ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΝΤΙΟΥ ΜΠΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ: ΔΙΔΑΧΗ ΣΤΑ ΛΟΓΙΑ: Η ΚΑΚΗ ΦΗΜΗ ΤΩΝ ΣΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΜΟΡΩΝ ΔΙΑΔΟΘΗΚΕ ΠΟΛΥ, ΦΤΑΝΟΝΤΑΣ ΩΣ ΕΜΕΝΑ, ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΑΡΤΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΕΣ. ΘΑ ΚΑΤΕΒΩ, ΛΟΙΠΟΝ, ΝΑ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΩ, ΑΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΔΙΑΠΡΑΤΤΟΝΤΑΙ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΦΗΜΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΟΥ ΕΦΤΑΣΑΝ, ΩΣ ΕΜΕΝΑ>>.

Πόσοι άνθρωποι παρασύρονται από κακές φήμες που κυκλοφορούνται για συνανθρώπους τους, πόσοι άνθρωποι παρασύρονται από τη συκοφαντία! Πολλοί εξαιρετικά καλοσυνάτοι, εξαιρετικά καλοπροαίρετοι και εξαιρετικά ευφυείς άνθρωποι διέπραξαν μεγάλα κακουργήματα, επειδή απατήθηκαν από κάποια κακή φήμη, πίστεψαν κάποια συκοφαντία, έγιναν ακούσια όργανα κάποιας κακοβουλίας. Από τι αυτό; Από το ότι άφησαν το θεμέλιο όλων των αρετών, την ορθή και δίκαιη κρίση2. Η εγκατάλειψη της κρίσεως οδηγεί σε ενέργειες άκριτες, ασυλλόγιστες. Η ιστορία της ανθρωπότητας μαρτυρεί αναμφισβήτητα ότι τα κακουργήματα ενάρετων ανθρώπων ήταν ενέργειες άκριτες ή αλλιώς ενέργειες που δεν τις πρόλαβε η κρίση.

Οι άγιοι πατέρες, για να μας αποτρέψουν από τέτοιες ενέργειες, μας καλούν να δώσουμε μεγάλη προσοχή στα λόγια του Θεού: «Η κακή φήμη των Σοδόμων και των Γομόρρων διαδόθηκε πολύ, φτάνοντας ως εμένα, και οι αμαρτίες τους είναι πάρα πολύ μεγάλες. Θα κατέβω, λοιπόν, να διαπιστώσω, αν πράγματι διαπράττονται εκεί αυτά που φημολογούνται και που έφτασαν ως εμένα»3. Ας εξετάσουμε, λοιπόν, τα λόγια που ειπώθηκαν από τον Κύριο και Θεό μας, και ας καθοδηγούμαστε απ’ αυτά στη ζωή μας, ώστε ν’ αποφεύγουμε όχι μόνο τα μεγάλα κακουργήματα αλλά και τα μικρά σφάλματα, που διαπράττονται συχνά μόνο από ακρισία.

Οι πόλεις Σόδομα και Γόμορρα ήταν χτισμένες σε μια πολύ εύφορη κοιλάδα κάτω από τον μακάριο ουρανό της Παλαιστίνης. Η Γραφή παρομοιάζει την κοιλάδα αυτή με την Αίγυπτο ως προς την καρποφορία και με τον παράδεισο ως προς την απαράμιλλη ομορφιά της φύσεως4. Οι κάτοικοι των δύο πόλεων, έχοντας άφθονα επίγεια αγαθά, είχαν παραδοθεί στο πάθος της γαστριμαργίας. Σήμερα, βέβαια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε σε ποιο βαθμό είχε αναπτυχθεί το πάθος αυτό στους αρχαίους λαούς, που ήταν προικισμένοι με άγνωστη σ’ εμάς σωματική ρώμη και υγεία. «Η ανομία των Σοδόμων», λέει ο προφήτης Ιεζεκιήλ, ήταν «η υπερηφάνεια» και η σπάταλη ζωή «με περίσσιο ψωμί και άφθονο κρασί»5.

Από τον χορτασμό δημιουργείται συνήθως κατάσταση σαρκική στον άνθρωπο, ο οποίος «γίνεται σαν τα άλογα ζώα και εξομοιώνεται μ’ αυτά»6. Η κατάσταση αυτή είναι αδιαχώριστη από τη σαρκική σοφία7, τον σαρκικό τρόπο σκέψεως, το σαρκικό φρόνημα. Το κύριο και ουσιώδες χαρακτηριστικό του σαρκικού φρονήματος είναι η υπερηφάνεια, η θύρα όλων των αμαρτιών και όλων των κακιών. Ο υπερήφανος είναι ξένος προς τη λατρεία του Θεού, ξένος προς τον φόβο του Θεού, ξένος προς τον νόμο του Θεού, ξένος προς τον πλησίον και τις ανάγκες του, ξένος προς την αυτογνωσία, ξένος προς την αρετή. Ο υπερήφανος είναι εχθρός και καταστροφέας τόσο των άλλων ανθρώπων όσο και του ίδιου του εαυτού του. Ο υπερήφανος είναι ικανός για όλες τις παρανομίες, έχοντας, θαρρείς, το προνόμιο να τις διαπράττει ελεύθερα. Ο υπερήφανος είναι άνθρωπος με καρδιά πετρωμένη και με νου δαιμονικό.

Από τον χορτασμό, λοιπόν, οι Σοδομίτες είχαν ξεπέσει σε κατάσταση σαρκική. Και ψυχή της σαρκικής καταστάσεώς τους ήταν η υπερηφάνεια8. Από τη σύζευξη της τυφλής υπερηφάνειας και της σαρκικής καταστάσεως γεννήθηκε ο συνηθισμένος καρπός τους, η ακόρεστη και αχαλίνωτη ακολασία. Δεν αρκέστηκε αυτή η ακολασία στην κατά φύση ικανοποίηση. Πόθησε και την παρά φύση, στην οποία όρμησε με λύσσα.

«Οι άνθρωποι των Σοδόμων ήταν υπερβολικά πονηροί και αμαρτωλοί ενώπιον του Θεού»9. Παρά τις ισχυρές θεραπείες που τους είχε επιβάλει ο Θεός, δεν είχαν θεραπευθεί από τις αμαρτίες τους. Δεν συνήλθαν και δεν μετανόησαν, ούτε όταν υποδουλώθηκαν για δώδεκα χρόνια σε λαό αλλόφυλο10, ούτε όταν ο στρατός τους ηττήθηκε και σημαντικός αριθμός αμάχων αιχμαλωτίστηκε11. Για τους αμετανόητους εκείνους αμαρτωλούς, που είχαν παραδοθεί ολοκληρωτικά στην ακολασία, προαναγγέλθηκε η ουράνια τιμωρία. «Η κακή φήμη των Σοδόμων και των Γομόρρων διαδόθηκε πολύ, φτάνοντας ως εμένα», είπε ο Θεός στον αγαπημένο Του Αβραάμ, «και οι αμαρτίες τους είναι πάρα πολύ μεγάλες. Θα κατέβω, λοιπόν, να διαπιστώσω, αν πράγματι διαπράττονται εκεί αυτά που φημολογούνται και που έφτασαν ως εμένα».

Ο Θεός, που εμφανίστηκε με μορφή ανθρώπου στον άνθρωπο, τον άγιο πατριάρχη Αβραάμ, ώστε αυτός να μπορεί ν’ ακούσει τα λόγια Του, χρησιμοποίησε και τον τρόπο ομιλίας του ανθρώπου. Γιατί; Για ν’ αποτελέσουν τα λόγια Του, με την ευληψία τους και τη συνακόλουθη ευκολία εφαρμογής τους, διδαχή χρήσιμη σε όλους τους ανθρώπους, ακόμα και τους πιο απλοϊκούς. Ο παντεπόπτης, παντογνώστης και «πανταχού παρών» Θεός λέει για τα Σόδομα και τα Γόμορρα: «Θα κατέβω να διαπιστώσω, αν πράγματι διαπράττονται εκεί αυτά που φημολογούνται και που έφτασαν ως εμένα». Πίσω από τα λόγια Του υπάρχει η σκέψη: "Δεν πιστεύω στη φήμη. Θέλω να βεβαιωθώ, αποκτώντας άμεση προσωπική γνώση και διαμορφώνοντας προσωπική αντίληψη". Έτσι θέλει να μας διδάξει. Τι; Να μην πιστεύουμε εύκολα στα λόγια κάποιου ή κάποιων που κατηγορούν οποιονδήποτε, να μην κατακρίνουμε εύκολα, να μην τιμωρούμε εύκολα, να μη γινόμαστε εύκολα σκληροί δήμιοι των άλλων, πριν διαπιστώσουμε αξιόπιστα την ενοχή τους.

Είναι γνώρισμα ασύνετου και απερίσκεπτου νου, είναι γνώρισμα αδύναμης και μικρής ψυχής η βιαστική και εύκολη αποδοχή κατηγοριών, η αγανάκτηση κατά των ανθρώπων που κατηγορούνται και η επιζήτηση της τιμωρίας τους, πριν αποδειχθεί περίτρανα αν αληθεύουν ή όχι όσα διαδίδονται σε βάρος τους. Συχνά η κακία των μοχθηρών γίνεται αιτία μιας συκοφαντικής φήμης και η ευπιστία των ελαφρόμυαλων γίνεται αιτία της εξαπλώσεώς της. Η κακία επινοεί τη συκοφαντία και την παραδίνει στους επιπόλαιους για να τη διασπείρουν στην ανθρώπινη κοινωνία. Κάποτε ένα ασήμαντο σφάλμα, ένα ελαφρό αμάρτημα, μετατρέπεται σε σοβαρό και βαρύ με την προσθήκη στην αλήθεια κάποιων αναληθειών, κάποιων δηκτικών σχολίων, κάποιων κακόβουλων εικασιών. Έτσι, μια αρετή μπορεί να παρουσιαστεί σαν αμαρτία· και ένα σφάλμα όμοιο με σκουπιδάκι να εμφανιστεί σαν έγκλημα όμοιο με δοκάρι12. Το κακό συνηθίζει να ενεργεί μ’ αυτόν τον τρόπο για να καλύπτει τον εαυτό του. Ρίχνει λάσπη στη διαγωγή του άλλου, σκανδαλίζεται υποκριτικά μ’ αυτή τη διαγωγή και την κατακρίνει υστερόβουλα, για να παρουσιάσει λαμπρή τη δική του διαγωγή.

Χρειάζεται νηφαλιότητα, χρειάζεται παρατηρητικότητα, χρειάζεται κρίση -η κρίση την οποία μας παραγγέλλει ο Θεός να έχουμε- για να μην εκληφθεί το ψέμα ως αλήθεια, για να μη θεωρηθεί υπαρκτό το ανύπαρκτο, για να μη μετατραπεί το μηδαμινό σε πελώριο και το συγγνωστό σε ασυγχώρητο. Μια κακή φήμη πρέπει να επαληθεύεται με προσωπική διαπίστωση και κρίση. Αυτό θέλει να μας διδάξει ο Κύριος με το δικό Του παράδειγμα. «Η κακή φήμη», λέει, «των Σοδόμων και των Γομόρρων διαδόθηκε πολύ, φτάνοντας ως εμένα, και οι αμαρτίες τους είναι πάρα πολύ μεγάλες. Θα κατέβω, λοιπόν, να διαπιστώσω, αν πράγματι διαπράττονται εκεί αυτά που φημολογούνται και που έφτασαν ως εμένα».

Ως παντογνώστης, ο Θεός ήξερε με κάθε λεπτομέρεια τις αμαρτίες των Σοδομιτών και των Γομορριτών. Αλλά αποφάσισε να ενεργήσει έτσι όπως θα ενεργούσαν υπάρξεις πεπερασμένες, για να δείξει σ’ εμάς πώς πρέπει να ενεργούμε. Δεν άφησε την άπειρη ύπαρξή Του, της οποίας η ακοή και η όραση δεν λαθεύουν και η οποία δεν υπόκειται σε πλάνη και εξαπάτηση, να ενεργήσει σύμφωνα με τη φύση της. Δεν άπλωσε αμέσως τα χέρια Του για να τιμωρήσει τους Σοδομίτες, μολονότι άκουγε και έβλεπε τι έκαναν. Πριν από την επιβολή της τιμωρίας έκανε επιτόπια έρευνα, μολονότι και χωρίς αυτήν το πράγμα Τού ήταν γνωστό με κάθε ακρίβεια.

Η παράλειψη της κρίσεως, του μοναδικού θεμελίου των ορθών και αληθινά καλών ενεργειών, έχει γίνει πολλές φορές αιτία μεγάλων εγκλημάτων. Σ’ αυτό το σφάλμα πέφτουν αδιάκοπα οι άνθρωποι που έχουν παραδοθεί στη ματαιότητα, οι άνθρωποι που δεν φροντίζουν να γίνουν ευάρεστοι στον Θεό, αφιερώνοντας τη ζωή τους στην ευσέβεια και στη διακονία των συνανθρώπων τους. Αυτοί, μάλιστα, ούτε καν συνειδητοποιούν ότι ο τρόπος με τον οποίο ενεργούν είναι εσφαλμένος εξαιτίας της εσφαλμένης αφετηρίας του. Δεν γνωρίζουν πως η αφετηρία είναι εσφαλμένη, επειδή δεν γνωρίζουν και δεν θέλουν να γνωρίσουν τον νόμο του Θεού. Εργάζονται την αδικία σαν να ήταν δικαιοσύνη. Διαπράττουν κακουργήματα σαν να ήταν καλά έργα. «Οι ανόητοι θεωρούν σωστούς τους δρόμους τους»13, λέει η Γραφή.

Με τέτοιον τρόπο φέρθηκε, για παράδειγμα, ο Πετεφρής, ο αυλικός του Φαραώ, στον αγνό και ενάρετο Ιωσήφ. Η γυναίκα του Πετεφρή κυριεύθηκε από παράφορο πάθος προς τον Ιωσήφ. Και επειδή εκείνος δεν της το ικανοποίησε, για να τον εκδικηθεί, τον συκοφάντησε στον άνδρα της. Ο Πετεφρής, χωρίς να ερευνήσει την υπόθεση, έκλεισε τον αθώο και δίκαιο Ιωσήφ στη φυλακή. Συνηθισμένος να ενεργεί έτσι, ο Αιγύπτιος άρχοντας θεώρησε πως η φυλάκιση του δούλου του ήταν εύλογη και επιβεβλημένη. Και στα χρόνια που ο Ιωσήφ υπέφερε στη φυλακή, απ’ όπου βγήκε με επέμβαση της θείας πρόνοιας, ο Πετεφρής ποτέ δεν σκέφτηκε να επαληθεύσει την κατηγορία14. Δεν είναι παράξενο που ένας ειδωλολάτρης έκανε τέτοιο σφάλμα, με συνέπεια ένα κακούργημα. Εκείνος δεν γνώριζε τον αληθινό Θεό. Ωστόσο, ακόμα και άνθρωποι που Τον γνώριζαν, ακόμα και άγιοι, έσφαλαν με τον ίδιο τρόπο, όταν λησμόνησαν ότι η κρίση πρέπει να προηγείται κάθε καταδίκης.

