Η ΜΕΛΛΟΥΣΑ ΚΡΙΣΗ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΙΡΗΝΗ

Ἡ Μέλλουσα Κρίση, ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ὅπως διατυπώνεται στὴν Εὐαγγελική Περικοπὴ τῆς Κυριακῆς τῆς Ἀπόκρεω δὲν καθορίζεται μὲ τὴν ἔννοια τῆς τιμωρίας ἀλλὰ ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ σχετίζεται ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν συνάνθρωπο του. Δηλαδὴ στὸ ποσοστὸ ποὺ ὁ ἄνθρωπος καταλάβει σὲ αὐτὴν τὴν ζωὴ τὴν παρουσία τοῦ συνανθρώπου του στὴν προσωπικὴ του ζωὴ καὶ συμβάλει θετικὰ στὴν ζωὴ τοῦ ἄλλου, ἄλλο τόσο θὰ ὑπάρχει καὶ ἡ ἀνάλογη

Παρουσία τοῦ Θεοῦ στὴν αἰώνια ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Δηλαδὴ θὰ βλέπει τὸν Θεὸ εἴτε ὡς φῶς, εἴτε ὡς σκότος. Ὄχι ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι σκότος, ἀλλὰ τὰ αἰσθητήρια τοῦ ἀνθρώπου θὰ εἶναι τέτοια ποὺ θὰ ἀντιλαμβάνονται τὸν Θεὸ ὡς σκότος, τὸ φῶς ὡς σκοτάδι.

Εἶναι γνωστὴ ἡ περικοπὴ μὲ πλούσιες εἰκόνες, ὅπου τὰ ἔθνη χωρίζονται σὲ δύο ὁμάδες οἱ ἐκ δεξιῶν καὶ οἱ ἐξ εὐωνύμων. Στὴν μία ὁμάδα λέγει ὁ Θεός <<δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου>>, ἐνῶ στὴν ἄλλη λέγει <<πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ>>.

Ἐξηγεῖ ὁ Θεὸς εὐθὺς ἀμέσως καὶ στὶς δύο ὁμάδες τὸν λόγο ποὺ τοὺς κατατάσσει καὶ στὴν μὲν πρώτη ὁμάδα λέγει <<ἐφόσον ἐποιήσατε ἐνί τούτων τῶν ἐλαχίστων ἐμοὶ ἐποιήσατε>> καὶ στὴν ἄλλη << ἐφόσον οὐκ ἐποιήσατε ἐνί τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδὲ ἐμοὶ ἐποιήσατε>>.

Πολλὰ θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε. Θὰ σταθῶ ὅμως σὲ ἕνα σημεῖο. Ὅτι καὶ οἱ δύο ὁμάδες ρώτησαν τὸν Κύριο ἀκριβῶς τὸν ἴδιο <<πότε σὲ εἴδωμεν Κύριε πεινῶντα, ἤ διψῶντα, κ.λ.π. . . .>. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι καὶ οἱ δύο ὁμάδες δὲν βλέπουν τὸν Θεὸ καὶ ἔχουν δίκιο. Ὡστόσο ὅμως ὅταν ὁ Θεὸς παρομοιάζει τὸν ἑαυτὸ του μὲ τὸν συνάνθρωπο τότε τὰ πάντα ἀλλάζουν. Τότε παρατηροῦμε και οἱ δύο ὁμάδες νὰ βλέπουν τὸν συνάνθρωπο διαφορετικὰ.

Ἡ πρώτη ὁμάδα βλέπει τὸν συνάνθρωπο καὶ συμβάλει θετικὰ πρὸς αὐτὸν στὴν ζωὴ του καὶ ἡ δεύτερη ὁμάδα βλέπει τὸν συνάνθρωπο, ἀλλὰ εἶναι παγερὰ ἀδιάφορη, δὲν βλέπει καθόλου τὸν συνάνθρωπο. Ἐπομένως καὶ οἱ δύο ὁμάδες βλέπουν τὸ ἴδιο δηλαδὴ τὸν συνάνθρωπο, ἀλλὰ ὅμως μὲ διαφορετικὰ αἰσθητήρια. Οἱ δύο ὁμάδες ἀντιλαμβάνονται τὴν πραγματικότητα μὲ τὸν δικὸ τους τρόπο καὶ αὐτὸ σήμερα εἶναι καὶ τὸ δράμα ὅλης τῆς ἀνθρωπότητας.

