την ημέρα της γιορτής του (20 Ιουλίου) συνδέονται και άλλες δοξασίες και έθιμα. Γίνονται νοσταλγικοί περίπατοι και εκδρομές, λαϊκά προσκυνήματα και πανηγύρια. Μερικοί απ’ αυτούς που επικαλούνται την βοήθεια του αγίου για τη θεραπεία ασθενειών, ζώνουν το ναό με λεπτό κέρινο νήμα, με το οποίο ύστερα δένουν κατά τη λειτουργία το κεφάλι ή το μέλος του σώματος που πάσχει, με στάχυ, το οποίο κόβουν μετά τη Μεγάλη Είσοδο, «για να κοπεί» και ο πόνος. Ή δένουν πέτρα στον κορμό της ελιάς, για να κρατήσει τον καρπό της.


Aρκετές επίσης παροιμίες συνδέονται με τον προφήτη Ηλία, όπως: Τ’ Αϊ Λιός, γυρίζει ο καιρός αλλιώς. Απού τ’ Αι Λια, μπαίνει το λάδι στην ελιά. Της Άγια Μαρίνας σύκα, και τ’ Αϊ Λιός σταφύλι, και τ’ Άγιου Παντελεήμονα γεμάτο το μαντήλι. Άγια Μαρίνα δός μου σύκα, κι Αϊ Λιά άπλωσε και έπαρε. Τ’ Αϊ Πνευμάτου βάλ’ ορνό, καί τ’ Αϊ Λιᾶ φάε σύκα. Τ’ Αϊ Λιᾶ το καρύδι, του Σωτῆρος το σταφύλι, καί της Παναγιάς το σύκο.



* Εκ του ιστολογίου <<ΕΚΚΛΗΣΙΑ ON LINE>>. Επιμέλεια ημετέρα.


O ΠΡΟΦΗΤΗΣ HΛΙΑΣ ( 20 ΙΟΥΛΙΟΥ) ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ




Δύο εἶναι οἱ πιό συνηθισμένες ἀπεικονίσεις τοῦ προφήτη Ἠλία στίς τοιχογραφίες ἤ τίς φορητές εἰκόνες. Ἡ μία, βυζαντινῆς τεχνοτροπίας, τόν ἐμφανίζει νά κάθεται μέσα σέ σπηλιά, ἐπάνω στό ὄρος Χωρήβ. Ἔχει στραμμένη τήν κεφαλή του δεξιά στό ἄνω ἀριστερό μέρος τῆς εἰκόνας, πρός τόν κόρακα ὁ ὁποῖος τοῦ φέρνει τροφή.


ἄλλη, νεότερης συνήθως καί λαϊκῆς τεχνοτροπίας, εἶναι ἐμπνευσμένη ἀπό τή σχετική διήγηση τοῦ Δ΄Βασιλειῶν γιά τήν ἁρπαγή τοῦ Ἠλία μέ πύρινο ἅρμα στόν οὐρανό. Ἐνῶ τό ἅρμα μέ τόν προφήτη ὑψώνεται πρός τόν οὐρανό, αὐτός ἀφήνει νά πέσει ἀπό πάνω του ὁ μανδύας (μηλωτή) γιά νά τόν πάρει ὁ μαθητής καί διάδοχός του στό προφητικό ἀξίωμα Ἐλισαῖος.


Μερικές φορές ἀπεικονίζεται ὄρθιος, μαζί μέ ἄλλους προφῆτες τῆς Π. Διαθήκης, φορώντας μακρύ ἑλληνικό χιτώνα καί ἀπό πάνω τή μηλωτή, εὐλογεῖ μέ τό δεξί χέρι καί κρατᾶ μέ τό ἀριστερό εἰλητάριο.


Λαϊκές παραδόσεις και έθιμα


Πλουσιώτατες εἶναι οἱ λαϊκές παραδόσεις καί τά ἔθιμα, ὄχι μόνο μεταξύ τῶν ὀρθοδόξων Ἑλλήνων ἀλλά καί πολλῶν βαλκανικῶν καί κεντροευρωπαϊκῶν λαῶν. Παραθέτουμε μία σύντομη ἐπιλογή, ἔχοντας ὑπόψη μας τά ὅσα ἀναφέρονται ἐκτενέστερα στό σχετικό λῆμμα τῆς «Θρησκευτικῆς καί Ἠθικῆς Ἐγκυκλοπαιδείας» (τόμος ΣΤ΄, στ. 2426):


Σέ πολλές περιοχές, ἰδιαίτερα στή Θράκη καί τή Μακεδονία, τή Σερβία καί τή Γερμανία (πιό πολύ κατά τό Μεσαίωνα) ὁ προφήτης Ἠλίας ἐθεωρεῖτο κύριος τῆς βροχῆς, τῶν βροντῶν καί τῶν κεραυνῶν. Αὐτό ἐξηγεῖται ἀπό τά γεγονότα πού ἐξιστοροῦνται στήν Παλαιά Διαθήκη γιά τήν ξηρασία πού ἐπέβαλε ὁ Ἠλίας καί τό μετά τριετία ἄνοιγμα τοῦ οὐρανοῦ γιά νά ξαναπέσει βροχή.


Οἱ χωρικοί μάλιστα τῆς Βόρειας Θράκης, πού ἦρθαν στήν Ἑλλάδα τό 1923 καί ἐγκαταστάθηκαν κυρίως στή Μακεδονία, πρόσφεραν στόν ἅγιο «κουρμπάνι». Δηλαδή ἔσφαζαν 1015 κριάρια γιά νά στείλει βροχή.


Κι ἐπειδή τήν ἡμέρα τῆς μνήμης τοῦ προφήτη Ἠλία (20 Ἰουλίου) δέν ἦταν ἀπαραίτητη ἡ βροχή, πρόσφεραν τό «κουρμπάνι» μεταξύ τῆς ἑορτῆς τοῦ ἁγίου Γεωργίου καί τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ λειψάνου τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου (2 Μαΐου).


Σέ πολλά ἐπίσης μέρη γινόταν παλαιότερα καί τό ἔθιμο τῆς «Περπερούνας», σέ περιόδους μεγάλης ξηρασίας. Οἱ κοπέλες τοῦ χωριοῦ στόλιζαν ἕνα ὀρφανό κορίτσι μέ πρασινάδες (χόρτα καί κλαδιά), πήγαιναν στό ποτάμι, βρέχονταν καί μ’ ἕνα μπακίρι γεμάτο νερό γύριζαν χορεύοντας καί τραγουδώντας τήν «Περπερούνα» στό χωριό.


ταν ἀστράφτει καί βροντάει πιστεύεται ὅτι ὁ προφήτης Ἠλίας κυνηγάει τό δράκο ἤ τό διάβολο μέ τό ἅρμα του στόν οὐρανό, χρησιμοποιώντας ὡς ὅπλο τόν κεραυνό. Στή Σωζόπολη μάλιστα τῆς Θράκης πίστευαν ὅτι ὅλο τό 24ωρο «ὁ ἉιΛιᾶς τριγυρνᾶ τόν κόσμο μέ τό ἅρμα του κι ὅταν βροντᾷ καί ἀστράφτει κυνηγᾶ διαβόλους».


νῶ στήν Ἀδριανούπολη, ὅτι διασχίζει τούς οὐρανούς πάνω στό ἅρμα του πού σέρνουν τέσσερα πύρινα ἄλογα. Ὅταν τά χτυποῦσε μέ τό μαστίγιο ἀκούγονταν οἱ ἀστραπές· ἀπό τό ἅρμα ἀκούγονταν οἱ βροντές καί ὅταν οἱ τροχοί του ἔβρισκαν σέ πέτρες ἀκούγονταν κεραυνοί!


Σέ ἄλλα μέρη τῆς Μακεδονίας ἡ δοξασία γιά τήν καταδίωξη τοῦ διαβόλου ἀπό τόν προφήτη συναντᾶται παραλλαγμένη: Ὁ Ἠλίας δέν κυνηγάει τό διάβολο ἀλλά τή «λάμια», ἡ ὁποία καταστρέφει τίς καλλιέργειες τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ χριστιανοί στή Βουλγαρία πίστευαν ὅτι ὁ ἅγιος κυνηγάει τή «λάμια» καθισμένος πάνω σέ χρυσό ἅρμα καί καταδιώκει τό δράκο πού τρώει τά γεννήματά τους στά χωράφια.