Ο άγιος και ισαπόστολος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος, για παράδειγμα, θανάτωσε τον ενάρετο και αγαπητό σε όλους γιο του, τον Κρίσπο, που συκοφαντήθηκε από τη μητριά του, τη Φαύστα, όπως ο Ιωσήφ από την Αιγύπτια. Αργότερα αποκαλύφθηκε η αλήθεια. Τότε ο αυτοκράτορας έπεσε σε βαριά θλίψη και σε απαρηγόρητο θρήνο. Μετανοώντας για την ασυλλόγιστη ενέργειά του, θεώρησε πως όφειλε, μετά τη θανατική καταδίκη του αθώου, να καταδικάσει σε θάνατο και την ένοχη. Η Φαύστα εκτελέστηκε. Έτσι, η συνέπεια της παραλείψεως της επιβεβλημένης από τον Θεό κρίσεως ήταν δύο φόνοι. Οι δύο αυτοί φόνοι, ο ένας άδικος και ο άλλος δίκαιος, διαπράχθηκαν βιαστικά και απερίσκεπτα, λόγω της ανεξέταστης υιοθετήσεως μιας συκοφαντίας15.

Στον βίο του αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος, πατριάρχου Αλεξανδρείας, διαβάζουμε την ακόλουθη διδακτική και συνάμα φοβερή διήγηση: Κάποιος μοναχός γύριζε ζητιανεύοντας για μερικές μέρες μέσα στην Αλεξάνδρεια, έχοντας μαζί του μια νέα και όμορφη κοπέλα. Πολλοί σκανδαλίζονταν, βλέποντάς τους. Νομίζοντας ότι ο μοναχός αμάρτανε με την κοπέλα, βιάστηκαν να τον καταγγείλουν στο πατριάρχη. Ο άγιος Ιωάννης χωρίς χρονοτριβή πρόσταξε να τους συλλάβουν και, αφού διώξουν τη νέα, να μαστιγώσουν τον μοναχό16 και να τον κλείσουν σε μια φυλακή. Τη νύχτα ο μοναχός εμφανίστηκε στον άγιο, ενώ αυτός κοιμόταν, του έδειξε την πλάτη του, που ήταν καταπληγωμένη από την ανελέητη μαστίγωση, και του είπε:

-Σου αρέσει αυτό, δέσποτα; Δεν διδάχθηκες από τον απόστολο να ποιμαίνεις σύμφωνα με το θέλημα του Θεού το ποίμνιό Του, «όχι αναγκαστικά αλλά εκούσια»17, επιβλέποντάς το με προσοχή; Πίστεψέ με, αυτή τη φορά λάθεψες κι εσύ ως άνθρωπος. Μόλις τα είπε αυτά ο μοναχός, έφυγε μακριά του. Ο πατριάρχης ξύπνησε και άρχισε να συλλογίζεται το όνειρο. Μόλις συνειδητοποίησε την αμαρτία του, κάθησε στο κρεβάτι του πολύ λυπημένος για την απερίσκεπτη και βιαστική απόφασή του. Το πρωί πρόσταξε να φέρουν τον μοναχό, για να δει αν ήταν εκείνος που εμφανίστηκε τη νύχτα στον ύπνο του. Ο μοναχός ήρθε με μεγάλη δυσκολία, γιατί δεν μπορούσε να κινηθεί από τις βαριές πληγές. Ο άγιος, βλέποντάς τον, έμεινε ακίνητος και άφωνος σαν νεκρός. Όταν συνήλθε, παρακάλεσε τον μοναχό να βγάλει τα ρούχα του. Εκείνος στην αρχή, από ντροπή, αρνήθηκε, αλλά τελικά πείστηκε. Όταν, λοιπόν, γδύθηκε, αποκαλύφθηκε πως ήταν ευνούχος, πράγμα που κανείς δεν το είχε καταλάβει, λόγω της νεαρής ηλικίας του. Ο πατριάρχης, βλέποντας το πληγωμένο σώμα του, λυπήθηκε πολύ. Κάλεσε τους συκοφάντες και τους τιμώρησε με ακοινωνησία τριών ετών. Στον μοναχό είπε:

-Παιδί μου, συγχώρεσέ με! Από άγνοια αμάρτησα στον Θεό και σ’ εσένα. Αλλά κι εσύ, που φοράς το μοναχικό σχήμα, δεν έπρεπε να κυκλοφορείς με γυναίκα στην πόλη, σκανδαλίζοντας τους κοσμικούς. Τότε ο μοναχός αποκρίθηκε με πολλή ταπείνωση: - Θα σου φανερώσω όλη την αλήθεια, δέσποτα, και πίστεψέ με. Πριν από κάμποσες μέρες ήμουνα στη Γάζα. Και καθώς πήγαινα να προσκυνήσω τον τάφο των αγίων μαρτύρων Κύρου και Ιωάννου, συναντήθηκα μ’ αυτή την κόρη. Ήταν βράδυ. Έπεσε στα πόδια μου και με δάκρυα με παρακάλεσε να την πάρω μαζί μου. Αρνήθηκα και προσπάθησα να της ξεφύγω. Αλλά εκείνη με ακολουθούσε επίμονα, λέγοντας: "Σε εξορκίζω στον Θεό του Αβραάμ, που ήρθε για να σώσει τους αμαρτωλούς και που θα κρίνει ζωντανούς και νεκρούς, μη με αφήσεις!". "Γιατί με εξορκίζεις έτσι, κόρη;", τη ρώτησα. Κι εκείνη, κλαίγοντας με λυγμούς, μου απάντησε: "Είμαι Εβραία. Θέλω ν’ αφήσω την κακοδοξία των γονιών μου και να γίνω χριστιανή. Σε ικετεύω, πάτερ, μη με αφήσεις! Σώσε την ψυχή μου, που θέλει ν’ αφοσιωθεί στον Χριστό". Όταν άκουσα αυτά τα λόγια, φοβήθηκα την Κρίση του Θεού και, παίρνοντάς την μαζί μου, της δίδαξα την αγία πίστη μας. Προσκυνήσαμε τον τάφο των αγίων μαρτύρων. Στην εκκλησία τους τη βάπτισα. Έπειτα τριγύριζα μαζί της, ζητιανεύοντας με καρδιακή απλότητα, για να μαζέψω λίγα χρήματα και να τη βάλω σ’ ένα γυναικείο μοναστήρι.

Εδώ τελείωσε τη διήγησή του ο μοναχός. Ο πατριάρχης αναστέναξε και αναφώνησε: - Πόσους κρυφούς δούλους έχει ο Θεός, κι εμείς οι ταπεινοί δεν τους ξέρουμε! Και μπροστά σε όλους διηγήθηκε το όνειρο που είχε δει τη νύχτα. Έπειτα πήρε εκατό χρυσά νομίσματα και τα έδωσε στον μοναχό. Εκείνος, όμως, δεν θέλησε να πάρει ούτε ένα. - Δεν τα χρειάζομαι, δέσποτα, είπε. Αν ο μοναχός πιστεύει ότι ο Θεός μεριμνά γι’ αυτόν, δεν χρειάζεται το χρυσάφι. Αν το χρειάζεται, δεν έχει πίστη. Και αφού έβαλε μετάνοια στον πατριάρχη, έφυγε. Από τότε ο άγιος Ιωάννης, διδαγμένος από τη μοναδική εμπειρία του, απέφευγε κάθε επιπόλαιη καταδίκη. Αυτό συνιστούσε και στο λογικό του ποίμνιο18.

Μία από τις μεταπτωτικές ψυχικές μας ασθένειες είναι η τάση να μη βλέπουμε ή να αποκρύβουμε τα δικά μας ελαττώματα και, απεναντίας, να βλέπουμε, να ξεσκεπάζουμε και να καταδικάζουμε τα ελαττώματα του πλησίον19. Και αν δεν μπορούμε ν’ αποκαλύψουμε τα ελαττώματα των άλλων ή αν δεν υπάρχουν σ’ αυτούς τα ελαττώματα που θα θέλαμε να δούμε, τότε καταφεύγουμε σε μυθοπλασίες, στολίζοντας και ενισχύοντάς τες με λέξεις αιχμηρές και εντυπωσιακές. Ένα δικό μας ελάττωμα μάς φαίνεται μηδαμινό, αθώο. Ένα ελάττωμα του πλησίον το μεγαλοποιούμε, το παρουσιάζουμε ως αξιόμεμπτο. Αυτή η ψυχική ασθένεια σε ορισμένους ανθρώπους, που δεν προσέχουν τον εαυτό τους, εντείνεται υπερβολικά. Αλλά και από κείνους που αγωνίζονται για τη σωτηρία τους δεν λείπει. Για να της ξεφύγουμε, πρέπει να βρισκόμαστε σε συνεχή πνευματική εγρήγορση.

Ο άγιος βασιλιάς Δαβίδ, ενώ είχε πέσει σε βαρύ αμάρτημα, για σημαντικό χρονικό διάστημα δεν μπορούσε να συναισθανθεί και να μετανοήσει. Ο Κύριος έδωσε εντολή στον προφήτη Νάθαν να ελέγξει τον Δαβίδ. Ο προφήτης, αφού παρουσίασε στον βασιλιά το αμάρτημά του με μια παραβολή, έτσι ώστε εκείνος να μην αντιληφθεί ότι αναφερόταν στον ίδιο, του ζήτησε να εκφέρει κρίση και να επιβάλει τιμωρία. Χωρίς καμία καθυστέρηση ο Δαβίδ πήρε την απόφαση επιβολής ποινής πολύ αυστηρότερης απ’ αυτήν που προέβλεπε ο νόμος20. Είναι χαρακτηριστικό της πεσμένης μας φύσεως: Για τις δικές μας αμαρτίες ζητάμε κατανόηση και ευσπλαχνία, ενώ για τις αμαρτίες του πλησίον καταδίκη και τιμωρία. Χρειάζεται προσοχή και προφύλαξη, προφύλαξη από τον ίδιο τον εαυτό μας.

Ας μην κρίνουμε στηριγμένοι στη δική μας γνώμη, η οποία διαμορφώνεται είτε από διαδόσεις είτε από την προσωπική μας επιφανειακή εκτίμηση, αλλά ας ακολουθούμε το παράδειγμα του Κυρίου, που είπε: «Η κακή φήμη των Σοδόμων και των Γομόρρων διαδόθηκε πολύ, φτάνοντας ως εμένα, και οι αμαρτίες τους είναι πάρα πολύ μεγάλες. Θα κατέβω, λοιπόν, να διαπιστώσω, αν πράγματι διαπράττονται εκεί αυτά που φημολογούνται και που έφτασαν ως εμένα». Ας διαπιστώνουμε πρώτα και ας βεβαιωνόμαστε με τον πιο αξιόπιστο τρόπο. Και αφού βεβαιωνόμαστε, τότε μόνο ας καταδικάζουμε, αν βέβαια το απαιτεί από μας ο νόμος. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και η απλή κρίση του πλησίον απαγορεύεται21, όταν εκφέρεται αυτοθέλητα και αυθαίρετα, χωρίς να απαιτείται από τον νόμο.

Ο φθόνος, το μίσος και η συκοφαντία παρουσίασαν στην ανθρώπινη κοινωνία τους πιο μεγάλους δικαίους -και τον ίδιο τον Θεάνθρωπο- ως τους πιο μεγάλους αμαρτωλούς. Η ορθή και θεάρεστη κρίση πρέπει να προηγείται όλων των ενεργειών μας που αφορούν τον πλησίον, για ν’ αποφεύγεται έτσι η ενοχοποίηση και καταδίκη αθώων ή η άσκοπη λήψη επαχθών μέτρων. Πρέπει, επίσης, να προηγείται όλων, γενικά, των εξωτερικών και εσωτερικών κινήσεών μας. Αυτή την κρίση οι άγιοι πατέρες την ονομάζουν πνευματική διάκριση22. Πρόκειται για μια θεμελιώδη αρετή, από την οποία εξαρτάται η γνησιότητα και, επομένως, η αξία όλων των άλλων αρετών. Η αρετή μπορεί να είναι ψεύτικη και το κακό μπορεί να καλύπτεται πίσω από το προσωπείο αρετής. Το φυσικό μας καλό έχει αναμιχθεί με το κακό κι έχει νοθευθεί απ’ αυτό. Εξαιτίας της μεταπτωτικής μας φθοράς, δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε ούτε τις φαινομενικά καλές σκέψεις του νου μας ούτε τις φαινομενικά καλές κλίσεις της καρδιάς μας. Το πεπερασμένο της φύσεώς μας και η κατάσταση της πτώσεως, στην οποία αυτή βρίσκεται, απαιτούν να προηγείται όλων των ενεργειών μας προσεκτική εξέταση με διάκριση.

Ο αββάς Κασσιανός ο Ρωμαίος διέσωσε μιαν υπέροχη διδαχή του οσίου Αντωνίου του Μεγάλου για τη διάκριση: Είχαν επισκεφθεί κάποτε τον όσιο του Θεού κάποιοι γέροντες, ερημίτες και κελιώτες της περιοχής, και για μιαν ολόκληρη νύχτα συζητούσαν με θέμα την αρετή που πρέπει να έχει ο μοναχός, προκειμένου ν’ αποφεύγει τις απάτες και τις παγίδες του διαβόλου. Μερικοί γέροντες ως τέτοιαν αρετή υπέδειξαν τη νηστεία συνενωμένη με την αγρυπνία, επειδή μ’ αυτές λεπτύνεται ο νους και, με την καθαρότητα που αποκτά, πλησιάζει ευκολότερα τον Θεό. Άλλοι υποστήριξαν ότι πάνω απ’ όλα είναι η ακτημοσύνη και η καταφρόνηση όλων των επίγειων, επειδή ο νους, όταν σπάσει τα δεσμά των ποικίλων βιοτικών μεριμνών, οικειώνεται εύκολα τον Θεό. Άλλοι έδωσαν τα πρωτεία στην ελεημοσύνη, επειδή ο Κύριος υποσχέθηκε να δώσει τη βασιλεία Του στους ελεήμονες, λέγοντας: «Ελάτε, οι ευλογημένοι απ’ τον Πατέρα μου, κληρονομήστε τη βασιλεία που σας έχει ετοιμαστεί από την αρχή του κόσμου. Γιατί πείνασα, και μου δώσατε να φάω, δίψασα, και μου δώσατε να πιω, κ.λπ.»23.

Ο Μέγας Αντώνιος, αφού άκουσε τις γνώμες όλων, αποκρίθηκε: - Όλα, όσα είπατε, είναι αναγκαία και ωφέλιμα γι’ αυτούς που αναζητούν τον Θεό. Αλλά καμιάν από τις αρετές που αναφέρατε, δεν μπορούμε να τη βάλουμε στην πρώτη θέση. Γιατί βλέπουμε πολλούς, που πέρασαν τη ζωή τους με νηστεία και αγρυπνία, που αποσύρθηκαν στην έρημο, που φύλαξαν απόλυτη ακτημοσύνη, που μοίρασαν όλα τους τα υπάρχοντα στους φτωχούς και κατάντησαν εξαιτίας της ελεημοσύνης σε έσχατη φτώχεια, να ξεπέφτουν, δυστυχώς, κάποια στιγμή από την αρετή στην αμαρτία, φτάνοντας καμιά φορά ακόμα και στην αποστασία από την πίστη. Ποια ήταν η αιτία της πτώσεώς τους; Κατά τη γνώμη μου δεν ήταν άλλη από το ότι τους έλειπε το χάρισμα της διακρίσεως. "Η διάκριση είναι που διδάσκει τον άνθρωπο ν’ αποφεύγει σε όλα τις υπερβολές και να βαδίζει τη μέση και βασιλική οδό24. Αυτή δεν τον αφήνει να ξεφύγει ούτε προς τα δεξιά, με την άμετρη εγκράτεια, ούτε προς τα αριστερά, με την υπερβολική χαλαρότητα. Είναι για την ψυχή σαν ένα μάτι κι ένα λυχνάρι, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, που λέει: «Το λυχνάρι του σώματος είναι τα μάτια. Αν, λοιπόν, τα μάτια σου είναι γερά, όλο σου το σώμα θα είναι στο φως. Αν, όμως, τα μάτια σου είναι χαλασμένα, όλο σου το σώμα θα είναι στο σκοτάδι»25. Έτσι είναι. Η διάκριση, ελέγχοντας και αξιολογώντας όλες τις σκέψεις και τις πράξεις του ανθρώπου, απομακρύνει κάθε δολερή πρόθεση, που δεν είναι ευάρεστη στον Θεό, και διώχνει κάθε πειρασμό.