Ὁ κάθε πόλεμος ποὺ γίνεται σήμερα περιγράφει τὸ δράμα τοῦ ἀνθρώπου ἀμέσως μετὰ τὴν πτώση τῶν πρωτοπλάστων. Ἐσωτερικὸ πόλεμο εἶχαν ὁ Ἀδάμ καὶ ἡ Εὔα διότι μέσα τους διεσπάσθησαν, ἄλλα θέλει ἡ ψυχὴ καὶ ἄλλα τὸ σῶμα. Ἐξωτερικὸ πόλεμο εἶχαν μεταξὺ τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας διότι ἄλλα θέλει ὁ ἕνας καὶ ἄλλα θέλει ἡ ἄλλη καὶ αὐτὸ νὰ διευρύνεται σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Ὁ παράδεισος μετετράπη ὡς μεταπτωτικὸς. Ὁ Παράδεισος δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ γνώριζε κάποτε ὁ Πρωτόπλαστος. Τὰ ζώα ἀντὶ νὰ ὑπηρετοῦν τὸν ἄνθρωπο εἶναι πλέον ἀπειλὴ γιὰ τὸν ἑαυτὸ του καὶ πλὲον ὁ ἴδιος μὲ ἰδρώτα καὶ κόπο θὰ παράξει τὰ ἀγαθὰ τῆς ἐπιβίωσης. Παντοῦ φαίνεται πόλεμος. Πόλεμος ἐσωτερικὸς μὲ τὸν ἑαυτὸ του ἀνθρώπου, πόλεμος μὲ τὸν συνάνθρωπο καὶ πόλεμος μὲ τὸ ἴδιο τὸ περιβάλλον.

Ὁ κάθε πόλεμος κρύβει μέσα του τὸν φόβο τοῦ θανάτου, τὸν φόβο τῆς ἐπιβίωσης, τὸν φόβο τοῦ ἀνασφαλοῦς περιβάλλοντος. Εὔκολα μπορεῖ κάποιος νὰ διαπιστώσει ὅτι ὁ ἀναμενόμενος πόλεμος στὴν Οὐκρανία εἶναι πόλεμος ποὺ ἔχει σκορπίσει φόβο. Ὁ ἀδύναμος φοβάται τὸν ἰσχυρό ὅπως καὶ ἀντίστροφα ὁ ἰσχυρὸς φοβάται τὸν ἀδύναμο. Ἰσχυρὸς ἤ ἀδύναμος ποὺ φοβάται δὲν εἶναι μόνον αὐτὸς ποὺ πρωταγωνιστεῖ στὸν πόλεμο. Εἶναι καὶ αὐτὸς ποὺ παρατηρεῖ τὰ γεγονότα μὲ ψυχραιμία.

Ὁ πόλεμος εἶναι μία κατάσταση ποὺ ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος οὐσιαστικὰ ζεῖ τὸ δράμα τῆς μεταπτωτικῆς του πορείας. Εἶναι αὐτὸ ποὺ χτίζει ὁ ἄνθρωπος ἀσυνείδητα στην κοινωνία που ζεῖ. Ὁ ἄνθρωπος χωρισμένος ἀπὸ τὸν Θεὸ εἶναι καταδικασμένος νὰ συγκρούεται καὶ νὰ διαβάζει τὸν ἐξωτερικὸ του περιβάλλον ἐχθρικό.

Ὅμως ἡ Παρουσία τοῦ Θεοῦ στὴν ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου διώχνει κάθε φόβο καὶ ἀνασφάλεια ἀπὸ τὴν καρδιὰ του ἀνθρώπου.