Μόλις ὁ προφήτης τόν δεῖ, ρίχνει ἐναντίον του τούς κεραυνούς. Οἱ ἀστραπές μάλιστα πού δέν συνοδεύονται ἀπό βροντές δέν εἶναι κεραυνοί, ἀλλά εἶναι οἱ φλόγες πού βγαίνουν ἀπό τά ρουθούνια τῶν ἀλόγων τοῦ ἅρματος καί ἡ λάμψη τῆς χρυσῆς λόγχης του. Σέ μερικά μέρη τῆς Βουλγαρίας πιστεύουν ὅτι ὁ Ἠλίας σκοτώνει τό δράκο πού στερεῖ τήν πόλη ἤ τό χωριό ἀπό νερό καί ἀπαιτεῖ κάθε φορά ὡς ἀντάλλαγμα μία παρθένο.


δοξασία πού ταυτίζει τόν προφήτη  Ἠλία με μετεωρολογικά φαινόμενα ἐπικρατεῖ στούς σλαβικούς, καί ὄχι μόνο, λαούς. Παραλήφθηκε δέ ἀπό τούς  Ἕλληνες. Ἔτσι στή Σερβία θεωροῦν ὅτι κάθε ἅγιος ἔλαβε ἕνα μερίδιο ἀπό τά στοιχεῖα τῆς φύσεως καί στόν Ἠλία δόθηκε ἡ ἀστραπή καί ὁ κεραυνός. Στή Ρουμανία διηγοῦνται πώς μέ τήν ἀστραπή καί τή βροντή κυνηγάει τό διάβολο καί κεραυνώνει τίς γάτες καί τά σκυλιά στά ὁποῖα ὁ διάβολος προσπαθεῖ νά κρυφτεῖ.


προφήτης   Ἠλίας τιμᾶται στήν κορυφή λόφων, ὑψωμάτων καί βουνῶν («στά ψηλώματα»). Ἀκριβῶς γι’ αὐτό πολλές κορυφές φέρουν τό ὄνομά του καί οἱ περισσότερες ἔχουν ἐκκλησάκια ἤ εἰκονοστάσια ἀφιερωμένα σ’ αὐτόν.


να ἀπό τά γνωστότερα βρίσκεται στήν ψηλότερη κορυφή τοῦ Ταϋγέτου καί λέγεται «Ἁγιολιᾶς». Ἡ ἐξήγηση γιά τήν τιμή αὐτή «στά ψηλώματα», συνδέεται μέ διάφορες κατά περιοχές παραδόσεις τοῦ λαοῦ. Ἔτσι,


Στήν Ἀχαΐα διηγοῦνται ὅτι «ὁ Ἁι Λιᾶς ἦταν ναύτης, καί ἐπειδή ἔπαθε πολλά στή θάλασσα καί πολλές φορές κόντεψε νά πνιγεῖ, βαρέθηκε τά ταξίδια καί ἀποφάσισε νά πάει σέ μέρος πού νά μή ξέρουν τί εἶναι θάλασσα καί τί εἶναι καράβια. Βάζει τό λοιπόν στόν ὦμο τό κουπί του καί βγαίνει στή στεριά.


ποιον συναντοῦσε τόν ρωτοῦσε τί εἶναι αὐτό πού βαστάει. Ὅσο τοῦ ἔλεγαν “κουπί” τραβοῦσε ψηλότερα, ὥσπου ἔφτασε στήν κορυφή τοῦ βουνοῦ. Ρωτάει τούς ἀνθρώπους πού βρῆκε ἐκεῖ τί εἶναι, καί τοῦ λένε “ξύλο”. Κατάλαβε λοιπόν πώς αὐτοί δέν εἶχαν δεῖ ποτέ τους κουπί καί ἔμεινε μαζί τους ἐκεῖ στά ψηλά».


Σύμφωνα μέ παραλλαγή τῆς παράδοσης αὐτῆς στήν Κεφαλονιά, ὁ ἅγιος «εἶναι στίς κορυφές, γιατί δέν πάτησε ποτέ στόν κάμπο, οὔτε σέ χῶμα τόν θάψανε. Γυρίζει μέ τό ἅρμα του στόν οὐρανό καί μονάχα στίς κορυφές στέκει καί ἀνασαίνει. Κι ὅταν ζοῦσε, ἔτσι τοῦ ἄρεσε νά βρίσκεται στά βουνά».


λλες λαϊκές δοξασίες ἀναφέρουν ὅτι: «Ὁ Μωάμεθ κυνηγάει τόν Ἁι Λιᾶ καί στούς κάμπους τόν φτάνει, στά κορφοβούνια ὅμως δέν μπορεῖ νά τόν ἀκολουθήσει κι ὁ ἅγιος βρίσκει ἐκεῖ καταφύγιο. Γι’ αὐτό τοῦ ἔχουν τά ξωκλήσια στίς κορυφές τῶν βουνῶν» (Ἀργολίδα).


«Γιά ν’ ἀποδείξει τήν πίστη του στό Θεό χτύπησε μέ τό ραβδί του τρεῖς φορές κι ἐβγῆκε νερό. Ἀπό τότε χτίζουνε τήν ἐκκλησία του στό ψηλότερο βουνό» (Κέα). «Ζεῖ καί κινεῖται ἀνάμεσά μας περιμένοντας τόν Ἀντίχριστο νά παλαίψει μαζί του» (Ναύπλιο).


κόμα, οἱ μωαμεθανοί πιστεύουν ὅτι ὁ Ἠλίας καί ὁ Ἐνώχ (πού δέν πέθαναν ἀλλά ἀναλήφθηκαν στόν οὐρανό) ζοῦν γιά νά ράβουν τά ροῦχα τῶν πιστῶν πού ἔζησαν σύμφωνα μέ τό νόμο τοῦ Μωάμεθ καί θά πᾶνε στόν Παράδεισο.


λλοῦ ὁ προφήτης Ἠλίας ἐρωτᾶται ἀπό τούς ἀνθρώπους γιά τό μέλλον καί τήν τύχη τους. Οἱ μαντεῖες αὐτές βασίζονται σέ παρατήρηση τοῦ σχήματος τῆς σταγόνας τοῦ λαδιοῦ ἀπέναντι στόν ἥλιο, τοῦ χρώματος τοῦ καπνοῦ ἀπό καιόμενο θυμάρι, τοῦ περιεχομένου τῶν πρώτων καρυδιῶν πού κόβουν τήν ἡμέρα τῆς γιορτῆς του κ.ἄ.


Μέ τήν ἡμέρα τῆς γιορτῆς του (20 Ἰουλίου) συνδέονται καί ἄλλες δοξασίες καί ἔθιμα. Γίνονται νοσταλγικοί περίπατοι καί ἐκδρομές, λαϊκά προσκυνήματα καί πανηγύρια. 