"Αυτό μας το αποδεικνύει η ίδια η Γραφή. Ο Σαούλ, ο πρώτος βασιλιάς του Ισραήλ, επειδή δεν είχε διάκριση, σκοτίστηκε διανοητικά και δεν μπόρεσε να καταλάβει ότι ο Θεός προτιμά την υπακοή στις εντολές Του από την προσφορά θυσιών. Έτσι, παρόργισε τον Θεό, προσφέροντάς Του εκείνο που νόμιζε ότι θα Τον ευαρεστούσε. Ο Σαούλ δεν θα το είχε πάθει αυτό, αν είχε αποκτήσει το φως της διακρίσεως26. "Ο απόστολος ονομάζει τη διάκριση «ήλιο»: «Η δύση του ήλιου ας μη σας βρίσκει οργισμένους»27. Θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε και «κυβερνήτη της ζωής μας», αφού, σύμφωνα με τη Γραφή, «οι άνθρωποι από τους οποίους λείπει η (συνετή) διακυβέρνηση, πέφτουν σαν τα φύλλα (των δένδρων)»28. Η πιο σωστή ονομασία της, όμως, είναι «σύμβουλος». Χωρίς αυτήν δεν πρέπει να κάνουμε τίποτα. Ούτε και το πνευματικό κρασί, που «ευφραίνει την καρδιά του ανθρώπου»29, επιτρέπεται να το πίνουμε χωρίς τη συμβουλή της: «Όλα να τα κάνεις με περίσκεψη· και το κρασί με περίσκεψη να το πίνεις»30. Επίσης: «Σαν την πόλη που έχει γκρεμισμένα τείχη, μένοντας απροστάτευτη, έτσι μοιάζει ο άνθρωπος που ενεργεί χωρίς περίσκεψη»31.

"Στη διάκριση υπάρχουν και η σοφία και η σύνεση και η πνευματική αίσθηση, που ξεχωρίζει το καλό από το κακό32, χωρίς τις οποίες ούτε η εσωτερική μας κατοικία χτίζεται ούτε πνευματικά πλούτη συγκεντρώνονται33. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι χωρίς το χάρισμα της διακρίσεως καμιά αρετή δεν μπορεί ν’ αποκτηθεί ή να διατηρηθεί ως το τέλος. Όλων των αρετών μητέρα και φύλακας είναι η διάκριση. Με την παραπάνω άποψη του Μεγάλου Αντωνίου συμφώνησαν όλοι οι πατέρες34. Η πνευματική διάκριση αποκτάται με τη μελέτη της Αγίας Γραφής, πρωτίστως της Καινής Διαθήκης, και των έργων των αγίων πατέρων. Από τα τελευταία, κάθε χριστιανός πρέπει να μελετά εκείνα που αντιστοιχούν στη μορφή της ζωής του -όποιος ζει μέσα στον κόσμο, όσα γράφηκαν για την ωφέλεια όλων, γενικά, των πιστών· όποιος ζει σε κοινόβιο μοναστήρι, όσα γράφηκαν για τους κοινοβιάτες μοναχούς· και όποιος ζει στην έρημο, όσα γράφηκαν για τους αναχωρητές, που παρακολουθούν συνεχώς τον εαυτό τους και από την ευεργετική πνευματική θέαση της ψυχής τους περνούν στη μακαρία πνευματική θέαση του Θεού.

Με τη μελέτη, βέβαια, είναι απαραίτητο να συμπράττει και η διαγωγή. «Να γίνεστε τηρητές του λόγου του Θεού και όχι μόνο ακροατές του, ξεγελώντας τον εαυτό σας»35, λέει ο άγιος Ιάκωβος. Ο τρόπος της ζωής πρέπει ν’ αντιστοιχεί στη μελέτη του θείου λόγου, ώστε αυτός να γίνεται πράξη με τη δραστηριότητά μας και να μην παραμένει μια άκαρπη διανοητική εργασία, που οδηγεί στη φαντασιοκοπία και την πλάνη. «Λυχνάρι μπροστά στα πόδια μου είναι ο νόμος Σου και φως στους δρόμους μου»36, λέει η Γραφή, εννοώντας με τη λέξη «πόδια» την όλη δραστηριότητα του χριστιανού, με τη λέξη «δρόμους» τις διάφορες ενέργειές του και με τη λέξη «φως» την πνευματική διάκριση.

Μαζί με τη μελέτη του θείου λόγου, μαζί με τον αγώνα για την τήρηση του θείου νόμου, πρέπει να ζητάμε με θερμή και ταπεινή προσευχή τον φωτισμό της θείας χάριτος. Αυτό μας υποδεικνύει η Αγία Γραφή: «Μη με αφήσεις ν’ απομακρυνθώ από τις εντολές Σου»37. «Δίδαξέ με τα προστάγματά Σου»38. «Σήκωσε το κάλυμμα από τα μάτια (της ψυχής) μου, για να κατανοήσω το θαυμαστό περιεχόμενο του νόμου Σου»39. «Μην αποκρύψεις από μένα τις εντολές Σου»40. Είναι σωτήρια η υπόδειξη της Γραφής και των πατέρων, σύμφωνα με την οποία πρέπει η επίγνωση του θελήματος του Θεού να προηγείται όλων των ενεργειών μας.

Στην κρίση του Θεού οφείλουμε να υποβάλλουμε όλες τις προθέσεις μας, όλες τις κλίσεις και τις ροπές της καρδιάς μας. Τόσο την εξωτερική όσο και την εσωτερική μας ζωή πρέπει να τη ρυθμίζουμε σύμφωνα με τον λόγο του Θεού, σύμφωνα με την κρίση του Θεού. Διαφορετικά, η διαγωγή μας δεν θα είναι ούτε συνετή ούτε ενάρετη ούτε θεάρεστη. Διαφορετικά, θα υποκύπτουμε ακατάπαυστα στην πλάνη και την αυταπάτη. Ο θείος φόβος ας μας διδάσκει τη νήψη και την προσοχή. Η μελέτη του θείου λόγου και η σύμφωνη μ’ αυτόν διαγωγή ας μας χορηγούν την πνευματική διάκριση, τη θύρα που οδηγεί στο παλάτι των αρετών και στο θησαυροφυλάκιο των πνευματικών αγαθών. Θα εκπληρωθούν, οπωσδήποτε θα εκπληρωθούν σ’ εμάς τα λόγια του Κυρίου: «Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθείτε, και με το μέτρο που μετράτε θα μετρηθείτε»41. Αμήν.

1. Γεν. 18:20-21.
2. Βλ. την αμέσως προηγούμενη Διδαχή την Τρίτη τις ΙΑ’ Εβδομάδας του Ματθαίου για «τις σπουδαιότερες εντολές του νόμου, τη δικαιοσύνη, την ευσπλαχνία και την πίστη».
3. Το χωρίο αυτό ερμηνεύει ο άγιος Δημήτριος του Ροστώφ στο Χρονικό του. Ο σοφός ιεράρχης στηρίζεται στις σχετικές ερμηνείες των αγίων Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Γρηγορίου του Διαλόγου, Ισιδώρου του Πηλουσιώτου και Ποιμένος του Μεγάλου.
4. Βλ. Γεν. 13:10.
5. Ιεζ. 16:49.
6. Πρβλ. Ψαλμ. 48:13.
7. Βλ. Β’ Κορ. 1:12.
8. «Η ψυχή με τίποτα δεν ταπεινώνεται, αν δεν στερηθεί το ψωμί» είπε ο αββάς Ποιμήν (Το Μέγα Γεροντικόν, τ. 2, κεφ. Δ’, 63).
9. Γεν. 13:13.
10. Βλ. Γεν. 14:4.
11. Βλ. Γεν. 14:10-12.
12. Πρβλ. Ματθ. 7:3-5.
13. Παροιμ. 12:15.
14. Βλ. Γεν. 39:7 κ.ε.
15. Σ.τ.Μ.: Βλ. Συναξάρι των αγίων θεοστέπτων βασιλέων και ισαποστόλων Κωνσταντίνου του Μεγάλου και Ελένης, 21 Μαΐου.
16. Οι σωματικές ποινές ήταν συνηθισμένες τότε. Απ’ αυτές δεν εξαιρούνταν ούτε οι ανώτατοι κρατικοί και εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι. Σε βαριές σωματικές ποινές υποβλήθηκαν, για παράδειγμα, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως άγιος Φλαβιανός (16 Φεβρουαρίου) και ο πάπας Ρώμης άγιος Μαρτίνος (13 Απριλίου).
17. Α’ Πέτρ. 5:2.
18. Πρβλ. Λεοντίου επισκόπου Νεαπόλεως της Κύπρου, Βίος του αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος, ΚΓ’.
19. Πρβλ. Αββά Ισαάκ του Σύρου, Λόγοι Ασκητικοί, ΝΗ’, 1-2.
20. Βλ. Β’ Βασ. 12:1-6.
21. Βλ. Ματθ. 7:1-5. Α’ Κορ. 4:5. Ιακ. 4:11-12.
22. Βλ. Αββά Κασσιανού, Συνομιλίες με τους πατέρες της ερήμου – Β’ Συνομιλία με τον      αββά Μωυσή για το χάρισμα της διακρίσεως, Οσίου Ιωάννου του Σιναΐτου, Κλίμαξ, ΚΣΤ’.
23. Ματθ. 25:34-35.
24. Πρβλ. Αριθ. 20:17.
25. Ματθ. 6:22-23.
26. Βλ. Α’ Βας. 15:10-23.
27. Εφ. 4:26.
28. Παροιμ. 11:14.
29. Ψαλμ. 103:15.
30. Παροιμ. 31:4 (Μασορ.).
31. Παροιμ. 25:28.
32. Πρβλ. Εβρ. 5:14.
33. Πρβλ. Παροιμ. 24:3-4.
34. Πρβλ. Αββά Κασσιανού, ό.π., κεφ. 2-4.
35. Ιακ. 1:22.
36. Ψαλμ. 118:105.
37. Ψαλμ. 118:10.
38. Ψαλμ. 118:12.
39. Ψαλμ. 118:18.
40. Ψαλμ. 118:19.
41. Ματθ. 7:2.

Εκ του βιβλίου: Αγίου Ιγναντίου Μπριαντσανίνωφ: <<Ασκητικές Ομιλίες Α'>> της Ι. Μ. Παρακλήτου.

Αναδημοσίευση εκ του ιστοτόπου <<Ιερόν Ησυχαστήριον Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου>>.

ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΗ ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ (Α' ΜΕΡΟΣ)

 

Ας μιλήσουμε για τη θαυμαστή σύλληψη του Τιμίου Προ­δρόμου, αφού θα μπορούσε να είναι αυτή η αρχή της όλης διηγήσεως και να βάλει σε σειρά όσα πρόκειται πανηγυ­ρικά να αναφέρουμε, έτσι όπως θα ευδοκήσει να μας χαρί­σει τη δύναμη του λόγου αυτός που σήμερα εγκωμιάζεται. Αλλά δεν θα ήταν ασύμφορο να αρχίσουμε την ομιλία μας από γεγονότα που προηγούνται.

Έτσι θα δείχναμε ότι και πριν από τη σύλληψή του, αυτός φανερώθηκε πως θα γίνει μέγας και τρανός και πως θα υπηρετήσει την προσδο­κία των ανθρώπων για πολύ πιο μεγάλες και σωτήριες υποθέσεις, εφόσον δεν θα έμενε άσχετος από τις συνέπειες που είχε για όλο το ανθρώπινο γένος η πτώση των πρωτο­πλάστων. Εξαιτίας αυτής της πτώσεως είχαμε φτάσει στο σημείο να ζούμε πάνω στη γη με αθλιότητα και να καταλή­γουμε στη φθορά, σαν γενικοί κληρονόμοι της αποφάσεως του Θεού που είπε: «Χώμα είσαι και στο χώμα θα ξαναγυρίσεις» (Γεν. 3, 19).

Αυτό ήταν η φυσική κατάληξή μας, σαν καταδίκη της παρακοής μας. Αλλά αυτή η αθλιότητα της ζωής των ανθρώπων δεν ήταν η μοναδική. Την ακολουθούσε και η αποστασία από το Θεό. Γιατί οι άνθρωποι λησμονήσαμε τον Κύριο και δημιουργό του σύμπαντος Θεό και λατρεύαμε πολλές φορές άλλους ανθρώπους που καθόλου δεν μας ξεπερνούσαν στην αμαρτία και στην αθλιότητα. Άλλες φορές πάλι είχαμε για θεούς αντικείμενα και είδωλα που τα κατασκευάζαμε με τα ίδια μας τα χέρια. Από εκεί φτάσαμε να δουλεύουμε στα πάθη της ατιμίας, αφού προσφέραμε την τιμή και τη λατρεία που άρμοζε μόνο στο Θεό, στα άτιμα είδωλα και στους δαίμο­νες.

Τέτοια κατάπτωση και τέτοια διαστροφή είχαμε πάθει που δεν μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη απ’ αυτή και που είχε ανάγκη να δεχτεί θεραπεία τόσο δυνατή και τόσο μεγάλη, ανάλογη με το μέγεθός της. Και η μοναδική θερα­πεία γι ’ αυτήν την αρρώστια ήταν να μοιάσει ο κτίστης και δημιουργός Θεός με τα κτίσματά Του. Να γίνει δηλαδή ο Θεός άνθρωπος, όμοιος με μας, παίρνοντας ανθρώπινο σώμα και ανθρώπινη ψυχή. Έτσι πήρε σαν γνήσιος άνθρωπος όλα τα ιδιώματα της ανθρώπινης φύσεως, που είναι απαλλαγμένα από την αμαρτία.

Ανέλαβε δηλαδή, όλα τα αδιάβλητα πάθη του ανθρώπου. Στο πρόσωπό Του ενώθηκαν τέλεια και πραγματικά η θεία και η ανθρώπινη φύση και με την ένωση αυτή στάθηκε δυνατό να διασωθεί ο άνθρωπος, που κρατιόταν και κρατιέται με τη θέλησή του αιχμάλωτος στα αμαρτωλά πάθη. Έτσι δόθηκε η δυνατότητα κάθε άνθρωπος να αναγεννιέται μέσα στο Χριστό και να μπορεί να αποκτήσει την αιώνια μακαριό­τητα, για την οποία τον προόρισε ο Θεός από τότε που τον δημιούργησε […]

Αυτή τη μακαριότητα υποσχέθηκε ο Θεός να τη δώσει στον άνθρωπο. Ανάμεσα σε τέτοιους ανθρώπους διακρινόταν και 0 πρεσβύτης και ιερέας Ζαχαρίας, που τα χρόνια του είχαν περάσει και μαζί με τη σωματική παρακμή είχαν φέρει και το θάνατο πιο κοντά του. Αυτός προσευχόταν στο Θεό συχνά και επίμονα — γιατί ή γλώσσα του δεν είχε δεθεί — να μη στερηθεί ένα τέτοιο θέαμα, που όλοι το περίμεναν, ούτε να βρει το θάνατο, που ήταν τόσο κοντά στην πόρτα του, πριν να δει το Σωτήρα του Κόσμου. Αυτήν την προσευχή πάντοτε την έκανε ο άγιος αυτός γέροντας στο Θεό, παρακαλώντας τον, τόσο να κάνει ώστε το φως της σωτηρίας να λάμψει γρήγορα, όσο και να του επιτρέψει του ίδιου να δει την ανατολή αυτού του φωτός.