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐπιδιώκει νὰ βάλει στὴν καθημερινότητα του τὴν Παρουσία του τοῦ Θεοῦ, τότε μόνον θὰ ἀρχίσει νὰ διαβάζει ἕνα ἐξωτερικὸ περιβάλλον διαφορετικό, πιό φιλικὸ καὶ οἰκεῖο μὲ τὴν φύση του, θὰ ἀρχίσει νὰ βλέπει τὸν συνάνθρωπο περισσότερο ὡς φίλο παρά ὡς ἀπειλὴ καὶ ἐχθρό. Θὰ ἀρχίσει νὰ βλέπει τὸν ἴδιο τὸν Θεὸ μέσα ἀπὸ τὰ μάτια τοῦ συνανθρώπου του. Αὐτὸ ὅμως δὲν εἶναι ἰδεατὸ καὶ φιλοσοφικὴ ἀντίληψη. Αὐτὸ εἶναι βίωμα τὸ ὁποῖο γίνεται τώρα αὐτὴ τὴν στιγμή στὴν Ἐκκλησία καὶ στοὺς φίλους τοῦ Ἀληθινοῦ Θεοῦ.

Ἀγαπητοὶ μου ἀδελφοὶ προσπαθῶ καὶ ἐγὼ μαζί μὲ ἐσᾶς νὰ βλέπω τὸν Θεὸ μέσα ἀπὸ τὰ δικὰ σας μάτια. Να βρίσκομαι δίπλα στὴν πραγματικὴ σας ἀνάγκη καὶ ὄχι σὲ τεχνητές. Ὅσο ὅμως καταλαβαίνω ὅτι φοβάμαι τὸν πόλεμο, καὶ ὅσο αἰσθάνομαι ὅτι κάτι παρόμοιο σύντομα μπορεῖ νὰ συμβεῖ στὴν ἀγαπημένη μας πατρίδα, ἄλλο τόσο κάτι δὲν κάνω καλὰ ἐγὼ μὲ τὸν συνάνθρωπο μου. Ὁ φόβος ἀπὸ τὴν μία εἶναι κάτι φυσιολογικό, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη λειτουργεῖ καὶ ὡς αἰσθητήριο ὅτι κάτι δὲν κάνω καλὰ καὶ ἐγὼ καὶ αὐτὸ μὲ κάνει νὰ προσεύχομαι ἀκόμα περισσότερο.

Σᾶς παρακαλῶ ὅλους ἀδελφοὶ μου νὰ ἐνώσουμε τὶς προσευχὲς μας ὁ Θεὸς νὰ μην παραχωρήσει ἄλλο τὸ κακὸ καὶ νὰ φέρει τὴν εἰρήνη.

Νὰ φωτίσει ὅλο τὸν κόσμο καὶ εἰδικὰ ἐκείνους ποὺ μᾶς διοικοῦν, ἔτσι ὥστε νὰ κάνουν τὸ καλύτερο γιὰ τὴν πατρίδα μας. Ἡ Εἰρήνη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐφηπλωμένη σὲ ὅλη τὴν κτίστη καὶ αὐτὸ εἶναι ἀλήθεια. Αὐτὴν νὰ ἐπιζητοῦμε. Ὁ συνάνθρωπος μας σύμφωνα μὲ τὴν παραβολὴ τῆς Κρίσεως εἶναι εὐκαιρία προσωπικῆς μας σωτηρίας, δὲν εἶναι ἀπειλή.

Ἄς δείξουμε ἐνδιαφέρον γιὰ τὸν ἄλλο καὶ εἰλικρινὴ ἀγάπη καὶ τότε τὸ μυστήριο τῆς Θεϊκῆς Εἰρήνης θὰ λειτουργήσει, θὰ ἀγκαλιάσει ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα. Αὐτὸ δὲν εἶναι ἠθικὴ ἐπιταγὴ, ἀλλὰ ἐμπειρία ζωῆς. Ὁ Θεὸς ποὺ πιστεύουμε εἶναι ζωντανὸς στὶς καρδιὲς ποὺ ἀγαπᾶνε εἰλικρινά καὶ μόνον ἐκεῖ βιώνεται αὐθεντικὰ ἡ Παρουσία Του. 