Μερικοί ἀπ’ αὐτούς πού ἐπικαλοῦνται τή βοήθεια τοῦ ἁγίου γιά τή θεραπεία ἀσθενειῶν, ζώνουν τό ναό μέ λεπτό κέρινο νῆμα, μέ τό ὁποῖο ὕστερα δένουν κατά τή λειτουργία τό κεφάλι ἤ τό μέλος τοῦ σώματος πού πάσχει, μέ στάχυ, τό ὁποῖο κόβουν μετά τή Μεγάλη Εἴσοδο, «γιά νά κοπεῖ» καί ὁ πόνος. Ἤ δένουν πέτρα στόν κορμό τῆς ἐλιᾶς, γιά νά κρατήσει τόν καρπό της. Ἀρκετές ἐπίσης παροιμίες συνδέονται με τον προφήτη Ηλία, όπως:


Τ’ Ἁι Λιός, γυρίζει ὁ καιρός ἀλλιῶς. / Ἀπού τ’ Ἁι Λιᾶ, μπαίνει τό λάδι στήν ἐλιά. / Τῆς Ἁγια Μαρίνας σύκα, καί τ’ Ἅι Λιός σταφύλι, / καί τ’ Ἅγιου Παντελεήμονα γεμάτο τό μαντήλι. / Ἅγια Μαρίνα δός μου σύκα, / κι Ἁι Λιᾶ ἅπλωσε καί ἔπαρε. / Τ’ Ἁι Πνευμάτου βάλ’ ὀρνό / καί τ’ Ἁι Λιᾶ φάε σύκα. / Τ’ Ἁι Λιᾶ τό καρύδι, / τοῦ Σωτῆρος τό σταφύλι, / καί τῆς Παναγιᾶς τό σύκο. / Αὐτός εἶναι ὁ βίος καί ἡ πολίτεία τοῦ ἁγίου ἐνδόξου προφήτου Ἠλιού τοῦ Θεσβίτου, τοῦ «ζηλωτοῦ καί τῶν παθῶν αὐτοκράτορος», τοῦ ὑψιπέτου καί «τῶν προφητῶν τό ἐγκαλλώπισμα», τοῦ «ἐν σώματι ἀγγέλου καί τοῦ ἀσάρκου ἀνθρώπου», «τοῦ φθαρτοῦ ἀνθρώπου» πού «ἀφθαρσίαν ἐνδέδυται», τοῦ οὐρανοδρόμου, «τοῦ ἐπόπτου ἀρρήτων μυστηρίων».


Καί τίς μεσιτεῖες του ἄς ἐπικαλοῦνται στίς προσευχές τους οἱ πιστοί, κράζοντες μαζί μέ τόν ὑμνωδό του: Προφῆτα καί προόπτα τῶν μεγαλουργιῶν τοῦ Θεοῦ, Ἠλία μεγαλώνυμε, ὁ τῷ φθέγματί σου στήσας τά ὑδατόρρητα νέφη, πρέσβευε ὑπέρ ἡμῶν, πρός τόν μόνον Φιλάνθρωπον.



* Ελ του ιστολογίου <<ΕΚΚΛΗΣΙΑ ON LINE>>. Επιμέλεια ημετέρα.


Τετάρτη 27 Ιουλίου 2022

ΤΕΛΙΚΑ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΣ»;





Πάντα ἔνιωθα περίεργα ὅταν ἄκουγα τήν λέξη «προοδευτικός».


του Δημήτρη Καπράνου


Μεγαλώνοντας στή Νίκαια, σέ μιά πόλη πού στά χρόνια τοῦ ’60 ἦταν προπύργιο τῆς ἀριστερᾶς, εἶχα τήν τύχη νά γνωρίσω πολλούς, ἀληθινά προοδευτικούς, ἀνθρώπους. Ὁ πατέρας μου ἀνῆκε στόν κεντρῶο χῶρο (στέλεχος τῆς ΕΠΕΚ καί ἐν συνεχείᾳ τῆς Ἑνώσεως Κέντρου) κι ἔτσι εἶχα τήν εὐκαιρία νά «ζυμωθῶ» ἀπό μικρός μέ τήν πολιτική.


πέναντι ἀπό τό σπίτι μας ἔμενε μιά οἰκογένεια προσκείμενη στήν ἀριστερά. Καί τά τέσσερα παιδιά ἦταν ἐπιστήμονες, μέ δράση στό φοιτητικό κίνημα. Οὐδέποτε ἄκουσα ἀπό τό στόμα τους κουβέντα πού νά ἐνίσχυε τόν φανατισμό. Ἐξέφραζαν τήν ἀντίθεσή τους πρός τό σύστημα πού κυβερνοῦσε τήν χώρα, ἀλλά μέ ἐπιχειρήματα καί ἠρεμία.


ταν ἔγινε τό πραξικόπημα, τό 1967, τό σπίτι τους -τό ὑπόγειο δηλαδή- ἔγινε ὁ χῶρος στόν ὁποῖο μαζευόμασταν γιά νά ἀκούσουμε τούς ραδιοφωνικούς σταθμούς τοῦ ἐξωτερικοῦ. Ἀκούγαμε τά πάντα! Ἀπό «Ντώυτσε Βέλλε», Παρίσι καί “BBC” μέχρι Μόσχα, Βουκουρέστι, Σόφια.


κείνη τήν περίοδο, ἄρχισα νά ἀντιλαμβάνομαι ποιός ἦταν ὁ «προοδευτικός» χῶρος. Ὅλοι μας -μά ὅλοι- θεωρούσαμε τό BBC καί τήν «Ντώυτσε Βέλλε» τούς πιό ἀξιόπιστους σταθμούς. Ἡ ἀντίθεση ὅλων μας πρός τό στρατιωτικό καθεστώς, μᾶς εἶχε μεταβάλει σέ μιά ὁμάδα λογικῶν καί προοδευτικῶν ἀνθρώπων, πού ἀποδοκίμαζαν τήν κατάλυση τοῦ δημοκρατικοῦ πολιτεύματος καί θεωροῦσαν ἀξιόπιστες τίς πηγές τῶν δημοκρατικῶν χωρῶν τῆς Εὐρώπης.


Μέ τόν καιρό, ἡ λέξη «προοδευτικός» ἄρχισε νά μέ προβληματίζει. Ἔβλεπα νά ἀποκαλοῦνται «προοδευτικοί» ἄνθρωποι πού θαύμαζαν τά καθεστῶτα τοῦ Χότζα καί τοῦ Μάο. Τσακωνόμουν μέ φίλους (εἴχαμε πολλούς καυγάδες) τῆς ἀριστερᾶς, πού θεωροῦσαν τόν Μίκη Θεοδωράκη «πουλημένο» ἐπειδή ἐξέφρασε τήν ἄποψη, ὅτι τό 1974 ἡ «λύση Καραμανλῆ» ἦταν ἐκείνη πού θά ἔσωζε τήν χώρα.


ταν ὁ Καραμανλῆς ἀποφάσισε τήν ἔξοδο τῆς χώρας ἀπό τό στρατιωτικό σκέλος τοῦ ΝΑΤΟ, ἄρχισα νά τούς πειράζω. «Ποιός εἶναι τώρα “προοδευτικός”»; τούς ρωτοῦσα. Ἦταν, ὅμως, «πρόοδος» ἡ ἀποχώρηση ἤ ἕνα πολύ μεγάλο ρίσκο;


Σιγά-σιγά, ἡ «πρόοδος» στήν πολιτική ἄρχισε νά χάνει τό νόημά της. Καί σήμερα, ἔχει δημιουργηθεῖ τεράστια σύγχυση γύρω ἀπό τήν συγκεκριμένη ἔννοια. Ποιός τελικά εἶναι ὁ «προοδευτικός»; Ἐκεῖνος πού ὑβρίζει χυδαῖα τόν πολιτικό ἀντίπαλο; Ἐκεῖνος πού ἐξαπολύει στρατιές «τρόλ» στό διαδίκτυο γιά νά διασπείρουν ψεύδη;


κεῖνος πού κρύβει μέ τό χέρι τό πρόσωπό του γιά νά μήν φανεῖ τό χαμόγελο ἱκανοποιήσεως ὅταν ἡ χώρα δοκιμάζεται ἀπό φωτιές, σεισμούς καί πλημμύρες, ἐπειδή τά ἐν λόγῳ φαινόμενα θά προκαλέσουν φθορά στήν κυβέρνηση στήν ὁποία ἀντιτίθεται;


Γιά νά τελειώνουμε. «Προοδευτικός» εἶναι ἐκεῖνος πού στίς δύσκολες περιόδους πού διέρχεται ἡ πατρίδα, κηρύσσει (καί στηρίζει ἐμπράκτως) τήν σύμπνοια καί τήν συνεργασία.
«Προοδευτικός» εἶναι ἐκεῖνος πού πάνω ἀπ’ ὅλα θέτει τό κοινό συμφέρον καί στηρίζει τόν ἐκσυγχρονισμό τῆς χώρας.