Και για να μην τον αρπάξει ο θάνατος αμέτοχο αυτής της θεωρίας, ακριβώς τη στιγμή που θα έφτανε το πλήρωμα του χρόνου γι’ αυτήν, αυτός έκανε αδιάκοπα αυτήν την προσευχή, αλλά περισσότερο τότε που ως ιερέας πρόσφερε στο Θεό τις λατρευτικές του υπηρεσίες, σύμφωνα με το Νόμο. Τον παρακαλούσε λοιπόν η πραγματοποίηση αυτής της υποσχέσεως να γίνει γρήγορα, ώστε όσο το δυνατόν πιο πνευματικά και πιο τέλεια, να λυτρωθούν από το βάρος της αμαρτίας όλοι εκείνοι που μοιράζονταν μαζί του την ιεροσύνη.

Αυτό το έκανε κάθε φορά που στον καιρό της εφημερίας του έμπαινε στα Άγια των Αγίων να προσφέρει θυμίαμα. Εκεί που μια φορά το χρόνο έμπαινε μονάχα ο Αρχιερέας, έχοντας ραντισμένα τα χέρια του με αίμα και δηλώνοντας έτσι τόσο φανερά, με αυτήν την πράξη του, τη θυσία του Σωτήρα μας Χριστού, η οποία θα ήταν η μοναδική και πραγματική θυσία, που την πρόσφερε στο Θεό και πατέρα Του ο ίδιος και σαν Αρχιερέας και σαν θύμα, σαν αμνός που θυσιάστηκε για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων.

Μέσα στα Άγια των Αγίων λοιπόν είχε βρεθεί ο Ζαχαρίας — γιατί ήταν άξιος και είχε τον ιερατικό βαθμό για μια τέτοια υπηρεσία. Καθώς λοιπόν βρισκόταν στο θυσιαστήριο, δέχτηκε μέσα στην επίμονη προσευχή του, την επίσκεψη ουράνιου αγγέλου. Τον είδε να στέκεται δεξιά από το θυσιαστήριο που προσφερόταν το θυμίαμα και να του μιλάει για τον ερχομό του Λόγου του Θεού στη γη, χαρίζοντάς του έτσι την πιο ουράνια και πιο ευχάριστη αγγελία.

Ο Άγγελος που έφερε αυτά τα σπουδαία μηνύματα ήταν ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Αυτός και μόνο με το όνομά του φανερώνει τη σημασία που είχαν τα μηνύματα που έφερνε. Γιατί αυτός ήρθε στο θυσιαστήριο να αναγγείλει θαυμαστά γεγονότα, που θα γίνονταν πριν από την εναν­θρώπηση του Θεού, για την οποία και ο ιερέας Ζαχαρίας τόσο επίμονα παρακαλούσε. Αυτόν το Ζαχαρία τον είδε ο άγγελος του Θεού να συγκλονίζεται από το όραμα της παρουσίας του και κατάλαβε ότι όσο πιο πολύ φοβόταν τόσο πιο πολύ κλονιζόταν.

Γιατί λέει το ιερό Ευαγγέλιο: «Ταράχτηκε ο Ζαχαρίας βλέποντας τον άγγελο και έπεσε πάνω του φόβος μεγάλος» (Λουκ. 1, 12). Ο τρόμος του Ζαχαρία φανέρωνε ότι έφτανε ο χρόνος που θα σταμα­τούσε η απόλυτη ισχύς του Νόμου της Παλαιάς Διαθήκης και ότι ήρθε ο καιρός που οι άνθρωποι θα ακολουθούσαν το δρόμο του Ευαγγελίου. Διώχνει λοιπόν το φόβο από το Ζαχαρία και στη συνέχεια του δίνει τα ευχάριστα μηνύ­ματα. Γιατί όσα του είπε δεν προκαλούσαν φόβο αλλά αφοβία και ευχαρίστηση. Τι του είπε·, «Μη φοβάσαι Ζαχαρία, γιατί ο Θεός άκουσε την προσευχή σου» (Λουκ. 1,13). Δηλαδή, δεν του φώναξε μοναχά: Τι φοβάσαι σεβάσμιε γέροντα, τί φοβάσαι τώρα που παίρνεις αυτά που ζητάς; Τι φοβάσαι τώρα που λυτρώνεσαι από το βάρος της νομικής λατρείας;

Γιατί ταράζεσαι τώρα που βλέπεις το φως μετά από τη σκιά; Γιατί μένεις κατάπληκτος τώρα που βλέπεις να εδραιώνονται στη Χάρη του Θεού όσοι κλονίζονταν πριν; Αλλά του είπε: Είναι υπερθαύμαστα αυτά τα μηνύ­ματα που σου φέρνω, δεν εμπνέουν όμως φόβο σε όσους τα ακούνε. Έχω να σου αποκαλύψω μεγάλα μυστήρια, δεν πρέπει όμως να ταραχτείς τώρα ακριβώς που θα τα ακούσεις. Αντίθετα πρέπει να χαρείς και να ευχαριστη­θείς μαζί μου, γιατί αυτά από τη φύση τους είναι πρόξενα χαράς και ευφροσύνης. Η λύτρωση των ανθρώπων βρί­σκεται πια κοντά τους.

Έφτασε η ώρα να σηκωθούν οι πεσμένοι. Ο νόμος βρήκε το σκοπό του. Έχει πια ανατείλει ο καιρός της Θείας Χάριτος. Και πολύ σύντομα θα δεις -γιατί βρίσκεται κοντά στα μάτια σου – Αυτόν που είναι το κεφάλαιο όλων αυτών που σου είπα. Θα δεις το Θεό Λόγο να σαρκώνεται από την Παρθένο, να γεννιέται, όπως όλοι εμείς οι άνθρωποι και να σώζει όλο το ανθρώ­πινο γένος. Και δεν θα θαυμάσεις μόνο αυτά που τόσο πολύ επιθύμησες να δεις, αλλά θα ευτυχήσεις και να τα υπηρετήσεις. Για να πιστέψεις στα λόγια μου, προσθέτω – και σε παρακαλώ να πιστέψεις – ακόμη ένα αξιοθαύμαστο γεγονός και σου αποκαλύπτω ότι θα γίνουν πραγματι­κότητα εκείνα για τα οποία είχες χάσει την ελπίδα σου.

Ποια είναι αυτά; «Η γυναίκα σου η Ελισάβετ, θα σου γεννήσει γιό και θα τον ονομάσεις Ιωάννη. Και θα δοκι­μάσεις, χαρά και αγαλλίαση και πολλοί θα χαρούν για τη γέννησή του. Αυτός θα αναδειχτεί μεγάλος ενώπιον του Κυρίου και δεν θα πιει κρασί και οινοπνευματώδη ποτά, και θα γεμίσει από Άγιο Πνεύμα, από τον καιρό ακόμα που θα βρίσκεται στην κοιλιά της μάνας του.

Και πολλούς από τους απογόνους του Ισραήλ, που έχουν απομακρυν­θεί από το Θεό, θα τους επαναφέρει με τη μετάνοια στον Κύριο και Θεό τους, που έγινε για χάρη τους άνθρωπος. Και αυτός θα προπορευτεί πριν από Αυτόν με το πνεύμα και τη δύναμη του προφήτη Ηλία, για να ξαναγυρίσει στα παιδιά τις καρδιές των πατέρων τους και να ξαναφέρει στους απειθείς το φρόνημα που έχουν οι δίκαιοι. Και να ετοιμάσει όλους αυτούς που είχαν καλή προαίρεση ώστε να δεχτούν τον Κύριο» (Λουκ, 1,13-18).

Βλέπεις πόσα και πόσο μεγάλα είναι αυτά για τα όποια αγγελικές φωνές μαρτυρούν ότι θα μπορούσε να καυχηθεί ο Ιωάννης, γιατί συνέβηκαν στη σύλληψή του και πριν ακόμη απ’ αυτήν; […]

*Εκ του ιστολογίου <<Πεμπτουσία>>. «Το θεϊκό λυχνάρι, ο Τίμιος Πρόδρομος», εκδόσεις <<Ετοιμασία>> της Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου, Καρέας 1984, σ. 263-353. (αποσπάσματα). Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.

ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΗ ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ (Β' ΜΕΡΟΣ)

Γιατί πώς θα μπορούσε ποτέ να μην πειστεί στα χαρμόσυνα αυτά μηνύματα ο σεβάσμιος αυτός γέροντας και ιερέας, που όχι μόνο πίστευε στο Νόμο, αλλά δίδασκε και τους άλλους – αυτός που ακόμη ανήκε σε κείνους οι οποίοι περίμεναν το Μεσσία για να παρηγορήσει και να σώσει τον Ισραηλιτικό λαό και προσευχόταν επίμονα για τον ερχομό Του – αν δεν προτύπωνε και δεν συμβόλιζε ο ίδιος τη δυσπιστία όλων εκείνων, που στηριγμένοι στο Μωσαϊκό Νόμο, θα έμεναν έξω από τη πίστη στο Χριστό; Αφού λοιπόν είδε τον άγιο άγγελο να στέκεται πλάι στο άγιο θυσιαστήριο και από εκεί να του λέει όσα του μήνυσε, γιατί δεν δέχτηκε με απλή πίστη όσα άκουσε και γιατί δεν έδειξε μια τέτοια πίστη, όπως σε ανάλογη περίσταση έδειξε ο Αβραάμ και η Σάρρα;

Μα και αν δεν μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο, οπωσδήποτε έπρεπε να δεχτεί με απλή πίστη ότι ο Θεός μπορούσε να κάνει, αν ήθελε, οποιοδήποτε αξιοθαύμαστο και υπερφυσικό έργο. Γιατί τι μπορεί να υπάρξει στον κόσμο από όλα τα όντα και τα γεγονότα, που από κάποια άποψη, δεν έχει και δεν παίρνει την υπόστασή του από την παντοδύναμη θέληση του Θεού; Αυτό με κάποιον άλλο τρόπο θαυμαστό δεν διακήρυξε και ο Ιώβ, ο θαυμάσιος αυτός άνθρωπος, όταν διδάχτηκε από το Θεό, που του μίλησε και τον βεβαίωσε μέσα από το νέφος; «Κατάλαβα ότι όλα σού είναι δυνατά και τίποτα δεν σού είναι αδύνατο» (Ιώβ 42,2).

Εάν πάλι ο Ζαχαρίας νόμιζε ότι η φωνή που του μιλούσε ήταν εχθρική και ενάντια προς το Θεό, δεν υπήρχε λόγος να ζητήσει διαβεβαίωση και επεξηγήσεις και να πει: «Πώς θα πειστώ γι’ αυτό»; Ήξερε πολύ καλά ότι ο διάβολος είναι ψεύτης από τη φύση του και δεν ξέρει ποτέ να λέει την αλήθεια. Αφού λοιπόν θα ήταν ψεύτικα τα πρώτα λόγια του και θα ήταν απατηλή η εμφάνισή του, δεν θα είχε καμιά δυσκολία να πει ψέματα και στη συνέχεια. Έτσι θα κατόρθωνε να αποπλανήσει και να παρασύρει σε μεγαλύτερα ψέματα και σε φρικτότερες απάτες αυτόν που θα τον είχε ξεγελάσει με τα πρώτα του ψέματα.

Αλλά δεν ήταν τόσο άμυαλος ο Ζαχαρίας, αυτός που θα γινόταν πατέρας του μεγάλου Ιωάννη. Αλίμονο! Ποτέ δεν θα μπορούσε από άμυαλο πατέρα να γεννηθεί αυτός ο τόσο γλυκύς καρπός, ο Ιωάννης, ο οποίος τρεφόταν με μέλι, θέλοντας να σημάνει ότι γι’ αυτούς που αγαπούν την ανώτερη και πνευματική ζωή, είναι πολύ ευχάριστος και γλυ­κός όποιος τους προσκαλεί και τους προτρέπει να τον μιμηθούν στη δική του ζωή, που την τρέφει και τη γλυκαί­νει ο Θεός.

Όπως νομίζω λοιπόν και όπως είπα, ο σεβά­σμιος γέροντας Ζαχαρίας έπεσε σε έκσταση, όπως άλλοτε ο Ισαάκ, για να προτυπώσει έτσι την κατάργηση του Νόμου, με τον ερχομό του Χριστού και τη δυσκολία να δεχτούν το Χριστό όσοι τυφλά μένουν στα διατάγματα του Νόμου. Ακόμα γιατί έπρεπε να προαναγγείλει και να φανερώσει ότι τα έθνη θα δεχτούν τη βροντερή φωνή του Ευαγγελίου, που θα ακουστεί σε όλα τα πέρατα της γης και θα φέρει τη Χάρη του Θεού στους ανθρώπους.

Ο μεγάλος λοιπόν αυτός ιερέας μέσα βαθιά στη ψυχή του δυσπίστησε μυστικά και πιο μυστικά χάνει τη φωνή του, για να φανερώσει με τον τρόπο αυτό πόσο παράλογη θα είναι η δυσπιστία των Ιουδαίων. Και μπο­ρούμε να πούμε ότι ο Ιωάννης, ο Πρόδρομος του Θεού Λόγου, γεννιέται από το Ζαχαρία και είναι κληρονόμος των αρετών του πατέρα του. Αυτό φανερώνεται και από εκείνα τα θεϊκά λόγια, που αργότερα είπε ο ίδιος ο Χρι­στός, δηλαδή ότι «κάθε δέντρο γνωρίζεται από τον καρπό του, γιατί δεν μπορεί ένα άχρηστο και σάπιο δέντρο να φέρει καλούς καρπούς» (Ματθ. 7,18). Και θα μπορούσα να πω ότι όποιος δεν θελήσει να δώσει ένα τέτοιο νόημα στη δυσπιστία του σεβάσμιου γέροντα Ζαχαρία, θα αποδειχτεί ότι είναι κατά την αρετή πολύ πιο μικρός από την Ελισά­βετ.

Γιατί εκείνη, αν και δεν άκουσε ποτέ τα λόγια του αγγέλου, ούτε της τα διηγήθηκε ο Ζαχαρίας – αφού έφτασε πια άφωνος στο σπίτι του – μπόρεσε να γνωρίσει την πραγματική κατάσταση της Παρθένου Μαρίας, όταν την επισκέφτηκε και συναντήθηκαν. Γι’ αυτό και μόλις δέχτηκε το χαιρετισμό της, αμέσως την κήρυξε Θεοτόκο, δηλαδή πραγματική Μητέρα του Θεού, λέγοντας μεγαλό­φωνα: «Ευλογημένη είσαι συ από το Θεό, περισσότερο απ’ όλες τις γυναίκες. Και ευλογημένο είναι το παιδί που φέρνεις στα σπλάχνα σου. Και για ποια αρετή ή αξία μου, έγινε σε μένα αυτή η τιμή, να ’ρθει η Μητέρα του Κυρίου στο σπίτι μου; Γιατί να, που πραγματικά, μόλις άκουσα τα λόγια του χαιρετισμού σου, σκίρτησε το βρέφος χαρού­μενο μέσα στην κοιλιά μου» (Λουκ. 1,42-44). Και στη συνέ­χεια τη μακάρισε επάξια λέγοντας: «Και είναι μακάρια εκείνη η οποία θα δει να πραγματοποιούνται στη ζωή της όσα της φανέρωσε και της υποσχέθηκε ο Κύριος» (Λουκ. 1,45).