Συνεχίστε νὰ ἀγαπᾶτε, συνεχίστε νὰ προσεύχεστε ἀπὸ καρδίας μὲ εἰλικρινὴ μετάνοια καὶ ὁ Θεὸς δὲν θὰ μᾶς ἐγκαταλείψει, θὰ εἶναι κοντὰ μας καὶ θὰ δείξει τὸ καλύτερο γιὰ τὴν σωτηρία μας.

Εὐχέτης πρὸς Κύριον
ὁ πνευματικὸς σας πατέρας


† ὁ Θεσσαλονίκης Γρηγόριος

Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης

ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ

 

Υποθέτω ότι οι πάσης φύσεως διαμαρτυρόμενοι ανθρωπιστές έχουν μείνει άφωνοι από την εισβολή στην Ουκρανία. Είναι τόσο ταραγμένοι, που δεν βγαίνει η φωνή τους. Υπάρχουν κι άλλα τεχνικής φύσεως προβλήματα. Πρέπει να αλλάξουν τις κασέτες με τα συνθήματα και να προσαρμόσουν τις ντουντούκες τους.

του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Και πρέπει να αλλάξουν το σημείο του ραντεβού. Το πρωτόκολλο της ανθρωπιστικής διαμαρτυρίας ορίζει ως τόπο της συγκέντρωσης είτε την αμερικανική πρεσβεία είτε την πρεσβεία του Ισραήλ. Δύσκολο πράγμα η αλλαγή του πρωτοκόλλου. Αφήστε και το βαθύ πρωτόκολλο της διαμαρτυρίας. Ιμπεριαλιστές είναι οι Αμερικανοί. Πράκτορες του ιμπεριαλισμού είναι οι Ισραηλινοί. Eχουν την ιδιοκτησία του εμπορικού σήματος. 

Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να το υποκλέψει ή να το καταχραστεί. Και βέβαια, επειδή οι διαμαρτυρόμενοι ανθρωπιστές δεν είναι άνθρωποι που σκέφτονται απλοϊκά, όπως εσύ κι εγώ, φίλε αναγνώστη, δεν μπορείς να τους εξαπατήσεις εύκολα. Ξέρουν ότι κατά βάθος η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν είναι επιθετικός πόλεμος. Γίνεται επειδή η Ρωσία αισθάνθηκε ότι απειλείται. Το είπε και ο φίλτατος Κούλογλου προχθές. 

Για να εξασφαλίσει την ειρήνη το κάνει ο Πούτιν. Λένε πως αν θέλεις να εξασφαλίσεις την ειρήνη πρέπει να ετοιμάζεσαι για πόλεμο. Υπάρχει και αποτελεσματικότερος τρόπος. Αντί να προετοιμάζεσαι για πόλεμο, είναι καλύτερο να κάνεις πόλεμο. Ούτως ή άλλως, μετά τον πόλεμο έρχεται η ειρήνη.

Τις ημέρες αυτές το μυαλό μου ταξίδεψε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 όταν ο Γιαρουζέλσκι απεκατέστησε τη σοσιαλιστική τάξη στην Πολωνία, την οποία απειλούσε η «Αλληλεγγύη». Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο βιβλίο του πολιτικού φιλοσόφου και ποιητή Νίκου Κοτζιά, τον οποίον αδίκησα προχθές κατατάσσοντάς τον σε όσους πρώην θαυμαστές της ΕΣΣΔ αγκάλιασαν την Πουτινική αυτοκρατορία.

Oχι, αυτός παρέμεινε πιστός στην πρώτη του αγάπη, τη Σοβιετία. Επί των ημερών του οι ελληνορωσικές σχέσεις ήσαν στο ναδίρ. Αρχές της δεκαετίας του ’80, συγκέντρωση αριστερών στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου. Hμουν παρών και διαμαρτυρόμασταν, υποτίθεται, για τη δικτατορία του Γιαρουζέλσκι. Hμασταν αραία αραία καμιά σαρανταρέα.