«Προοδευτικός» εἶναι ἐκεῖνος πού σέβεται τούς θεσμούς, πού δέν βυσσοδομεῖ ἐναντίον τους καί πού βλέπει τό αὔριο καί ὄχι μόνο τό σήμερα. Οἱ «προοδευτικοί» πολῖτες μπορεῖ νά ἀνήκουν σέ ὁποιαδήποτε πολιτική παράταξη. Ἀλλά στά δύσκολα τῆς πατρίδας θά βρεθοῦν μαζί.


πως βρέθηκαν τό 1974 ὁ Καραμανλῆς, ὁ Μαῦρος, ὁ Μαγκάκης, ὁ Πρωτοπαππᾶς, ὁ Μίκης. Τά ὑπόλοιπα εἶναι «ταμπέλες» καί «καρέκλες».


Καί δέν ἔχουν οὐσία!



* Άρθρο της εφημερίδας «ΕΣΤΙΑ» της 15ης Ιουλίου 2022. Επιμέλεια κειμένου, παρουσίαση ημετέρα.


Τρίτη 26 Ιουλίου 2022

ΕΠΙ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΣΒΙΤΟΥ (2022)





ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ: ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ


Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ


O ΠΡΟΦΗΤΗΣ HΛΙΑΣ ( 20 ΙΟΥΛΙΟΥ) ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ


Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕ ΠΟΤΕ


ΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ: ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΟ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ


ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΩΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΛΗΣ κ. ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ Β': ΟΜΙΛΙΑ ΕΠΙ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΟΥ (20 ΙΟΥΛΙΟΥ)


ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΗ: Ο ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ


Ο «ΧΡΥΣΟΥΣ» ΑΙΩΝΑΣ ΤΟΥ ΡΩΣΙΚΟΥ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΥ

 




Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση
«Πατερικό της Όπτινα»,
β' έκδοσηΑθήνα 2006, σελ. 41-46.
<<Στο βιβλίο αυτό, το <<Πατερικό της Όπτινα>>, καταχωρήσαμε όσα στοιχεία διασώθηκαν, εκείνα που εμείς μπορέσαμε να βρούμε από τους βίους και τα κατορθώματα των οσίων εκείνων πατέρων. Η ύλη κατανεμήθηκε σε τέσσερα κεφάλαια ως εξής:
Στο Α' κεφάλαιο αναφερόμαστε στην ιστορία της Όπτινα και το θεσμό των γερόντων, όπως εγκαθιδρύθηκε στο μοναστήρι και τη σκήτη. Στο Β' κεφάλαιο παραθέτουμε τις βιογραφίες των δεκατεσσάρων στάρετς που έχουν ήδη ανακηρυχτεί άγιοι. Μολονότι, όπως προαναφέραμε, οι βιογραφίες των έξι από τους οσίους αυτούς έχουν κυκλοφορήσει ήδη στην ελληνική, τους συμπεριλάβαμε κι εκείνους με σύντομες περιλήψεις των βίων τους, γιατί φρονούμε πως χωρίς αυτούς δε θά' ταν ολοκληρωμένο το <<Πατερικό>>.
Η σειρά με την οποία κατατάσσονται στο βιβλίο όλοι οι όσιοι, είναι χρονολογική κι όχι αξιολογική, αναφέρονται δηλαδή με τη σειρά προσέλευσης και διαμονής τους στο μοναστήρι. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε πως, εκτός από τα βιβλία των έξι στάρετς που ήδη κυκλοφορούν στην ελληνική, για τους περισσότερους υπάρχουν πλήρεις και λεπτομερείς βιογραφίες (στη ρωσική ή στην αγγλική γλώσσα). Οι ανάγκες όμως κι ο σκοπός του βιβλίου αυτού μας περιορίζει στη σύντομη παρουσίασή τους. Στο ίδιο κεφάλαιο, σε παράρτημα, έχουμε παραθέσει τις σύντομες βιογραφίες πέντε άλλων οσίων στάρετς, των οποίων η αγιότητα δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί από την Εκκλησία. Στο Γ' κεφάλαιο υπάρχουν οι βιογραφίες 19 οσίων και γερόντων που σχετίζονταν άμεσα με το μοναστήρι και τους γέροντες της Όπτινα.
Οι γέροντες αυτοί είτε προέρχονταν άμεσα από την Όπτινα κι αναγκάστηκαν για διάφορους λόγους ν' απομακρυνθούν απ' αυτήν, είτε ζούσαν σε κοντινά μοναστήρια κάτω από την απόλυτη καθοδήγηση των γερόντων. Αν και μερικές από τις βιογραφίες αυτές είναι πολύ σύντομες, θα συναντήσει κανείς περιστατικά θαυμαστά, γεμάτα δύναμη σημαντική. Στο Δ' Κεφάλαιο τέλος θεωρήσαμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε έξι από τους σπουδαιότερους συγγραφείς που επηρεάστηκαν άμεσα από τους γέροντες της Όπτινα (Γκόγκολ, Ντοστογιέφσκυ, Τολστόϊ κλπ.). Αναφερόμαστε με συντομία στα βιογραφικά τους στοιχεία και δώσαμε περισσότερο χώρο και έμφαση στην παρουσίαση των περιστατικών εκείνων που φανερώνουν την καταλυτική σε πολλές περιπτώσεις επίδραση που είχε πάνω τους η συνάντηση κι η συναναστροφή τους με τους γέροντες.
Σε πολλούς από τους βίους των στάρετς ίσως να μη συναντήσει κανείς τη σοφία του κόσμου τούτου. Θα συναντήσει όμως, ακόμα και στην πιο σύντομη βιογραφία, την αύρα του Αγίου Πνεύματος, μια σοφία θεϊκή. Η χάρη του Θεού είναι ολοφάνερη και στους απλοϊκότερους των μοναχών, σ' αυτούς ίσως περισσότερο, γιατί <<τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη>>. Το μοναστήρι της Όπτινα για έναν αιώνα, από το 1821 που επανιδρύθηκε ως το 1923 που το έκλεισαν οι μπολσεβίκοι, αναδείχτηκε σε ορμητήριο αναβάσεων πνευματικών. Με την επιρροή των μεγάλων μορφών των στάρετς, αυτών των ανυπέρβλητων καθοδηγητών των ψυχών, η Όπτινα έγινε φυτώριο αγίων, τόπος παραμυθίας, προσευχής και αγιότητας. Και όπως λέει ο Γκόγκολ, επίδρασή της δεν περιορίστηκε μόνο στους μοναχούς κι όσους εργάζονταν στο μοναστήρι και τη σκήτη.
Όλη η γύρω περιοχή είχε υποστεί την αγαθή επιρροή του σπουδαίου αυτού μοναστηριού. Είναι ευχάριστο και πολύ παρήγορο το γεγονός ότι στις μέρες μας, μετά από μερικές δεκαετίες σκληρής δοκιμασίας και ερήμωσης, στην Όπτινα άρχισαν πάλι να καλλιεργούνται τα θαυμαστά άνθη της ερήμου. Οι μοναχοί που ζουν σήμερα εκεί και που αγγίζουν ήδη τους εκατό, επιθυμούν κι ελπίζουν, όπως και όλοι μας, ν' αποκτήσει ξανά το άγιο αυτό μοναστήρι την παλιά της πνευματική δόξα και λαμπρότητα. Ν' αναστηθούν ξανά αναστήματα του μεγέθους των οσίων αυτών πατέρων, για να οικοδομήσουν τώρα την πίστη και την ευλάβεια στο δοκιμασμένο και βασανισμένο λαό>>.
Πέτρος Μπότσης - Ιανουάριος 2002.
(Απόσπασμα εκ του προλόγου).
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».







ΠΕΤΡΟΥ ΜΠΟΤΣΗ: ΠΑΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ



(Μέρος 2ον)



4. Ο <<χρυσούς αιώνας>> του ρωσικού μοναχισμού



Αυτές είναι οι προϋποθέσεις του πραγματικού γέροντα, του στάρετς. Κι ο π. Μωυσής ήθελε να φέρει κοντά του τέτοιους φωτισμένους στάρετς για να προσφέρει οπωσδήποτε στην αδελφότητα τον πιο πρόσφορο τρόπο που οδηγεί στην εσωτερική τελείωση, την κάθαρση και το θείο φωτισμό.