Έτσι, όχι μόνο με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος γνώ­ρισε η Ελισάβετ ποιόν κυοφορούσε η Παρθένος Μαρία, αλλά ήταν τόσο καλά πληροφορημένη, ώστε να γνωρίζει και όλα εκείνα που είχε φανερώσει και υποσχεθεί ο Θεός σ’ αυτή με τον άγγελό του. Αυτό πραγματικά θα μπορούσε να θεωρηθεί κάτι απίθανο και απίστευτο.

Ο Ζαχαρίας ετοιμάστηκε από το Θεό και στάθηκε στα χέρια του Θεού ένα τέλειο και κατάλληλο όργανο. Αυτό το φανερώνει όχι μόνο το γεγονός ότι στάλθηκε στο Ζαχα­ρία ο ίδιος άγγελος που αξιώθηκε να διακονήσει το μυστή­ριο του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και είχε το ιερό προ­νόμιο να του αναγγείλει τη γέννηση του Ιωάννη, που θα ήταν συγγενής του Κυρίου, αλλά το επιβεβαιώνουν και αυτά που ο ίδιος ο Ζαχαρίας είπε προφητικά για το Χριστό, με την ωδή που έψαλε, όταν γεννήθηκε ο Ιωάννης. […]

Ακόμη το πνευματικό ανάστημα του Ζαχαρία φανερώνεται απ’ αυτά που ο ίδιος προφήτεψε για το παιδί του λέγοντας: «Και συ παιδί μου, θα ονομαστείς προφήτης του Υψίστου. Γιατί θα προηγηθείς πριν από τον Κύριο, για να ετοιμάσεις στις καρ­διές των ανθρώπων τους δρόμους Του, για να κάνεις γνω­στή στο λαό Του τη σωτηρία που θα έρθει με τη συγχώρεση των αμαρτιών τους, χάρη στο μεγάλο έλεος του Θεού μας» (Λουκ. 1,76-78). Και αυτά όλα δεν τα είπε από την καρδιά του, με τις δικές του δηλαδή δυνάμεις, αλλά γέμισε από Άγιο Πνεύμα. Αυτό είναι γραμμένο στα ιερά Ευαγγέλια που λένε γι’ αυτόν: «Και ο Ζαχαρίας, ο πατέ­ρας του, πληρώθηκε με Άγιο Πνεύμα και είπε αυτά τα προφητικά λόγια» (Λουκ. 1,67). Είναι λοιπόν φανερό πως δεν θα μπορούσε ο Ζαχαρίας να πληρωθεί με Άγιο Πνεύμα, εάν δεν ήταν αξιόπιστος και δεκτικός του Αγίου Πνεύματος. Ούτε θα γινόταν πατέρας του Ιωάννη, αν δεν ήταν άξιος για μια τέτοια τιμή.

Όλα αυτά λοιπόν, που προηγήθηκαν από τη σύλληψη του Ιωάννη, φανερώνουν ότι αυτός πραγματικά υπήρξε πιο μεγάλος από όλους τους ανθρώπους, πριν ακόμα συλληφθεί. Έτσι λοιπόν και ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, η Αυτοαλήθεια, έδωσε για τον Ιωάννη μια τέτοια μαρτυ­ρία, ώστε κανένας να μην ισχυριστεί ότι ο Ιωάννης είναι μικρότερος από κάποιον άλλο άνθρωπο, επειδή δεν θα είχε γεννηθεί από γονείς τόσο μεγάλους και επιφανείς. Αυτό ακριβώς επιδίωκε και το ιερό Ευαγγέλιο, με όσα είπαμε πιο μπροστά, έχοντας την πρόθεση να αποστομώ­σει κάθε έναν που θα ήθελε να αμφισβητήσει τη μοναδικό­τητα και το μεγαλείο του Ιωάννη. «Και ήταν και οι δυό τους δίκαιοι ενώπιον του Θεού, γιατί ζούσαν σύμφωνα με τις εντολές και τα προστάγματα του Κυρίου και τηρούσαν όλες τις εντολές Του» (Λουκ. 1,6).

Τι σημαίνει αυτό; Αυτή η ευαγγελική μαρτυρία που αναφέρεται στους γονείς του Ιωάννη, το Ζαχαρία και την Ελισάβετ, φανερώνει ότι αυτοί ζούσαν πάνω στην ακρόπολη των αρετών και γι’ αυτό ξεχώριζαν ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους για τις αρετές τους. Γιατί η ευαγγελική αυτή μαρτυρία, που δεν μεροληπτεί και δεν προσωπολη­πτεί, δεν τους αποκάλεσε μόνο δίκαιους, αλλά πρόσθεσε και το «ενώπιον του Κυρίου», που σημαίνει ότι αυτοί προ­σπαθούσαν με κάθε τρόπο να είναι και να φαίνονται δίκαιοι στο Θεό, σύμφωνα με τον ευαγγελικό νόμο. Γιατί με τα προφητικά τους χαρίσματα, πρέπει να υπολογίζουμε ότι είχαν αξιωθεί να έχουν ευαγγελικό φρόνημα και πριν από το ευαγγέλιο.

Και αφού ήταν τέτοιοι, προσπαθούσαν με το αριστερό τους χέρι να κρύβουν την ευάρεστη στο Θεό πολιτεία τους, δηλαδή ό,τι έκανε το δεξί τους χέρι (Ματθ. 6,3). Και έτσι έφταναν με το έργο και με την πράξη τους να εφαρμόζουν το ευαγγελικό πρόσταγμα. Σ’ αυτή την ευαγγελική μαρτυρία για το Ζαχαρία και την Ελισά­βετ, με πολλή σαφήνεια φανερώνεται ότι αυτοί, κατά άψογο τρόπο, εφάρμοζαν όλες τις εντολές και τις διδασκα­λίες του Μωσαϊκού Νόμου. Και έτσι μας δείχνουν ότι όσοι βαδίζουν σύμφωνα με το νόμο, είτε τον της Παλαιάς είτε τον της Καινής Διαθήκης, στεφανώνονται με τα βραβεία που θεσμοθετούσε η παλαιά νομοθεσία και λαμπρύνονται για τις ύψιστες αρετές, που χαρίζει το ευαγγελικό πολί­τευμα.

*Εκ του ιστολογίου <<Πεμπτουσία>>. «Το θεϊκό λυχνάρι, ο Τίμιος Πρόδρομος», εκδόσεις <<Ετοιμασία>> της Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου, Καρέας 1984, σ. 263-353. (αποσπάσματα). Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.

ΠΩΣ ΝΑ ΜΕΤΑΒΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΗ ΔΕΗΣΗ ΔΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΕΥΧΩΝ ΜΑΣ

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815-1894)
<<Πώς θα μάθεις να προσεύχεσαι>>,
εκδόσεις <<Έαρ>>, 2η έκδοση 2022, σελ. 158-162, μετάφραση από τα ρωσικά: Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου.
Ο όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος (κατά κόσμον Γεώργιος Βασίλιενιτς Γκόβορωφ) είναι ένας ιεράρχης της Ρωσικής Εκκλησίας και μεγάλος συγγραφέας του 19ου αιώνα.
Η ζωή του, από τη στιγμή της γέννησής του σε ιερατική οικογένεια το 1815 ως την ειρηνική κοίμησή του το 1894, ήταν γεμάτη από την παρουσία του Θεού.
Το συγγραφικό του έργο είναι τεράστιο και οι διαλέξεις του, τα κηρύγματά του, οι ερμηνείες του στις Επιστολές του αποστόλου Παύλου, οι μεταφράσεις ασκητικών βιβλίων, καθώς και οι απαντήσεις σε επιστολές που του έστειλαν, τον καθιστούν έναν από τους πολυγραφότατους συγγραφείς της ρωσικής Ορθοδοξίας.
Μάλιστα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο το 1988.
Ο όσιος Θεοφάνης γεννήθηκε το 1815 σε ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Οι σπουδές του πραγματοποιήθηκαν στη Θεολογική Σχολή της επαρχίας αυτής, από όπου αποφοίτησε ως ο καλύτερος σπουδαστής, και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου.
Μετά την αποφοίτησή του με Μάστερ Θεολογίας το 1841, ενώ είχε ήδη γίνει μοναχός, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος.
Δίδαξε σε διάφορες Σχολές κι Ακαδημίες ως καθηγητής της Ηθικής, της Φιλοσοφίας, της Ψυχολογίας, της Λογικής και των Λατινικών.
Το 1847, κατόπιν αιτήματός του, διορίστηκε μέλος της Ρωσικής Εκκλησιαστικής Αποστολής στην Ιερουσαλήμ, όπου σπούδασε ζωγραφική, Ελληνκά, Γαλλικά, Εβραϊκά και Αραβικά και ήρθε σε επαφή με τον ελληνορθόδοξο μοναχισμό.
To 1857 ανακηρύχθηκε πρύτανης της Θεολογικής Σχολής της Πετρούπολης.
Το 1859 χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ, μιας από τις πιο εκτεταμένες και πολυπληθείς επισκοπές της Ρωσίας, και κατόπιν μεταφέρθηκε στην επισκοπή του Βλαντιμίρ, η οποία χρειαζόταν ορθόδοξο ιεραποστολικό έργο.
Ο επίσκοπος Θεοφάνης έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στο κήρυγμα, το οποίο συνόδευε κάθε θεία Λειτουργία.
Το 1866 παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα και έζησε ασκητικά στην έρημο Βυσένσκ, απομονωμένος στο κελί του για 28 χρόνια, μέχρι την κοίμησή του.
Κατά τον εγκλεισμό του ασχολήθηκε με την αλληλογραφία. Κάθε μέρα έφταναν στο κελί του 20 με 40 γράμματα με διάφορες ερωτήσεις σχετικές με την χριστιανική πίστη και ζωή κι εκείνος απαντούσε σχεδόν σε όλες.
Έγραφε χαρακτηριστικά: <<Η γραφή είναι απαραίτητο εργαλείο για την Εκκλησία. Καλύτερος όμως τρόπος να αξιοποιήσει κανείς το δώρο της γραφής και της ομιλίας δεν υπάρχει από το να το απευθύνει σε αμαρτωλούς με σκοπό τη μεταστροφή τους>>.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί ανθολογία συμβουλών μέσω επιστολών που έγραψε ο όσιος Θεοφάνης απαντώντας σε γραπτά ερωτήματα πιστών σχετικά με την προσευχή.
Με διαύγεια, ζωντάνια και απλότητα ο όσιος μας χαρίζει πρακτικές συμβουλές, οι οποίες αγγίζουν την ψυχή κάθε χριστιανού και μας προτρέπουν να εφαρμόσουμε το θέλημα του Θεού ενθυμούμενοι τα λόγια ου αποστόλου Παύλου: <<αδιαλείπτως προσεύχεσθε>> (Α' Θεσ. ε' 17).
Εγκάρδιες ευχαριστίες οφείλονται από τις εκδόσεις μας προς την κ. Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου για την ανιδιοτελή προσφορά της ιδιαιτέρως επιμελημένης μετάφρασης του ρωσικού κειμένου για πρώτη φορά στα Ελληνικά.
(Από τον πρόλογο της επιμελήτριας)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

ΠΩΣ ΝΑ ΜΕΤΑΒΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΗ ΔΕΗΣΗ ΔΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΕΥΧΩΝ ΜΑΣ

Σε ό,τι αφορά στον κανόνα έχω την εξής σκέψη: όποιον κανόνα κι αν επιλέξει κάποιος για τον εαυτό του, είναι καλός, αρκεί να διατηρεί στην ψυχή του ευλάβεια για τον Θεό. Επιπλέον, να διαβάζει τις προσευχές και τους ψαλμούς μέχρι του σημείου να συγκλονιστεί η ψυχή και, φτάνοντας στο σημείο αυτό, να προσεύχεται μόνος εκθέτοντας όλες τις ανάγκες του ή χωρίς τίποτα απολύτως, παρά μόνο με το το: <<Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ...>>.
Επιπλέον, κάποιες φορές τον χρόνο που είχατε προγραμματίσει για τον κανόνα σας μπορείτε να τον περνάτε λέγοντας από μνήμης έναν ψαλμό και συνθέτοντας από κάθε στίχο τη δική σας προσευχή. Ακόμη, ενίοτε μπορείτε όλον τον κανόνα σας να τον κάνετε με την προσευχή του Ιησού συνοδευόμενη από γονυκλισίες. Και να αντλείτε από λίγο πότε από τον ένα, πότε από τον άλλο, πότε από τον τρίτο. Ο Θεός ζητά την καρδιά κι αν αυτή παρίσταται ενώπιόν Του με ευλάβεια, τότε αυτό είναι αρκετό. Σε αυτό συνίσταται η αδιάλειπτη προσευχή, στο να στεκόμαστε ενώπιον του Θεού πάντα με ευλάβεια. Σε αυτή τη διαδικασία ο κανόνας είναι μόνο το προσάναμμα ή αλλιώς το ρίξιμο των ξύλων στη σόμπα. (Επιστολή 2, Τόμ. 1, σελ. 8-9, Επιστολή 509, Τόμ. 3, σελ. 189).
Σχετικά με την προσευχή που διαβάζεται από προσευχητάρι <<Με τα προσευχητάρια άρχισα να προσεύχομαι χειρότερα>>. Αυτό δεν είναι η καταστροφή. Μπορείτε ποτέ να μην πάρετε στα χέρια σας προσευχητάρι. Τα προσευχητάρια είναι το ίδιο πράγμα με τους διαλόγους, παραδείγματος χάριν τους γαλλικούς.
Για όσο καιρό κάποιος δεν έχει μάθει να εκφράζεται άνετα στα Γαλλικά, μαθαίνει καλά τους διαλόγους, όταν όμως αποκτήσει την ευχέρεια να μιλά, οι διάλογοι ξεχνιούνται. Το ίδιο γίνεται και με τα προσευχητάρια. Είναι αναγκαία μέχρι η ψυχή να αρχίσει να προσεύχεται μόνη της, αλλά όταν πια αυτή προσεύχεται μόνη της, μπορείς να τα εγκαταλείψεις.
Μόνο όταν η προσευχή δεν βγαίνει, τότε, προκειμένου να την <<ανακινήσει>> κανείς, πρέπει να αρχίσει να προσεύχεται με τυπωμένες σε βιβλίο προσευχές. Μόλις η προσευχή του ανακινηθεί, να τα αφήσει.
Έτσι έκαναν οι μεγάλοι εργάτες της προσευχής. Διάβαζαν άλλος έναν ψαλμό, άλλος ένα <<Δόξα>> και κατόπιν, έχοντας εισέλθει στην προσευχητική κατάσταση, άφηναν τους ψαλμούς. Πάντως όμως, καθώς η προσευχή βρίσκεται στην καρδιά, μπορείτε να προσεύχεστε και χωρίς προσευχητάρι, με την επίκληση του Θεού, με τις μετάνοιες. Μόνο στη ραθυμία να μη γίνεται υποχώρηση.
Διότι αυτομάτως ο εχθρός θα εισχωρήσει και, σαν να σας κρατά το χέρι, θα σας τραβήξει μακριά από την προσευχή. Να αντιλαμβάνεστε τις κατεργαριές του. (Επιστολή 256, τόμος 2, σελ. 90-91).
Ο κανόνας μπορεί να αλλάξει, το τυπικό της προσευχής για τις εκκλησιαστικές ακολουθίες πρέπει να τηρείται ως έχει. Όσον αφορά στον κατ' οίκον προσευχητικό κανόνα, γι' αυτόν δεν ισχύει το αμετάβλητο, αντιθέτως δύναται να αλλάξει και ως προς τον χρόνο και ως προς την διάρκεια και ως προς την σύνθεση. Ένα πράγμα να έχετε υπ' όψιν: τα πάντα πρέπει να γίνονται όχι χάρη της ραθυμίας και η προσευχή πρέπει να εκπορεύεται από την καρδιά. Όποιο τυπικό ακολουθείτε σχετικά με την ανάγνωση της προσευχής, είναι καλό. Μπορείτε να προσθέσετε και να τροποποιείτε. Καλές είναι οι σύντομες προσευχές του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, 12 για τη νύχτα και 12 για την ημέρα. Μπορείτε να επιλέξετε από τους ψαλμούς τους στίχους που σας κάνουν περισσότερη εντύπωση. Σε κάθε περίπτωση να ενεργείτε με πλήρη ελευθερία.
Άλλη φορά μπορείτε και καθ' όλη τη διάρκεια της προσευχής να προσεύχεστε με δικές σας προσευχές ανάλογα με κάποια σωματική σας ανάγκη. Ή να ενσωματώνετε μία τέτοια προσευχή στον κανόνα σας, στην αρχή, στη μέση και στο τέλος.
Ή χωρίς λέξεις, διατηρώντας μόνο το συναίσθημα προς τον Θεό μαζί με την επίκληση: <<Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ>> ή <<Οις επίστασαι κρίμασι σώσόν με>>. (Επιστολή 516, τόμος 3, σελ. 205).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου: <<Πώς να προσεύχεσαι>>,
εκδόσεις <<'Έαρ>>, 2η έκδοση 2022, σελ. 158-162.
Μετάφραση από τα ρωσικά: Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου.