Δεν μπορώ να μη διαπιστώσω ότι η ανθρωπιστική διαμαρτυρία παρ’ ημίν έχει σταθερές αξίες. Oπως τότε, ελάχιστοι συμπαραστέκονταν στην Πολωνία του Λεχ Βαλέσα, έτσι και σήμερα ελάχιστοι σκέφτονται να συμπαρασταθούν στην Ουκρανία.

Oσο γράφω, ακούω ότι το ΚΚΕ οργάνωσε πορεία από τη ρωσική πρεσβεία στην αμερικανική.

Υποθέτω ότι θα καταγγείλουν τους Αμερικανούς επειδή προκάλεσαν τους Ρώσους να καταλάβουν την Ουκρανία.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΟΣΙΟΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ (5ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Αμβρόσιος της Όπτινα>>, έκδοση ογδόη, σελ. 85-90, Ωρωπός Αττικής 2004.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Η λέξις "στάρετς", που ερμηνεύεται "γέροντας", αναφέρεται σε χαρισματούχους άνδρες του ρώσικου μοναχισμού. Πρόκειται για τους ιερομονάχους εκείνους, οι οποίοι με αυστηρή μοναχική άσκησι ανέβηκαν σε ύψη αρετής και κατέκτησαν πλούσια την χάρι, την σοφία και την δύναμι του Αγίου Πνεύματος,
για να αναλάβουν εν συνεχεία το έργο του πνευματικού πατρός και καθοδηγητού.
Τον περασμένο αιώνα η Ρωσική Εκκλησία παρουσίασε εκλεκτούς και δυναμικούς στάρετς. Ήταν για να ενισχυθή η φλόγα της πίστεως και να αντέξη στην επερχόμενη δοκιμασία. Ανάμεσά τους σπουδαία θέσι κατέχει ο περίφημος στάρετς Αμβρόσιος της Όπτινα, ο "μέγας φωστήρ της Ρωσίας", όπως χαρακτηρίσθηκε, ο οποίος ανακηρύχθηκε επίσημα άγιος τον Ιούνιο του 1988 από την Ιερά Τοπική Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Η παρουσίασις στο ελληνικό κοινό της μεγάλης αυτής οσιακής μορφής αποτελεί μια συμβολή στην προσπάθεια ν' αποκαλυφθούν τα περίλαμπρα αστέρια που κρύβει ο ουράνιος θόλος της Ορθοδοξίας. Έτσι θα μπορή ο αναγνώστης να θαυμάση το φως, την λάμψι, την δόξα και την ωραιότητα που περιέχει η Εκκλησία του.
Μαζί με την μορφή του βιογραφούμένου οσίου προβάλλονται στο παρόν βιβλίο και άλλες ιερές μορφές -εκλεκτά άνθη από τον οσιακό κήπο της Όπτινα- όπως του στάρετς Λέοντος, του στάρετς Μακαρίου, του ηγουμένου Μωϋσή, του ερημίτου Ελισσαίου κ.ά. Όλοι τους -σύγχρονοι του οσίου Αμβροσίου- ήσαν θεοφόροι Πατέρες,
"άνδρες πλούσιοι, κεχορηγημένοι ισχύϊ" (Σ. Σειράχ μδ' 6). [...]
(Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Το κελλί του στάρετς Μακαρίου το επισκέπτονταν πολλοί, μοναχοί και μοναχές, <<Αιγύπτιοι και Ιεροσολυμίται>> όπως θα έλεγε ο Μ. Αντώνιος. Το επισκεπτόταν και μια γυναίκα που ανήκε στους Αιγυπτίους, δηλαδή στα πρόσωπα που δεν είχαν πνευματικά ενδιαφέροντα, παρά μόνο περιέργεια ή και διάθεσι να πειράξουν και να ενοχλήσουν τον στάρετς.