Γι' αυτό το λόγο προσευχήθηκε πολύ και θερμά στο Θεό. Κι ο Θεός σαν απάντηση του έστειλε στο μοναστήρι αρχικά του γέροντες Λεωνίδα και Μακάριο. Εκείνοι ήταν αστέρια πραγματικά και φωτεινά, υποδείγματα ευλάβειας, ευαγγελικής πίστης και τέλειου μοναχικού βίου.


Ο επίσκοπος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ που τους γνώριζε καλά έλεγε γι' αυτούς: <<Κι οι δυο γέροντες ήταν διαποτισμένοι με τα πατερικά κείμενα για τη μοναχική ζωή. Από τα κείμενα αυτά καθοδηγούνταν οι ίδιοι και τα ίδια κείμενα χρησιμοποιούσαν για να καθοδηγούν τους άλλους.


Ο νους τους ήταν πλημμυρισμένος από άγιες σκέψεις. Ποτέ τους δε συμβούλευαν σύμφωνα με τη δική τους γνώμη. Πάντα δίδασκαν όσα λέει η Αγία Γραφή και οι άγιοι πατέρες. Αυτό έδινε κύρος στη συμβουλή τους.


Όλοι ήθελαν ν' αντισταθούν στην ανθρώπινη γνώμη άκουγαν ευλαβικά το λόγο του Θεού. Έβρισκαν πώς έπρεπε να υποτάξουν την λογική τους σ' αυτόν>>. Οι δύο γέροντες ξεχώριζαν για τη σοφία τους.


Στο ξεκίνημα της μοναχικής τους ζωής είχαν κάνει κι οι δυο υποτακτικοί σε μαθητές του οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ. Ο π. Λεωνίδας στον όσιο γέροντα Θεόδωρο και ο π. Μακάριος στο γέροντα Αθανάσιο.


Έτσι μπορούσαν με σιγουριά να καθοδηγήσουν τόσο τους αρχάριους όσο και κείνους που ήταν προχωρημένοι στην πνευματική ζωή. Κι ο στάρετς Μωϋσής, μ' όλο που ο ίδιος ήταν πολύ έμπειρος και σοφός στην πνευματική καθοδήγηση, παρέδωσε στους δυο φωτισμένους γέροντες όλη την ευθύνη για την πνευματική προκοπή των μοναχών.


Ο ίδιος αρκέστηκε στα διοικητικά του μοναστηριού και μόνο όταν τον προκαλούσαν ξεδίπλωνε την πνευματική του σοφία, οπότε διεπίστωνε κανείς και το μέγεθος της ταπεινοφροσύνης του.


Η συμπαράσταση και η υποστήριξή του όμως στο έργο των γερόντων ήταν πάντα αμέριστη και γενναία. Έτσι <<φυτεύτηκε>> ο θεσμός των γερόντων στην Όπτινα. Ποτίστηκε από τα δάκρυα του πνευματικά σοφού ηγουμένου


και των άξιων βοηθών του, καλλιεργήθηκε από τους αναστεναγμούς της καρδιάς τους, από τις δοκιμασίες τους και τις προσευχές τους, αναπτύχθηκε και θέριεψε κι αργότερα έβγαλε καρπούς αγλαούς -την ευταξία του μοναστηριού.


Ο στάρετς Λεωνίδας (1768-1841) πήγε στην Όπτινα το 1829, μετά από πρόσκληση του ηγουμένου Μωυσή. Ως μεγαλόσχημος έλαβε το όνομα Λέων. Εκείνος χρεώνεται με την ίδρυση του θεσμού των γερόντων κι ήταν ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας των στάρετς στην Όπτινα.


Ο στάρετς Λεωνίδας ήταν δυνατή και πολύπλευρη προσωπικότητα, άνθρωπος με ισχυρή θέληση αλλά και με μεγάλη ταπείνωση κι αγιότητα. Το 1834 πήγε στην Όπτινα κι ο παλιός γνώριμος και μαθητής του στάρετς Μακάριος, που είχε τις ίδιες μυστικές αναβάσεις με το γέροντά του.


Ο στάρετς Μακάριος έμεινε γνωστός για την αγία ζωή του, καθώς και για τη μεταφραστική και εκδοτική του δραστηριότητα, μαζί με μια ομάδα μαθητών του και ανθρώπων των γραμμάτων, μοναχών και λαϊκών, που είχε στην καθοδήγησή του.


Εκείνοι μετέφρασαν στη ρωσική τις σλαβονικές μεταφράσεις που είχε κάνει από την ελληνική ο όσιος Παϊσιος Βελικόφσκυ. Ασχολήθηκαν κυρίως με τα έργα των αρχαίων ασκητικών πατέρων, μεταξύ των οποίων του Ισαάκ του Σύρου, Μακαρίου του Μεγάλου, του αγίου Ιωάννη της Κλίμακος κ.α.


Στην επιρρ0ή του στάρετς Μακαρίου βρισκόταν κι ο φιλόσοφος Ιβάν Κιρεγιέφσκυ, που βοήθησε σημαντικά τόσο στη μετάφραση όσο και στην έκδοση των πατερικών συγγραμμάτων.


Η Όπτινα έφτασε στο απόγειο της δόξας της στις μέρες του στάρετς Αμβροσίου, πού' ταν μαθητής και των δύο γερόντων, Λεωνίδα και Μακαρίου.


Η φήμη του στάρετς Αμβροσίου διαδόθηκε από τη μια άκρη της Ρωσίας στην άλλη.


Άνθρωποι έτρεχαν κοντά του από κάθε γωνιά της ρωσικής γης. Ο στάρετς Αμβρόσιος είχε μια πολύ μεγάλη συμπάθεια κι αγάπη για τους ανθρώπους κι ήταν προικισμένος με πολλά χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, ανάμεσα στα οποία ξεχώριζε το προορατικό, το οποίο όμως κατάφερνε να κρύβει χρησιμοποιώντας τακτικά αστειάκια και χαριτολογήματα.


Όλο το διάστημα που η Όπτινα βρισκόταν σε άνθιση, χιλιάδες χιλιάδων άνθρωποι βρήκαν παρηγοριά και στήριξη στα πόδια των μεγάλων στάρετς, ιδιαίτερα κοντά στον στάρετς Αμβρόσιο. Και την παράδοσή του τη συνέχισαν μετά απ' αυτόν οι γέροντες που τον ακολούθησαν:


ο σύγχρονός του Ανατόλιος (Ζερτσάλωφ), ο Ιωσήφ, πού' ταν ο πιο άμεσος μαθητής κι ο κληρονόμος των χαρισμάτων του, ο Βαρσανούφιος, που πριν ήταν συνταγματάρχης του ρωσικού στρατού κι ο οποίος διακρίθηκε για τα χαρίσματά του, καθώς κι οι τελευταίοι γέροντες Θεοδόσιος ο σοφός, Ανατόλιος ο νεότερος (Ποτάποφ), γνωστός ως ο Παρηγορητής, κι ο Νεκτάριος.


Ο Νεκτάριος, ο τελευταίος κρίκος της χρυσής αλυσίδας των στάρετς της Όπτινα, έζησε στα τραχειά χρόνια του μετασχηματισμού της ρωσικής κοινωνίας, στη διάρκεια της επανάστασης.


Ενώ ο ίδιος βρισκόταν σε διωγμό κι εξόριστος, προσπαθούσε να κορέσει την πνευματική δίψα των πιστών στα δύσκολα αυτά χρόνια. Η επίδραση που ασκούσε τότε το μοναστήρι της Όπτινα κι οι άγιοι γέροντές του στους πιστούς ήταν πολύ μεγάλη.