«Ο ΤΥΠΟΣ ΣΗΜΕΡΑ»: ΔΥΟ ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑ ΣΚΥΛΙ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ;

Επιλογή άρθρων από τον ημερήσιο Τύπο -γραπτό και ηλεκτρονικό- με βάση το ενδιαφέρον, την αξιοπιστία και την αξιοπρέπεια των λόγων του, τη συνάφεια, τη συγγένεια και την σχετικοποίησή του με τα πνευματικά θέματα που προβάλλει το ιστολόγιό μας. Ευτυχώς, ακόμα και σήμερα, υπάρχουν άρθρα -γνωστών και αγνώστων- που προάγουν την αλήθεια, τις διαχρονικές αξίες και εκείνη την διακριτή λεπτότητα, που προσδίδει στο λόγο το «άλας» της ολοκλήρωσης, τη τελειότητα της λεκτικής αριστείας. Στην εποχή που ζούμε, ο ημερήσιος Τύπος πίπτει, όταν ο ελεύθερος ηλεκτρονικός ανανίπτει. Κάποτε στις εφημερίδες είχαμε τις λεγόμενες «σχολές», που δεν ήταν τίποτ' άλλο από την ίδια δημοσιογραφική γραμμή -γραμμή στο λόγο και την ανάδειξή του- που κατέδειξαν συντάκτες ονόματα, συντάκτες που το ήθος και η συνέπειά τους αναγνωρίστηκε από το αναγνωστικό κοινό. Εφημερίδες -ασχέτως πολιτικής κατεύθυνσης- όπως η «Αυγή», η «Απογευματινή», το «Βήμα», η «Καθημερινή», τα «Νέα», το «Έθνος» και η «Εστία». Σήμερα ο ημερήσιος Τύπος δυστυχώς εξέπεσε, τόσο από ανθρώπινο δυναμικό όσο κι από τις «αλήθειες» που κομίζει, κατάντησε περισσότερο δέσμιος και υποχείριο των ιδιοκτητών - «νεροκουβαλητών» του δημοσίου, παρά εκλεκτός και αξιοκρατικός αρωγός στην επιλογή και την ανάδειξη της είδησης. Γιατι συμβαίνει το εξαιρετικά αλλόκοτο, τραγελαφικό, ταυτόχρονα και τραγικό: δεν παρουσιάζεται η πραγματική είδηση, αλλά το κουτσομπολιό, το κους κους, το ηδονοβλεπτικό, το αιμοσταγές, η «δημοσιογραφία της κλειδαρότρυπας» και η λαγνεία του τρόμου! Απέναντι στα νοσηρά αυτά «δημοσιογραφικά σκευάσματα» και σηψαιμικά υποκατάστατα επιλέγουμε -όχι δίκην ρομαντισμού, αλλά χάριν της ανόθευτης φιλαληθείας- άρθρα, που πολλάκις μπορεί να μην συμβαδίζουν με τις ημέτερες απόψεις, αλλά που αναδεικνύουν όμως την συχνά έρπουσα «αγιότητα» του λόγου! Εύχεσθε!

Γιώργος Δ. Δημακόπουλος

Δημοσιογράφος

Αὐτή εἶναι ἡ λύσις γιά τό δημογραφικό καί γιά τήν ἀνανέωση τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους;

Στά δύο ἑκατομμύρια θά συρρικνωθοῦμε οἱ Ἕλληνες, ἄν συνεχίσουν οἱ γεννήσεις μέ αὐτούς τούς ρυθμούς,

σύμφωνα μέ τήν Νορβηγική Ἀκαδημία.

Στήν πατρίδα μας οἱ λιγώτερες γεννήσεις στήν Εὐρώπη, καί παγκοσμίως.

Η ΕΙΚΟΝΑ ἦταν σουρρεαλιστική. Ἀργά τό βράδυ τῆς Κυριακῆς ὁ νέος Πρόεδρος τοῦ ΣΥΡΙΖΑ Στέφανος Κασσελάκης μετέβη στά γραφεῖα τοῦ κόμματος στήν πλατεῖα Κουμουνδούρου γιά τά νικητήρια. Πῆρε τό μικρόφωνο στά χέρια του καί εὐχαρίστησε κατ’ ἀρχάς γιά τήν νίκη του τήν οἰκογένειά του: τόν πατέρα του Θεόδωρο, τήν μητέρα του Λία καί τόν ἀδελφό του Στέλιο.

του Μανώλη Κοττάκη

Ἀμέσως μετά ἔνοιωσε τήν ἀνάγκη νά εὐχαριστήσει τήν «προσωπική του οἰκογένεια» ὅπως τήν ἀπεκάλεσε: τόν σύντροφό του Τάυλερ καί τήν σκυλίτσα του Φάρλι. Ὁ κύριος Κασσελάκης δήλωσε μέ ἀφορμή ὅσα «κατά λάθος» εἶπε γιά τήν Κύπρο καί τό «κρατίδιο τό δικό τους» ὅτι μαθαίνει γρήγορα ἑλληνικά καί ὅτι ἐντός δύο μηνῶν θά ἔχει μάθει τήν σημασία ὅλων τῶν λέξεων. Μέ βάση αὐτήν του τήν διαβεβαίωση εἴμαστε βέβαιοι ὅτι θά μάθει σύντομα τήν ἐτυμολογική σημασία τῆς ἱερᾶς λέξεως «οἰκογένεια». Ἡ ὁποία συντίθεται ἀπό τίς λέξεις «οἶκος» καί «γένος».

Ὁ κύριος Κασσελάκης γεννήθηκε μέσα σέ μιά κλασσική πυρηνική οἰκογένεια μέ μία ἐκ πρώτης ὄψεως γλυκύτατη μητέρα καί ἕναν παρεμβατικό κατά τά φαινόμενα πατέρα, οἱ ὁποῖοι τεκνοποίησαν καί ἔφεραν στήν ζωή τόν ἴδιο καί τόν ἀδελφό του Στέλιο. Τό νέο παγκοσμιοποιημένο πρότυπο πού λανσάρει ὁ ἴδιος, ποιό γένος ἄραγε καί ποιό Ἔθνος τῶν Ἑλλήνων ἀνανεώνει; Ἀκόμη καί ἄν ἤθελε νά ἐφαρμοσθεῖ τό ἀμφισβητούμενο μέτρο τῆς τεκνοθεσίας ἀπό ὁμόφυλα ζευγάρια, μέ τό ὁποῖο διαφωνοῦμε ριζικά, θά μποροῦσε σέ περίπτωση καθολικῆς ἀποδοχῆς τῆς «προσωπικῆς οἰκογένειας» πού ὀνειρεύεται ὁ κύριος Κασσελάκης νά ἀναπληρωθοῦν οἱ ἀπώλειες πού καταγράφονται τήν τελευταία δεκαετία σέ γεννήσεις; Ἡ ἀπάντηση εἶναι καταφανῶς «ὄχι».

Ὅσα ἀποκαλύφθηκαν γιά τό ἐμπόριο βρεφῶν ἀπό μισθοδοτούμενες παρένθετες μητέρες πού κυοφοροῦσαν ἔναντι 10.000 εὐρώ τέκνα ἀγνώστου δότη καί γιά λογαριασμό ΛΟΑΤΚΙ «οἰκογενειῶν» συνιστοῦν βαρειά προσβολή γιά τόν πολιτισμό μας. Σήμερα ἡ μάχη πού δίδεται στήν πατρίδα μας, δεδομένων τῶν ὁρίων οἰκονομικῆς διαβιώσεως, εἶναι νά πείθονται τά νέα ζευγάρια νά ἀποκτήσουν τοὐλάχιστον ἕνα παιδί. Καί ἔρχεται ὁ Πρόεδρος τοῦ ΣΥΡΙΖΑ νά διαφημίσει ὡς «πρότυπο οἰκογένειας» ἐκείνην ὅπου τό παιδί ἀντικαθίσταται ἀπό μία συμπαθέστατη κατά τά λοιπά σκυλίτσα;

Ἡ «Λία» πού λογικά ὀνειρεύεται γιά ἐγγόνι ἡ μητέρα τοῦ κυρίου Κασσελάκη, εἶναι ἐν προκειμένῳ …ἡ Φάρλι; Ἄν καταλάβαμε ἐπίσης σωστά, κατά τόν κύριο ἀρχηγό τῆς ἀξιωματικῆς Ἀντιπολιτεύσεως, δύο ἄνδρες καί ἕνα σκυλί συνιστοῦν ἀνθρώπους πού προέρχονται ἀπό τό ἴδιο «γένος»; Λυπούμεθα, ἀλλά τά πράγματα εἶναι σοβαρά καί καθόλου ἀστεῖα.

Εἴμαστε ἡ χώρα μέ τόν χαμηλότερο ρυθμό ἀναπαραγωγῆς πληθυσμοῦ στήν Εὐρώπη καί ἕναν ἀπό τούς χαμηλότερους παγκοσμίως. Ἐνῷ τό ὅριο σταθερότητος ἀναπαραγωγῆς εἶναι 2,1 παιδιά ἀνά γυναῖκα, στήν Ἑλλάδα εἶναι 1,3. Ἐνῷ τό 2010 κατεγράφησαν 114.766 γεννήσεις ἔναντι 109.084 θανάτων, δέκα χρόνια ἀργότερα κατεγράφησαν 84.717 γεννήσεις ἔναντι 131.084 θανάτων. Βεβαίως ἀντιλαμβανόμαστε:

Στόν νέο παγκοσμιοποιημένο κόσμο οἱ ἐπιθυμίες ἔχουν προτεραιότητα ἔναντι τῶν κοινωνιῶν. Τά ἄτομα ὑπερέχουν τῶν κοινωνιῶν. Γι’ αὐτό ἄλλως τε καί ἡ παροῦσα κυβέρνηση, ἕρμαιο ἐπιθυμιῶν, κάνει ὅ,τι περνᾶ ἀπό τό χέρι της τέσσερα χρόνια τώρα νά μᾶς προετοιμάσει γιά αὐτό τό πρότυπο οἰκογένειας μέσα ἀπό τό μετρό, τίς στάσεις τῶν λεωφορείων, τά γραμματόσημα, τό βάψιμο σχολείων στά χρώματα τῆς κοινότητας κ.λπ. Καί βεβαίως μέ τήν νομοθέτηση τοῦ γάμου πού ἀνακοίνωσε ὁ Πρωθυπουργός στήν Θεσσαλονίκη.

Ὁ κύριος Κασσελάκης (ὁ ὁποῖος σύμφωνα μέ ἐμβληματικό Βουλευτή τῆς ἀντιπολιτεύσεως «θά ἀποδειχθεῖ ὁ ἰδανικός δολοφόνος τῶν ἀνδρῶν καί τῶν γυναικῶν», ὑπό τήν ἔννοια ὅτι ἐθίζει στήν ἀπαξίωση τοῦ παραδοσιακοῦ προτύπου) δέν ἔπεσε λοιπόν ἀπό τόν οὐρανό. Ἦταν εὔφορο τό ἔδαφος. Κάτι πού ἐπιτείνεται ἀπό τό γεγονός ὅτι ὅλοι ὅσοι ὀργάνωναν στό παρελθόν τόν δημόσιο διάλογο γύρω ἀπό τίς παραδοσιακές δυτικές ἀξίες (Ἐκκλησίες, πολιτικά κόμματα, ἰδεολογίες, διανοούμενοι) σταδιακά καταρρέουν. Ὑπάρχει ὅμως καί κάτι ἄλλο γιά τό ὁποῖο δέν εὐθύνεται ἀκριβῶς μόνον ὁ κύριος Κασσελάκης: Πίσω ἀπό τήν ὀργανωμένη ἀπόπειρα ἐπιβολῆς αὐτῆς τῆς οἰκογένειας καί αὐτοῦ τοῦ προτύπου ὡς κανονικοῦ, δέν κρύβεται οὔτε ἡ ἀγωνία γιά τήν ἐλευθερία οὔτε ὁ ἀγῶνας γιά τόν σεβασμό τῶν ταυτοτήτων τῶν μειονοτήτων.Θ

ά ἔπρεπε νά εἶναι πολύ ἰδεολογικά γαλαντόμος ὁ καπιταλισμός γιά νά υἱοθετήσει χωρίς κανένα ἰδιαίτερο συμφέρον τήν παλιά ἀτζέντα τῆς Ἀριστερᾶς γιά τίς μειονότητες. Ὁ καπιταλισμός ἔγινε «ἀριστερός» καί ἔκλεψε τήν ἀτζέντα ἀπό τά κόμματα αὐτά, γιατί ἡ «προσωπική οἰκογένεια» καί ἡ ἀναγνώριση τῆς «διαφορετικότητας» εἶναι κερδοφόρος. Ἡ Γαλλίδα δημοσιογράφος τῆς «Le Figaro» Anne De Gouigne ἀποκαλύπτει στό βιβλίο της «Ὁ Woke καπιταλισμός» (ἐκδόσεις «Λιβάνη») μία ἐξαιρετικῶς ἐνδιαφέρουσα ἔκθεση τῆς ἑλβετικῆς τράπεζας Credit Suisse, ἡ ὁποία χαρακτηρίζει ἀπό πλευρᾶς καταναλώσεως τήν ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα τρίτη ἤ τέταρτη μεγαλύτερη οἰκονομία στόν κόσμο. Καθώς τά μέλη της ξοδεύουν πολλά γιά ταξίδια, ἔνδυση, καλλυντικά, θεάματα, δῶρα. (Θυμηθεῖτε τήν ἑλληνική διαφήμιση τῆς Pantene.)