Όποιος αξιωνόταν να πάει προσκυνητής στην Όπτινα, ήταν σα να πήγαινε στους Αγίους Τόπους. Αναβαπτιζόταν. Να πώς περιγράφει τις εντυπώσεις που αποκόμισε λίγο πριν ξεσπάσει η λαίλαπα της κομμουνιστικής επανάστασης:


<<Αχ, αγία Όπτινα! Ποιά καρδιά δε θα ριγούσε στην ενθύμησή σου! Αχ, αξέχαστες μέρες -οι μέρες που έμεινα στο άγιο αυτό μοναστήρι! Ποιός θα μου δώσει δύναμη δημιουργική, για να εξιστορήσω με πιστότητα που της αρμόζει όλη την περίτεχνη και μεγαλόπρεπη εικόνα της, όπως την είδα και με μάγεψε;


Ομολογώ την αδυναμία μου προκαταρκτικά. Αλλά <<εκ του περισσεύματος της καρδιάς λαλεί το στόμα>> (Ματθ. ιβ' 34). Γι' αυτό και δεν μπορώ να συγκρατηθώ. Μ' όλο που η πέννα μου δεν είναι δυνατή και στη γλώσσα είμαι βραδύς, θα προσπαθήσω ν' αποκαλύψω και στους άλλους εκείνα που είδα με τα ίδια μου τα μάτια.


Η καρδιά μου πλημμύρισε από χαρά μ' αυτό το θαυμάσιο κάλλος του καινούργιου πνευματικού κόσμου που αποκαλύφτηκε ξαφνικά μπροστά μου. Η ενθύμησή του συνεχίζει να με συναρπάζει, να με γεμίζει χαρά, να μου γεννά τους πιο αγαθούς λογισμούς.


Νιώθω απέραντη ευφροσύνη. Για πολλά χρόνια ονειρευόμουν να επισκεφτώ την Όπτινα κι αξιώθηκα να βρεθώ εκεί μόλις το Σεπτέμβριο του 1908. Ρωτώντας για το ταξίδι μου και το μοναστήρι, άκουσα από μια κυρία που μόλις είχε γυρίσει από εκεί να μου λέει:


-Τί γέροντες είναι αυτοί, τί αγάπη είναι αυτή που έχουν! Ο στάρετς Βαρσανούφριος στον οποίο εξομολογήθηκα, και με κατέπληξε με το προορατικό του χάρισμα, μου αποκάλυψε όλα τα μυστικά μου, τις πιο μύχιες σκέψεις της ψυχής μου...


Ο όρθρος στην Όπτινα αρχίζει στις 1.30 και κρατά ως τις 5.30... Μετά τον όρθρο ακολουθεί η θεία λειτουργία. Όσο κρατούν οι ιερές ακολουθίες ακούς την ήρεμη, όμορφη και χωρίς βιάση, πραγματικά ερημική ψαλμωδία.


Όλα μέσα στο ναό έχουν ευταξία, όλα γίνονται όμορφα, ήρεμα, χωρίς κανένας να τρέχει ή να βιάζεται. Δεν υπάρχει ο συνηθισμένος ξέφρενος ρυθμός της ζωής εκεί. Κάθε δόκιμος δείχνει νά' χει σεβασμό στο διακόνημά του, δεν μοιάζει να εργάζεται αλλά να λειτουργεί... 


Κοντολογίς, στην Όπτινα ζεις πραγματικά σε άλλον κόσμο, έναν κόσμο με ιδιαίτερη ευταξία. Όλα σου θυμίζουν την έρημο...>>. [π. Βασιλείου Τιγκρόφ, από το έργο του Svyatoi (Μικρή Γωνίτσα), Πετρούπολη 1915].



Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση:
<<Πατερικό της Όπτινα>>, β' έκδοση
Αθήνα 2006, σελ. 41-46.


Δευτέρα 25 Ιουλίου 2022

ΛΙΓΟΣΤΕΥΟΥΜΕ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΜΑΣΤΕ





Από τις πυρκαγιές, τη κλιματική αλλαγή και την επισιτιστική κρίση, στον τουρκικό αναθεωρητισμό. Θέλουμε να υπάρχουμε ως συνεκτικό έθνος τα επόμενα χρόνια;



Δρ. Νίκος Ντάσιος, Αρθρογράφος
Στέλεχος Μονάδας Οργάνωσης της Διαχείρισης Προγραμμάτων του ΕΚΤ - Υπ. Ανάπτυξης


Η Μεσόγειος φλέγεται και φέτος. Σε εξέλιξη οι καταστροφικές πυρκαγιές στην Νοτιο-ανατολική Γαλλία –στις οποίες επιχειρούν και Ελληνικά μέσα μέσω του μηχανισμού ευρωπαϊκής προστασίας-, στην Ισπανία , στην Πορτογαλία και στη χώρα μας.


Η Ιταλία πλήττεται από την χειρότερη ξηρασία από το 1950 με τον Πάδο να έχει μετατραπεί σε ξεροπόταμο, απειλώντας την επισιτιστική ασφάλεια της. Η συχνότητα των καιρικών συνθηκών που ευνοούν τις πυρκαγιές και η διάρκεια της περιόδου αυτών συνεχώς επεκτείνονται όπως αποδεικνύει σειρά κλιματικών μελετών.


Αστικές περιοχές που γειτονιάζουν με δασικά ή θαμνώδη οικοσυστήματα όπως η περίπτωση της Αθήνας, απειλούνται ιδιαιτέρως με εκτεταμένες καταστροφές κι ένα φαύλο κύκλο πυρκαγιών που συνοδεύεται από πλημμυρικά φαινόμενα, προμηνύοντας μαζικές και βίαιες μεταναστεύσεις στο άμεσο μέλλον.


Η καλύτερη οργάνωση της πολιτικής προστασίας, οι προσλήψεις πυροσβεστών, η αγορά μέσων (κυρίως πτητικών) κι εξοπλισμού είναι αναμφίβολα απαραίτητες. Όπως όμως και στην περίπτωση του στρατιωτικού εξοπλισμού που απαιτείται για την άμυνα της χώρας ο κρίσιμος παράγοντας είναι ο ανθρώπινος κι εδώ οφείλουμε να εξάρουμε την αυτοθυσία των πυροσβεστών και των πραγματικών εθελοντών μας που επιχειρούν τούτες τις ώρες στο πεδίο.


Η έμπρακτη αγάπη για την Φύση, η προστασία των φυσικών πόρων και της βιοποικιλότητας, ο σεβασμός του δημόσιου χώρου, η κοινωνική αλληλεγγύη, η παλλαϊκή άμυνα απαιτούν βαθύτερες ιδεολογικές προεργασίες για μια κοινωνία που θέλει να υπάρχει ως συλλογικό υποκείμενο σε τούτη τη γωνιά της γης.


Η πολιτεία έχει τον τρόπο -εάν θέλει- να συμβάλει–ξεκινώντας από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια- και να κινητοποιήσει λανθάνουσες κοινωνικές δυνάμεις σε τοπική κλίμακα για την αντιμετώπιση των πολλαπλών απειλών στο συλλογικό μας βίο.


Ο τουρκικός αναθεωρητισμός κι οι ασύμμετρες απειλές του εντός της χώρας, οι επιπτώσεις της κλιματικές απορρύθμισης, οι επερχόμενες ενεργειακές και επισιτιστικές κρίσεις δεν πρόκειται ν’ αντιμετωπιστούν αν δεν συμβούν κρίσιμοι μετασχηματισμοί στην κοινωνική μας οργάνωση, στο παραγωγικό μας μοντέλο αλλά κυρίως στο πως σκεφτόμαστε και πράττουμε πολύ πριν εκδηλωθεί η κάθε απειλή.


Τα κόμματα οφείλουν να συμβάλλουν εποικοδομητικά στα σημαντικά διακυβεύματα της χώρας και στην ενότητα του λαού κι όχι να αναπαράγουν ένα τοξικό και διχαστικό λόγο που ποντάρει στην περιρρέουσα παρακμή και στην καταστροφή για εφήμερο κομματικό όφελος.


Θέλουμε όμως να υπάρχουμε ως συνεκτικό έθνος και όχι ως νομάδες τα επόμενα χρόνια; Δυστυχώς τα ευρήματα της πρόσφατης απογραφής που καταγράφουν 3,5% μείωση του γηγενούς πληθυσμού σε μια δεκαετία και την παγιοποίηση μιας κοινωνίας μεσηλίκων δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά...



* Εκ του ιστολογίου «HUFFPOST». Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.