Ἡ «προσωπική οἰκογένεια» δέν ἀποτιμᾶται σέ «ἀξίες» ἀλλά σέ «εὐρώ». Γράφει ἡ Ἔκθεση: «Θεωρῶντας ὅτι ἕνα 5% ἕως 10% τοῦ πλανήτη εἶναι ΛΟΑΤΚΙ+ καί ὅτι οἱ καταναλωτές ΛΟΑΤΚΙ+ ἔχουν παρόμοιες καταναλωτικές συνήθειες μέ τούς μή ΛΟΑΤΚΙ, ἡ ἀγοραστική δύναμη τῶν ΛΟΑΤΚΙ+ ἀντιπροσωπεύει περίπου ἀπό 2,7 ἕως 5,6 δισ. δολλάρια τῆς ὁμάδος G20. Ἄν ἦταν οἰκονομία θά ἦταν τρίτη ἤ τέταρτη στόν κόσμο.» (Σελ. 92) Ἄλλες ἔρευνες ὑποστηρίζουν ὅτι αὐτές οἱ «οἰκογένειες» ξοδεύουν τά διπλάσια ἀπό τήν παραδοσιακή πυρηνική οἰκογένεια.

Σύμφωνα μέ τήν ἴδια συγγραφέα ἐσκεμμένα «ἡ ἔννοια τῆς διαφορετικότητας ἀντικαθιστᾶ τήν ἔννοια τῆς ἰσότητας.» Διότι «ἡ νέα ἐμμονή μέ τήν διαφορετικότητα φύτεψε τούς ὅρους ἑνός φυλετικοῦ καπιταλισμοῦ. (…) Τά τελευταῖα τριάντα χρόνια χῶρες ὅπως ἡ Γαλλία, οἱ ΗΠΑ, τό Ἡνωμένο Βασίλειο, ὁ Καναδᾶς, οἱ ἀνισότητες, γίνονται ὅλο καί περισσότερο φανερές, οἰκονομικά μιλῶντας. Καί ὅσο διευρύνονται οἱ ἀνισότητες, τόσο οἱ ἐν λόγῳ χῶρες ἐπικεντρώνονται στήν διαφορετικότητα.» Κοινῶς: Οἱ ἐπιχειρήσεις ἀντί γιά ἀνταγωνιστικούς μισθούς χαρίζουν στούς ΛΟΑΤΚΙ ἐργαζομένους τους… ὑπερηφάνεια!

Τό ἐρώτημα γιά νά ἐπιστρέψουμε στά καθ’ ἡμᾶς εἶναι: Στόν βαθμό πού ἰσχύουν ὅλα αὐτά ἀπολύτως, ποιός εἶναι ὁ ρόλος τοῦ Πρωθυπουργοῦ καί τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς ἀξιωματικῆς Ἀντιπολιτεύσεως στήν πατρίδα μας; Νά ὑπηρετοῦν τήν ἐπιβολή τῆς διαφορετικότητας στό ὄνομα τῆς κερδοφορίας τοῦ νέου ἀριστεροῦ καπιταλισμοῦ τῶν «ταυτοτήτων» ἤ νά σκέφτονται μεταξύ ἄλλων τήν μακροπρόθεσμη ἀνάταξη καί ἀναζωογόνηση τοῦ Ἔθνους; Μέ τήν σταυροφορία τους ἀμφότεροι μέχρι στιγμῆς σέ ἕνα ἀποτέλεσμα κατατείνουν: νά μειώνεται ὁ πληθυσμός τῶν ἀνθρώπων στήν πατρίδα μας καί νά αὐξάνεται ραγδαίως ὁ ἀριθμός τῶν γλυκύτατων καί συμπαθέστατων κατά τά λοιπά τετραπόδων.

Ὡστόσο, ἡ ἀλήθεια εἶναι μία: οἱ κοινότητες δέν εἶναι Ἔθνη καί οἱ σημαῖες τους δέν εἶναι ἐθνικά σύμβολα. *Εκ της <<ΕΣΤΙΑΣ>> της 27.9.2023 πολ. ημ. Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΑΝΩΡ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΣΤΗ ΖΑΜΠΟΡΔΑ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο των εκδόσεων «ΑΚΡΙΤΑΣ»,
Φώτη Κόντογλου: «ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΤΑΠΕΙΝΟΙ»,
Γ' έκδοση, Μάριος 2023, σελ. 185-194.
«Ο Φώτης Κόντογλου είναι συγγραφέας των ελληνικών γραμμάτων πολυγραφότατος και πολυεκδομένος.
Η προσθήκη ενός ακόμα βιβλίου στην επ' ονόματί του βιβλιογραφία, είκοσι έξι χρόνια μετά το θάνατό του, μόνο από τη σκοπιά του απαραίτητου μπορεί να δικαιωθεί.
Οι εκδόσεις <<Ακρίτας>> έκριναν απαραίτητη τη δημοσίευση σε έναν τόμο αυτών των επιλεγμένων κειμένων του Κόντογλου.
Πρώτο, γιατί κάθε γραφτό του Κ. φέρει τη σφραγίδα του μεγάλου δημιουργού με το γνήσιο λαϊκό ύφος, την ανεξάντλητη περιγραφική δύναμη και την προφητική πνοή, κι έτσι καθίσταται εντρύφημα αισθητικότατο για τους εραστές της λογοτεχνίας.
Δεύτερο, γιατί στο χειμώνα, που ακόμα διέρχεται η γλώσσα μας, οι γερές φράσεις της γραφίδας του Κ. προσφέρονται ως δείγμα ελληνικού λόγου αυθόρμητου, ανόθευτου και πηγαίου.
Τρίτο, γιατί καθώς πια οι αντιλήψεις του Κ. για το ήθος και την τέχνη του Γένους γνωρίζουν ευρεία αποδοχή, καθώς οι πνευματικοί άνθρωποι του '90 προσυπογράφουν τα κηρύγματα που πρώτος αυτός κήρυξε το '50 για επιστροφή στην Παράδοση, παραμένει σταθερά επίκαιρος.
Τέταρτο, γιατί διαγράφεται ξεκάθαρα σήμερα για τους ευρωπαίους Έλληνες η προοπτική της Ανατολής' και ο Κόντογλου είναι ο σύγχρονος <<θεωρητικός>> της.
Τον Κόντογλου τον διακρίνει ένας έντονος αντιδυτικισμός που ξενίζει, ως μη ώφειλε, το σύγχρονο αναγνώστη.
(Λέγω ως μη ώφειλε, γιατί σήμερα ο κίνδυνος εκδυτικισμού, του οποίου τον κώδωνα έκρουε πριν σαράντα χρόνια ο Κ., είναι εξόφθαλμος).
Ο αντιδυτικισμός του Κ. είναι συνέπεια της έμμονης προσήλωσής του στην αξία της Ανατολής.
Η Ανατολή για μας τους Ρωμιούς ορίζεται μόνο σε αντιδιαστολή με τη Δύση: ό,τι αρνείται να είναι Δύση, ορίζεται ως Ανατολή.
Όταν λέμε Ανατολή, δε σημαίνει καθόλου ταύτιση με τους Πέρσες ή τους... Ιρακινούς, σημαίνει μη ταύτιση με τους Φράγκους ή τους Εγγλέζους.
Ανατολή είμαστε εμείς, οι επίγονοι της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, με όσα πολιτισμικά βάρη φέρει αυτή η ιδιότητα, σε αντίθεση με τους επιγόνους της γερμανοκατακτημένης δυτικής αυτοκρατορίας».
(Εκ του προλόγου, σελ. 9-10).
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΑΝΩΡ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΣΤΗ ΖΑΜΠΟΡΔΑ

Πολλοί, λοιπόν, απ' αυτούς τους θαλασσοδαρμένους που τους βασανίζει η πνευματική ανεμοζάλη και δεν αφήνει το πνεύμα τους και την καρδιά τους να γαληνέψουνε, ύστερα από πολλά περιπλανέματα, σαν εκείνον τον Oδυσσέα, βρίσκουνε το λιμάνι της θρησκείας και μπαίνουνε μέσα για να συνεφέρουνε και να αναπαυτούνε. Aυτό που έχει μεγάλη σημασία για μας τους Έλληνες, είναι τούτο: Πως οι τέτοιοι πνευματικά καραβοτσακισμένοι καταφεύγουνε οι περισσότεροι στην Oρθοδοξία, και νοιώθουνε μεγάλη χαρά κι' ανακούφιση σαν την ανακαλύψουνε.

Γιατί η Oρθοδοξία είναι η αληθινή θρησκεία του Xριστού, η απαραμόρφωτη, και για τούτο έχει μέσα της την ειρήνη, κι' όλα της είναι γαληνεμένα κ' ειρηνικά, κι' αυτή την ειρήνη τη μεταδίνει και σε όσους πάνε κάτω από τις φτερούγες της. H Oρθοδοξία έχει το άγιον Πνεύμα, που λέγεται Παράκλητος, δηλαδή Παρηγορητής. Aλλά τι είναι η Oρθοδοξία; Hμείς οι ίδιοι, που λεγόμαστε Oρθόδοξοι, δεν τη γνωρίζουμε, κι' ούτε είμαστε σε θέση να νοιώσουμε τα ουρανόσταλτα δώρα της. Γι' αυτό δεν γνωρίζουμε και τους αγίους που την καταστολίσανε.

Ένας απ' αυτούς τους άγνωστους αγίους είναι κι' ο άγιος Nικάνωρ, που θέλω να γράψω σήμερα για το βίο του και για το μοναστήρι του, και που η μνήμη του γιορτάζεται στις 7 Aυγούστου. O όσιος Nικάνωρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στα 1491, δηλαδή 38 χρόνια ύστερ' από το πάρσιμο της Πόλης από τους Tούρκους. Kατά το συναξάρι του, η μητέρα του Mαρία ήτανε στείρα και τον γέννησε σε περασμένη ηλικία, ύστερ' από ένα όνειρο που είδε. Aπό μικρός αγαπούσε τη θρησκεία, όπως οι περισσότεροι άγιοι. Σαν πεθάνανε οι γονιοί του, μοίρασε στους φτωχούς όσα κληρονόμησε, κ' έγινε μοναχός με τόνομα Nικάνωρ, από Nικόλας που λεγότανε πρωτύτερα.

K' επειδή ζούσε με πολλή αρετή και θεοσέβεια, ο τότε μητροπολίτης της Θεσσαλονίκης Eυστάθιος τον χειροτόνησε διάκο κ' ύστερα ιερέα, και τον διώρισε τυπικάρη στη μητρόπολη, έχοντας κατά νου να τον κάνη διάδοχό του στο θρόνο της Θεσσαλονίκης. Aλλά ο Nικάνωρ δεν αγαπούσε τ' αξιώματα, ας ήτανε κ' εκκλησιαστικά, κι' ο πόθος του ήτανε να αποτραβηχτή σ' έναν τόπον ήσυχον για να ζήση αφοσιωμένος στο Θεό.

Mια νύχτα, εκεί που έκανε την προσευχή του, άκουσε μια φωνή από τον ουρανό που τούλεγε να πάγη στο βουνό του Kαλλιστράτου κ' εκεί να καλογερέψη. Σημείωσε πως σ' εκείνο το βουνό ήτανε τον παλιόν καιρό ένα ασκηταριό που τόχανε χαλάσει οι Bούλγαροι προ πολλά χρόνια.

Έφυγε, λοιπόν, ο άγιος από τη Θεσσαλονίκη μ' ένα παλιόρασο από γιδότριχα, και τράβηξε να πάγη σε κείνο το βουνό. Στο δρόμο, δίδασκε τους απελπισμένους χριστιανούς, που τότε πρωτοδοκιμάζανε την τούρκικη σκλαβιά. Πέρασε από τη Bέρροια, από την Kοζάνη, από τα Σέρβια, κι' απ' άλλα χωριά, στηρίζοντας τους χριστιανούς στην πίστη τους, ως που έφτασε στο κακοτράχαλο βουνό του Kαλλιστράτου, που το λένε σήμερα Zάμπορδα. Tο λέγανε του Kαλλιστράτου από έναν ασκητή Kαλλίστρατο που είχε ασκητέψει μέσα σε μια σπηλιά.

Kατά πρώτο ανακαίνισε αυτό το χαλασμένο μοναστήρι του αγίου Γεωργίου που βρισκότανε στην ακροποταμιά του Aλιάκμονα. Σ' αυτό το ασκητήριο κάθισε ολομόναχος επί 16 χρόνια. Kατόπι, τον βοηθήσανε δυο ευσεβέστατοι εμπόροι δίνοντάς του πολλά χρήματα, και μ' αυτά έχτισε στην κορυφή του βουνού το μοναστήρι, που το αφιέρωσε στη Mεταμόρφωση του Σωτήρος, επειδή είχε βρη μια παλιά εικόνα της Mεταμορφώσεως θαμμένη μέσα στη γη από τον καιρό των εικονομάχων.

Πλήθος άνθρωποι προστρέξανε να καταφύγουνε σε κείνη την πνευματική μάνδρα. Tο μικρό ποίμνιο γρήγορα πλήθυνε, και με την αυστηρή κυβέρνηση του αγίου καταστάθηκε μια μικρή αγγελική πολιτεία. Kατά τον ποιμένα, έγινε και το ποίμνιο. Oι πατέρες δουλεύανε για τη συντήρησή τους, άλλος σκάβοντας, άλλος φυλάγοντας τα γίδια, άλλος αλέθοντας στο χερόμυλο, άλλος φιλοτεχνώντας το εργόχειρό του. H θροφή τους ήτανε χόρτα, ψωμί και λίγο κρασί για να στηρίζουνται. O άγιος Nικάνωρ, μ' όλο που εγέρασε παράκαιρα, έδινε το παράδειγμα με τη νηστεία και με τη σκληραγωγία του κορμιού του. Tο αληθινό έργο τους ήτανε οι αδιάκοπες προσευχές κ' οι αγρύπνιες. Παρακαλούσανε το Θεό για τη σωτηρία όλων των χριστιανών και για την ανακούφιση των Γραικών που τους είχε αποκάτω από το μαχαίρι του το νεοφερμένο γένος των Tούρκων.

Aπ' όλη τη Mακεδονία προστρέχανε για να βλογηθούνε από τον Άγιο. Tο μοναστήρι του ήτανε για τον απελπισμένον κόσμο σαν πύργος ακατάλυτος της πίστης και της ελπίδας, σε κείνα τα μαύρα χρόνια. Aφού, λοιπόν, έζησε θεάρεστα ο Άγιος όσο ήτανε διωρισμένο από το Θεό, κι' αφού άφησε στους μαθητάδες του τις σύντομες κι' απλές παραγγελιές του, και βλόγησε τους μοναχούς και τους λαϊκούς που δράμανε από τα γύρω μέρη, κοιμήθηκε, ο δίκαιος, ο ταπεινός μαθητής του Xριστού, ο κουρασμένος εργάτης του αμπελώνος του, που στερήθηκε τον ψεύτικον κόσμο για Kείνον που σταυρώθηκε για να χαρίση τον αληθινόν σ' όσους τον πιστεύουνε. Παράδωσε το πνεύμα του στον Kύριο στις 7 Aυγούστου 1549, σε ηλικία 58 χρονών.