Σάββατο 23 Ιουλίου 2022

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΜΑΞΙΜΟΒΙΤΣ: Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (ΜΕΡΟΣ 1ον)





Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο των εκδόσεων «ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ»
«Άγιος Ιωάννης Μαξίμοβιτς: Η τιμή της Θεοτόκου στην Ορθόδοξη Εκκλησία»,
β' έκδοσηΝοέμβριος 2006, σελ. 11-16.
Το παρόν βιβλίο μεταφράστηκε από τα ρωσικά στα αγγλικά από τον π. Σεραφείμ Ρόουζ
(St. Herman of Alaska Brotherhood, P. O. Box 70, Platina, California 96076, U.S.A.)
Σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, επί Καίσαρος Αυγούστου, ο Λόγος του Θεού, <<ατρέπτως και αναλλοιώτως εγένετο σαρξ>>. Και διά της επελεύσεως του Αγίου Πνεύματος προσέλαβε στη μήτρα μιας απλής και αφοσιωμένης στο Θεό γυναίκας, φύσιν ανθρώπου, για να απαλλαγεί ο άνθρωπος από το ζυγό του θανάτου, να γίνει <<μέτοχος θείας φύσεως>> και να εισαχθεί στην αιώνιο ζωή.
Η αγάπη και η πίστη της ταπεινής αυτής κόρης, απέβη το μέσον διά του οποίου <<ο Αόρατος ορατόν εαυτόν παρεσκεύασεν και ο Ποιητής και Δεσπότης των όλων εις των ανθρώπων εγεννήθη>>. Συνεπώς η αξία του γεγονότος αυτού της παρουσίας της Θεοτόκου και του ρόλου της ως <<μητέρα της ζωής>> αποβαίνει ανυπολόγιστη. Για το λόγο αυτό η τιμή προς το πρόσωπό Της, παραμένει αεί ανεξόφλητον χρέος για τους πιστούς.
Στο διάβα των είκοσι αιώνων της χριστιανικής ιστορίας, η Εκκλησία, ως σώμα Χριστού, εξέφρασε ποικιλοπρόπως -αν και ανεπαρκώς- την ευγνωμοσύνη της στη Θεογεννήτρια. Αλλά το έργο αυτό της τιμής δεν έμεινε απρόσβλητο -όπως και οτιδήποτε το ανθρώπινο- από το φθόνο του μισόκαλου. Εισήγαγε στα όργανά του καινοτόμους διαθέσεις με απώτερο στόχο την αλλοίωση της Ορθοδόξου διδασκαλίας και την προσβολή του σωτηριολογικού της περιεχομένου.
Η ζημία θα ήταν καταλυτική: δίχως ορθώς εκφραζόμενη τιμή στη Θεοτόκο, δεν υφίσταται ορθώς διατυπούμενη αλήθεια και διδασκαλία για το ρόλο της και δίχως ορθή διδασκαλία, το μυστήριο της σωτηρίας χάνει το περιεχόμενό του και η εν Χριστώ ζωή καθίσταται αδύνατη. Αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα αυτό σε όλες τις εκφάνσεις που το διαδέχτηκε η εκκλησιαστική ιστορία, ο επίσκοπος Ιωάννης, ο άγιος του αιώνα μας, επιχείρησε τη σύντομη αυτή μελέτη. Φρόντισε, με τρόπο εύληπτο και κατανοητό, με εκτενείς ιστορικές αναφορές σε όλα τα σχετικά επεισόδια, να ανατρέψει όλες τις αιρετικές δοξασίες που κατά καιρούς εκφράσθηκαν.
Έτσι, καταλήγει να αποκρυσταλλώνει την ορθή διδασκαλία για την τιμή της Θεοτόκου, ως από χωνευτηρίου, και να θέτει με ακρίβεια τα απαράβατα όρια, έξω από τα οποία η Θεογεννήτρια, υποτιμάται ή υπερτιμάται, γεγονός που αποτελεί αφορμή και έναυσμα ποικίλων κακοδοξιών που προσβάλλουν έντονα το σωτηριολογικό χαρακτήρα της Ορθοδοξίας. Ταυτόχρονα πλουτίζει το κείμενό του με την αποδεικτική εγκυρότητα του βιώματος που απορρέει από τη ζωντανή του σχέση με τη Θεοτόκο.
Αυτό το βίωμα που διαπνέει το κείμενό του, το βίωμα που μοιράζονται όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας είναι τελικά η τομή, που διαχωρίζει την υπόσταση των πραγμάτων από τις ανθρώπινες εικασίες και διαφυλάττει αρραγή την ακαινοτόμητη αλήθεια της Εκκλησίας.
Σ.Γ.Φ.
(Εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».







Πρόλογος



Η ορθόδοξη θεολογία του αρχιεπισκόπου Ιωάννη Μαξίμοβιτς



                                                                                          π. Σεραφείμ Ρόουζ Πλάτινα



Ό
χι πριν πολλά χρόνια, η ηγουμένη ενός μοναστηριού της ρωσικής ορθόδοξης Εκκλησίας, γυναίκα ενάρετης ζωής, έκανε μια ομιλία στην εκκλησία της μονής την ημέρα της Κοιμήσεως της Παναγίας, της Μητέρας του Θεού.


Με δάκρυα εκλιπαρούσε τις μοναχές της και τους προσκυνητές που είχαν έρθει για την εορτή να δεχτούν ολοκληρωτικά και ολόψυχα ό,τι η Εκκλησία μας παραδίδει, διατηρώντας με τόσο πόνο την παράδοση μέσα στους αιώνες με θυσίες -και να μη διαλέγει ο καθένας για τον εαυτό του τί είναι σημαντικό και τί είναι περιττό.


Γιατί με το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του σοφότερο της παράδοσης, μπορεί να καταλήξει να χάσει την παράδοση. Έτσι όταν η Εκκλησία μας λέει με τους ύμνους και τις εικόνες της ότι οι Απόστολοι συγκεντρώθηκαν θαυματουργικά από τις άκρες της γης για να είναι παρόντες στην Κοίμηση και ταφή της Μητέρας του Θεού,


εμείς οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί δεν είμαστε ελεύθεροι να το αρνηθούμε αυτό ή να το παρερμηνεύσουμε, αλλά πρέπει να το πιστέψουμε όπως η Εκκλησία μας το παραδίδει, με απλότητα καρδιάς.


Ένας νεαρός δυτικός νεοφώτιστος που είχε μάθει ρωσικά, ήταν παρών όταν έγινε αυτή η ομιλία. Ο ίδιος είχε συλλογιστεί πάνω σε αυτό ακριβώς το θέμα, έχοντας δει εικόνες αγιογραφημένες με τον παραδοσιακό τρόπο να απεικονίζουν τους Αποστόλους μεταφερόμενους πάνω σε σύννεφο για να δουν την Κοίμηση της Θεοτόκου και είχε αναρωτηθεί:


πρέπει εμείς να το δεχτούμε αυτό κυριολεκτικά ως θαυμαστό γεγονός ή είναι μόνο ένας ποιητικός τρόπος έκφρασης της σύναξης των Αποστόλων για το γεγονός (δηλαδή για την Κοίμηση) ή ίσως ακόμα ένας φανταστικός ή ιδανικός τρόπος απεικόνισης κάποιου γεγονότος που στην πραγματικότητα ποτέ δε συνέβη;


(Τέτοιες είναι όντως μερικές από τις ερωτήσεις με τις οποίες ορθόδοξοι θεολόγοι απασχολούν τον εαυτό τους στις μέρες μας). Έτσι τα λόγια της ενάρετης ηγουμένης πήγαν στην καρδιά του κατευθείαν και αντιλήφθηκε πως υπήρχε κάτι το βαθύτερο στην αποδοχή και κατανόηση της Ορθοδοξίας απ' ό,τι το μυαλό μας και τα συναισθήματά μας λένε. 


Εκείνη τη στιγμή η Παράδοση του μεταδιδόταν όχι από τα βιβλία αλλά από ένα ζωντανό δοχείο που την περιείχε. Έπρεπε να αποδεχτεί όχι με το μυαλό ή συναισθηματικά μόνο αλλά με την καρδιά, η οποία με τον τρόπο αυτό άρχισε να δέχεται τη βαθύτερη διαπαιδαγώγησή της στην Ορθοδοξία.