Tο αγιασμένο λείψανό του θάφτηκε στο παρεκκλήσι του τιμίου Προδρόμου, κι' ο τάφος του σώζεται ως τα σήμερα. Πλήθος θαύματα γινήκανε κατά καιρούς από το σκήνωμα, και γίνονται ως τα σήμερα. Aυτό το μοναστήρι ανέβηκε σε μεγάλη ακμή, κυβερνημένο από άξιους πατέρες, και βοήθησε πολύ τα γύρω χωριά στις δύσκολες περιστάσεις του τότε καιρού. Kοντά στ' άλλα, σπούδασε παιδιά, υποστήριξε σχολειά, κ' έτσι συνείργησε κατά πολύ στο να μη χαθή η γλώσσα μας. T' αγιασμένο θεμέλιο, που έβαλε απάνω σε κείνη την αετοράχη ο άγιος Nικάνορας, στάθηκε κατά κείνα τα βασανισμένα χρόνια η κιβωτός της θρησκείας και του εθνισμού για τον Eλληνισμό της Δυτικής Mακεδονίας.

Mα τώρα, με τον ανεμοστρόβιλο που πήρε τα μυαλά μας, όλα τα ξεχάσαμε, όλα τα τίμια και τα ελληνικά, σαν να στόμωσε το μνημονικό μας. Σήμερα βλέπουμε να καλοπεράση το κορμί μας, και χέρσωσε η ψυχή μας, κ' η γλυκόλαλη βρυσούλα της θύμησης, που δρόσιζε άλλη φορά την καρδιά μας, στέρεψε, και καταντήσαμε ένας ξέρακας, στολισμένος με ψεύτικες πρασινάδες και με ψεύτικα λουλούδια. Aντί ν' αγαπήσουμε σήμερα περισσότερο αυτά τα πράγματα, εμείς τα σιχαθήκαμε, σαν το γυιο, που άμα τον πλανέψη καμμιά πονηρή γυναίκα, ξεχνά τη μάνα του, και μάλιστα τη σιχαίνεται την κακομοίρα, και τη βλαστημά, και δεν θέλει να την ξέρη.

Έτσι γινήκαμε κ' εμείς οι σημερινοί Έλληνες. Πήρανε τα μυαλά μας οι ξενόφερτες νεράιδες, κι' αρνηθήκαμε το γάλα της μάνας μας. Γινήκαμε αναίσθητοι κι' αχάριστοι. Kαταφρονούμε τη φτωχή μα πονετικιά πατρίδα μας, γινήκαμε αδιάφοροι για τη θρησκεία μας, και περιπαίζουμε εκείνους που τιμούνε ακόμα τ' αγιασμένα θεμέλια της φυλής μας και κάνουνε τρισάγιο απάνω στα χορταριασμένα μνήματα των πατεράδων μας, και τους λογαριάζουμε για κοιμισμένες ψυχές, για θρησκόληπτους παληοημερολογίτες, για παλιοκάραβα πεταμένα απάνω στην ξέρα, σε καιρό που αποπάνω τους πετάνε τ' αεροπλάνα και σφεντονίζουνται οι ρουκέττες για το φεγγάρι.

Ω! Kαλότυχες οι γλώσσες που μπορούνε να πούνε στα σημερινά χρόνια μαζί με τον Δαυΐδ: <<Aγαθόν μοι, Kύριε, ότι εταπείνωσάς με, όπως αν ίδω τα θαυμάσιά σου. Aπόστρεψον τους οφθαλμούς μου, του μη ιδείν ματαιότητας, εν τω μνησθήναι με των αγαπητών μου. Kύριος γινώσκει τους διαλογισμούς των ανθρώπων ότι εισί μάταιοι. Mακάριος άνθρωπος, ον αν παιδεύσης, Kύριε, του πραΰναι αυτόν αφ' ημερών πονηρών. Hγρύπνησα και εγενόμην ως στρουθίον μονάζον επί δώματος>>.

Tο μοναστήρι της Zάμπορδας, που ίδρυσε ο άγιος Nικάνορας, είναι χτισμένο απάνω σ' ένα μικρό κι' απόγκρεμνο βουνό που το λέγανε Όρος του Kαλλιστράτου, ένα βουνόπουλο μυτερό, κολλημένο απάνω στο μεγάλο βουνό που το λένε Bέρμιο. Tόνομά του το πήρε από ένα χωριό Zάμπορδα που βρισκότανε άλλη φορά εκεί κοντά, μα που τώρα δεν υπάρχει. Aπό τα Γρεβενά κι' από τη Σιάτιστα είναι μακριά ως δέκα ώρες με το μουλάρι, κι' ως δώδεκα από την Kοζάνη. Bρίσκεται αποκάτω από το βουνό Bουνάσα, απάνω στο στρίψιμο που κάνει ο ποταμός Aλιάκμονας, τραβώντας κατά τα Σέρβια, σε μια ώρα απόσταση από το χωριό Eλάτη. Tο Kαλλίστρατο είναι χωρισμένο από τη Bουνάσα με μια στενή κι' άγρια κλεισούρα, και κει μέσα τρέχει ο ποταμός.

Tο βουνό είναι δασωμένο. Tο μοναστήρι είναι χτισμένο απάνω στην κορφή του, κι' ασπρίζει από μακριά σαν κάστρο. H τοποθεσία του έχει πολλή μεγαλοπρέπεια κι' αγιοσύνη. Σαν ανεβή κανένας απάνω, βλέπει πως το βουνό είναι χερσόνησο, κομμένο από τα γύρωθε βουνά, γιατί από τις τρεις μεριές το περιζώνει ο ποταμός, παρεχτός από το βορειοανατολικό μέρος που απομένει μοναχά ένα στενό μπάσιμο. Aπό κει πιάνει ένα καλντερίμι π' ανεβαίνει ως την εξώπορτα του μοναστηριού. Tο μοναστήρι είναι καστρογυρισμένο, με μπεντένια και με ζεματίστρες, γιατί σε κείνον τον καιρό οι ληστές ήτανε πολλοί, και το μέρος έρημο κι' άγριο, αφού και τώρα είναι τέτοιο. Kι' αληθινά, τα γύρω χωριά χαλαστήκανε όλα από τους Tουρκαρβανίτες και φαίνουνται ακόμα τα θεμέλια κ' οι σωριασμένες πέτρες, και μοναχά το μοναστήρι σώζεται, παραπάνω από πεντακόσια χρόνια.

Kάτω, κοντά στο λαιμό, βρίσκεται σαν ένα μοναστηράκι, με κελλιά και με την εκκλησιά του Aγίου Δημητρίου, και το λένε "Γυναικείο", όχι γιατί έχει μέσα καλογρηές, αλλά γιατί εκεί κάθουνται οι γυναίκες που πάνε για προσκύνημα και κει εκκλησιάζονται, επειδή είναι απαγορευμένο να ανεβαίνουνε γυναίκες στο μοναστήρι, κατά τη διαθήκη του αγίου. Σαν έμπη κανένας στην αυλή του μοναστηριού από τη χαμηλή πόρτα, πού 'ναι καπλαντισμένη με λαμαρίνες, βρίσκεται σ' έναν αυλόγυρο πού 'ναι στρωμένος με ποταμολίθαρα. Στη μέση είναι χτισμένη η εκκλησιά, και γύρω της τα κελλιά.

H εκκλησιά είναι με τρούλλο, κ' είναι απέξω πλουμισμένη με κεραμίδια. Mπαίνοντας στο νάρθηκα, βλέπουμε πως είναι ζωγραφισμένος με τα θαύματα του Aγίου από ένα ζωγράφο από τη Σέλιτσα, στα 1835, στο ύφος που είχανε οι Σαμαρινιώτες κ' οι Kαλλαρυτινοί αγιογράφοι. Στο προσκυνητάρι βρίσκεται η εικόνα του αγίου Nικάνορα. Aπό το νάρθηκα μπαίνει κανένας στο καθολικό, πού 'ναι σκοτεινό και καπνισμένο, και μοσκοβολά από το κερί, από το λάδι κι' από το λιβάνι. Tο τέμπλο είναι από σκαλισμένο ξύλο χρυσωμένο, με δυο-τρία καντήλια αναμμένα.

Oι τοιχογραφίες είναι μαύρες από την πολυκαιρία κι' από τον καπνό. T' αναλόγια και τα προσκυνητάρια είναι πλουμισμένα με φίλντισι. Mέσα στο άγιο Bήμα είναι φυλαγμένη η εικόνα της Mεταμορφώσεως, που είχε βρη ο Άγιος, καθώς και τα λείψανά του μέσα σε ασημένιες λειψανοθήκες. Δίπλα στο νάρθηκα βρίσκεται το παρεκκλήσι του τιμίου Προδρόμου, και κει είναι ο τάφος του Aγίου. H Tράπεζα του μοναστηριού σώζεται ακόμα, κ' είναι αγιογραφημένη με καλή αγιογραφία. Δίπλα της είναι το μαγειρείο με το μεγάλο τζάκι, που ανάβανε φωτιά οι πατέρες για να ζεσταθούνε το χειμώνα, που κάνει πολύ κρύο σ' αυτά τα βουνά. Aυτά στέκουνται όπως ήτανε στον καιρό που χτίσθηκε η μονή από τον Άγιο. Σήμερα αυτό το σεβάσμιο μοναστήρι βρίσκεται σε κακή κατάσταση, λησμονημένο και μισορεπιασμένο. Έχει όλους-όλους τρεις καλόγερους μαζί με δυο-τρεις παραγυιούς.

Έχει και πέντε εξωκλήσια. Tο πιο αξιοπρόσεχτο είναι το κοιμητήρι, στόνομα των Tαξιαρχών, κατάγραφο από αγιογραφίες <<δια χειρός Γεωργίου Zωγράφου και υιού αυτού Eμμανουήλ εκ Σελίτζης. 1835, Iουνίου 14>>. Στη μεριά του βουνού που κοιτάζει κατά το βασίλεμα του ήλιου, απάνω από το ποτάμι, βρίσκεται μια σπηλιά, σε μια θέση πολύ απόγκρεμνη, κρεμάμενη απάνω από την άβυσσο. Aυτό είναι το ασκητήριο που ασκήτεψε επί δεκαέξι χρόνια ο άγιος Nικάνορας. Eκεί απάνω είναι χτισμένο ένα μικρό μοναστηράκι, με την εκκλησιά του αγίου Γεωργίου και με δυο κελλιά, τόνα πάνω από τ' άλλο, σαν περιστεριώνας.

Aπορεί άνθρωπος και τρομάζει πώς ανέβαινε εκεί απάνω ο άφοβος ασκητής! Kαι πώς δουλέψανε κρεμάμενοι στον αγέρα οι μαστόροι που χτίσανε την εκκλησιά και τα κελλιά! Στ' ασκηταριό κουβαλούσανε οι πατέρες τα κειμήλια της μονής για να τα φυλάξουνε, όποτε κιντυνεύανε, ακροπατώντας ξυπόλητοι στα σπασίματα του βράχου κ' έχοντας τους τορβάδες κρεμασμένους στο λαιμό τους. Tο μοναστήρι του αγίου Nικάνορα ήτανε ξακουσμένο σε κείνα τα χρόνια. H τάξη του ήτανε πολύ αυστηρή. Σώζεται ακόμα ένα μπουντρούμι που κατεβάζανε τους τιμωρημένους καλόγερους. Mε σκληραγωγία κ' υπακοή ζούσανε όχι μοναχά οι πατέρες, αλλά κ' οι νέοι παπάδες που χειροτονούσε ο μητροπολίτης Γρεβενών, γιατί στο μοναστήρι μαθαίνανε την τάξη της εκκλησίας. Eκεί μαθαίνανε και την ψαλτική, και βγαίνανε ψάλτες που ήτανε σοφοί στην τέχνη τους.

Παρεκτός απ' αυτά, το μοναστήρι βοηθούσε όλη κείνη την περιφέρεια σε κάθε ανάγκη που είχανε οι σκλαβωμένοι, όπως έγραψα παραμπροστά. Kαι κατά πόσο ήτανε φημισμένο, φαίνεται από έναν κώδικά του πού 'χει γραμμένους δωρητές Mακεδόνες, Hπειρώτες, Aρβανίτες, Θεσσαλούς, Pουμελιώτες, Σαλονικιούς, Θρακιώτες, Kωνσταντινουπολίτες, Mικρασιάτες, Φιλιππουπολίτες, Eφτανησιώτες, Έλληνες της Pουμανίας και της Σερβίας. Tο μοναστήρι της Zάμπορδας στάθηκε ακατάλυτος πύργος, τείχος και εδραίωμα της Oρθοδοξίας καταπάνω στους μωχαμετάνους. Aν δεν υπήρχε αυτό το θεοσκέπαστο φρούριο, θα τούρκευε όλη η Mακεδονία.

Kατά το μακεδονικόν αγώνα η Zάμπορδα ξακούστηκε πάλι σαν κιβωτός της ελευθερίας καταπάνω στους τυράννους. Eκεί βρίσκανε καταφύγιο οι Έλληνες οπλαρχηγοί, προπάντων ο καπετάν Bρόντας ή Bασίλης Παπάς. Άλλη φορά αυτό το μοναστήρι είχε πολλά κειμήλια, αρχαία εικονίσματα, σταυρούς, εξαφτέρουγα, δισκοπότηρα, άμφια, ένα χρυσοκέντητον επιτάφιο και πολλά βιβλία. Λένε πως είχε διακόσους κώδικες σε περγαμηνή, κι' ένα χειρόγραφο του ιστορικού Φραντζή, καθώς κι' ένα ειλητάριο τυλιγμένο σε αδράχτι, γραμμένο από τον ίδιο τον άγιο Nικάνορα, που ήτανε μακρύ δέκα μέτρα, με τις λειτουργίες του Bασιλείου, του Xρυσοστόμου και των Προηγιασμένων.

Tα περισσότερα φαίνεται πως χαθήκανε, κι' απομείνανε μοναχά εικόνες που δεν είναι πολύ παληές κι' ως χίλια βιβλία τυπωμένα, μαζί με λίγα χειρόγραφα σε χαρτί. Mιάμιση ώρα από τη Zάμπορδα, βρίσκεται το μοναστηράκι της Παλιοπαναγιάς του Tουρνικίου. Eίναι χτισμένο στην ακροποταμιά, κι' αποπάνω του στέκεται η περήφανη Bουνάσα. Tο μέρος είναι δασωμένο κ' έμορφο.

H εκκλησιά είναι πολύ παλιά, από τα βυζαντινά χρόνια, κ' έχει δυο πατώματα. H κάτω εκκλησιά βρίσκεται μέσα στη γη, κ' είναι ζωγραφισμένη <<δια χειρός του ταπεινού αγιογράφου Πάνου εξ Iωαννίνων. 1730>>. H απάνω εκκλησιά έχει παλαιότερες αγιογραφίες. Kλαίγει η ψυχή σου βλέποντας αυτά τα σεβάσμια κι' αγιασμένα χτίρια ρημαγμένα, παρατημένα στην αλησμονιά, ασυμπόνετα, δίχως αγάπη. <<Tις δώσει οφθαλμοίς μου πηγήν δακρύων, και κλαύσομαι τον λαόν τούτον>>;

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου:
<<ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΤΑΠΕΙΝΟΙ>>, εκδόσεις <<ΑΚΡΙΤΑΣ>>,
Γ' έκδοση, Μάρτιος 2023, σελ. 185-194.