Αργότερα ο νεαρός αυτός νεοφώτιστος ήρθε σε επαφή είτε προσωπικά είτε μέσα από αναγνώσματα, με ανθρώπους που γνώριζαν ορθόδοξη θεολογία.


Αυτοί ήταν οι θεολόγοι της εποχής μας, αυτοί που είχαν φοιτήσει σε ορθόδοξες σχολές και έγιναν ειδήμονες της θεολογίας.


Αυτοί ήταν συνήθως ανυπόμονοι να μιλήσουν για το τί είναι ορθόδοξο και τί είναι μη ορθόδοξο, τί ήταν σημαντικό και τί δεν ήταν μέσα στην ίδια την ορθοδοξία και ένας αριθμός από αυτούς καυχιόταν για τον εαυτό τους ότι ήταν συντηρητικοί στην πίστη.


Σε κανέναν από αυτούς όμως δε διαισθάνθηκε την αυθεντία της απλής ηγουμένης που είχε μιλήσει στην καρδιά του, αμόρφωτη καθώς ήταν σε τέτοιου είδους θεολογία. Και η καρδιά αυτού του νεοφώτιστου που ακόμα έκανε τα πρώτα του βήματα στην Ορθοδοξία, διψούσε να μάθει πως να πιστεύει, πράγμα που σημαίνει επίσης, ποιον να πιστεύει.


Παραήταν όμως άνθρωπος της εποχής του και του τρόπου της ανατροφής του για να μπορεί απλά να αρνηθεί την ίδια του τη λογική ικανότητα και να πιστέψει τυφλά ό,τι του λεγόταν'


είναι εμφανέστατο ότι η Ορθοδοξία δεν απαιτεί κάτι τέτοιο από κανέναν -τα ίδια του τα συγγράμματα των Αγίων Πατέρων είναι ζωντανό μνημείο της εργασίας της ανθρώπινης λογικής διαφωτισμένης από τη Χάρη του Θεού.


Ήταν όμως επίσης πρόδηλο ότι κάτι εμφανέστατα απουσίαζε από τους θεολόγους της εποχής μας, οι οποίοι παρ' όλη τη λογική τους και τη γνώση τους των Πατερικών κειμένων, δεν μπορούσαν να μεταδώσουν το αίσθημα της σωτηρίας της Ορθοδοξίας τόσο καλά όσο μια απλή θεολογικά αμόρφωτη ηγουμένη.


Ο νεοφώτιστός μας συνάντησε το τέλος της αναζήτησής του -την αναζήτηση για την αληθινή και ζωντανή παράδοση της Ορθοδοξίας- στον αρχιεπίσκοπο Ιωάννη Μαξίμοβιτς. 


Γιατί εδώ βρήκε κάποιον που ήταν σπουδαγμένος θεολόγος στην παλαιά σχολή και συγχρόνως ήταν γνώστης όλων των κριτικών πάνω σ' αυτή τη θεολογία που έχουν γίνει από θεολόγους κριτικούς του αιώνα μας, και ήταν σε θέση να χρησιμοποιεί την οξεία του εξυπνάδα για να βρίσκει την αλήθεια εκεί όπου την αμφισβητούσαν.


Είχε και στην κατοχή του όμως κάτι που κανένας από τους σοφούς θεολόγους της εποχής μας δεν φαίνεται να έχει: την ίδια απλότητα και αυθεντία που η ευσεβής ηγουμένη είχε μεταδώσει στην καρδιά του νεαρού αναζητητή του Θεού.


Η καρδιά και το μυαλό του είχαν κερδηθεί: όχι επειδή ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης έγινε για αυτόν ένας αλάθητος ειδικός -γιατί η Εκκλησία του Χριστού δε γνωρίζει τέτοιο πράγμα- αλλά επειδή διέκρινε σε αυτόν τον άγιο αρχιερέα, ένα μοντέλο της Ορθοδοξίας, έναν αληθινό θεολόγο του οποίου η θεολογία πήγαζε από μια αγία ζωή και από βαθιές ρίζες στην ορθόδοξη Παράδοση.


Όταν μιλούσε, τα λόγια του μπορούσαν να τα εμπιστευτούν -παρ' όλο που εκείνος προσεκτικά έκανε το διαχωρισμό ανάμεσα στις διδαχές της Εκκλησίας μας που είναι αδιαμφισβήτητη και των δικών του προσωπικών απόψεων, οι οποίες θα μπορούσαν και να είναι λανθασμένες και δε δέσμευε κανέναν στις τελευταίες.


Και ο νεαρός νεοφώτιστός μας, ανακάλυψε ότι παρ' όλη τη διανοητική του οξύτητα και κριτική ικανότητα, τα λόγια του πολύ πιο συχνά συμφωνούσαν με εκείνα της απλής ηγουμένης παρά με εκείνα των διαβασμένων θεολόγων της εποχής μας.


Τα θεολογικά συγγράμματα του αρχιεπισκόπου Ιωάννη δεν ανήκουν σε καμιά διακεκριμένη σχολή, και δεν αποκαλύπτουν την επιρροή κανενός θεολόγου του πρόσφατου παρελθόντος.


Είναι αλήθεια ότι ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης ήταν εμπνευσμένος να θεολογεί, όπως και να γίνει μοναχός και να μπει στην υπηρεσία της Εκκλησίας, από τον μεγάλο του δάσκαλο, μητροπολίτη Αντώνιο Κραποβίτσκυ


και είναι επίσης αλήθεια ότι ο μαθητής ενστερνίστηκε την έμφαση του δασκάλου του για επιστροφή στους Πατέρες και σε θεολογία  πιο στενά συνδεδεμένη με την πνευματική και ηθική ζωή παρά με την ακαδημαϊκή.


Όμως τα θεολογικά συγγράμματα του μητροπολίτη Αντωνίου είναι αρκετά διαφορετικά στον τόνο, στην πρόθεση και στο περιεχόμενο: είχε σχέση με το θεολογικό ακαδημαϊκό κόσμο και με τους διανοούμενους της εποχής του και πολλά από τα συγγράμματά του είναι αφιερωμένα σε διαφωνίες και απολογίες οι οποίες θα γίνουν κατανοητές από τα στοιχεία της κοινωνίας που εκείνος γνώριζε.


Τα συγγράμματα του αρχιεπισκόπου Ιωάννη από την άλλη μεριά, στερούνται αυτής της απολογητικής και φιλόνικης έκφρασης. Δε λογομαχούσε, απλώς κατέθετε την ορθόδοξη διδαχή, και όπου ήταν απαραίτητη η αντίκρουση ψευδών θεωριών,


όπως στα δύο μεγάλα του άρθρα πάνω στη σοφολογία του Μπουλγάκοβ, τα λόγια του ήταν πειστικά, όχι από το προτέρημα της λογικής επιχειρηματολογίας, αλλά μάλλον από την παρουσίασή του των Πατερικών διδαχών στα αυθεντικά τους κείμενα.


Δε μιλούσε στον ακαδημαϊκό ή στο μορφωμένο κόσμο αλλά στην αδιάφθορη ορθόδοξη συνείδηση και δε μιλούσε για επιστροφή στους Πατέρες, γιατί ό,τι ο ίδιος έγραφε ήταν απλά μια μετάδοση της Πατερικής παράδοσης, χωρίς προσπάθεια να απολογηθεί γι' αυτήν.




Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο των εκδόσεων «ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ»
«Άγιος Ιωάννης Μαξίμοβιτς: Η τιμή της Θεοτόκου στην Ορθόδοξη Εκκλησία»,
β' έκδοση, Νοέμβριος 2006, σελ. 11-16.
Το παρόν βιβλίο μεταφράστηκε από τα ρωσικά στα αγγλικά από τον π. Σεραφείμ Ρόουζ
(St. Herman of Alaska Brotherhood, P. O. Box 70, Platina, California 96076, U.S.A.).


Print Friendly and PDF
Εικόνες θέματος από A330Pilot. Από το Blogger.