Μόλις έβλεπε την γυναίκα αυτή ο π. Μακάριος την έδιωχνε. Ήξερε πως ήταν γη σκληρή, πέτρινη η ψυχή της, και ο σπόρος της πνευματικής διδασκαλίας δεν επρόκειτο να βλαστήση στο ελάχιστο.

Κάποια φορά που ερχόταν πάλι προς το κελλί του στάρετς αυτή η κυρία, βρέθηκε μπροστά στον π. Αμβρόσιο. Εκείνος μιμούμενος τον διδάσκαλό του, την ανάγκασε να απομακρυνθή' την έδιωξε. Το μαθαίνει αυτό ο π. Μακάριος, καλεί τον υποτακτικό του και του βάζει φωνές που άλλη φορά δεν είχε ακούσει.

Στο τέλος τον έδιωξε, και για αρκετό χρονικό διάστημα δεν τον δεχόταν στο κελλί του. Καθένας μπορεί να το καταλάβη: Ο στάρετς αφορμή ζητούσε για να σμιλεύση με την αυστηρότητά του τον χαρακτήρα του π. Αμβροσίου. Όχι ότι ενήργησε κακώς ο π. Αμβρόσιος. Απλώς ευκαιρία δόθηκε για να τον επιτιμήση.

Άλλωστε τι γράφει ο Απόστολος; -<<Επίστηθι ευκαίρως ακαίρως, έλεγξον, επιτίμησον>> (Β' Τιμ. δ' 2). Κάποια περίοδο ταλαιπωρημένος με τις αρρώστιες του ο π. Αμβρόσιος δεν μπορούσε να ασχοληθή με καμμιά εργασία. Τον βλέπει λοιπόν μία ημέρα έτσι άπρακτο ο στάρετς και με αυστηρές φωνές τον παρατηρεί: -Αμβρόσιε! Αμβρόσιε! Γιατί δεν εργάζεσαι; Γιατί δεν εργάζεσαι;

Σε λίγο πλησιάζει στον στάρετς ο Παύλος και λυπημένος του λέει: -Μπάτουσκα, τί δουλειές να κάνη; Αφού ο άνθρωπος είναι άρρωστος. Και εκείνος του αποκρίνεται: -Μήπως εγώ δεν το ξέρω ότι είναι άρρωστος; Οι επιπλήξεις όμως για τον μοναχό είναι βούρτσες που καθαρίζουν την ψυχή του από την σκόνη και την σκουριά των παθών. Ο στάρετς που εγνώριζε το Αποστολικό, <<έλεγξον, επιτίμησον>>, εγνώριζε και την επόμενη προτροπή, <<παρακάλεσον>> δηλαδή <<παρηγόρησε>>.

Και ήταν απαράμιλλος στην τέχνη της παρηγορίας. Μια φορά αντελήφθη πως ο υποτακτικός του πάνω στον πνευματικό αγώνα είχε ταλαιπωρηθή πολύ από τις άγριες επιθέσεις του εχθρού. Βαδίζοντας σ' ένα δρόμο της Σκήτης τον βλέπει να έρχεται από την απέναντι κατεύθυνσι.

Μόλις συναντήθηκαν βγάζει από την τσέπη του ένα μικρό μπουκαλάκι με γλυκό, του το προσφέρει και με τρόπο χαριτωμένο του λέει: -Πάρτο. Πάρτο. Για να γλυκάνης το στόμα σου από τις τόσες πίκρες που σε πότισε ο εχθρός.

Είκοσι ολόκληρα χρόνια πέρασε ο π. Αμβρόσιος κάτω από το ευσκιόφυλλο αυτό δένδρο. Ήρθε όμως και η αναπόφευκτη ώρα που το δέντρο θα μεταφυτευόταν στον ουρανό. Βαρειά αρρώστεια έρριξε τον ηλικιωμένο στάρετς στο κρεββάτι. Για να σηκώση το βάρος της και τους πόνους χρειαζόταν πολύ υπομονή.

Οι γιατροί που συχνά τον επισκέπτονταν εθαύμαζαν πράγματι την μεγάλη του καρτερία. Η προσευχή και η συχνή Θεία Κοινωνία τον ώπλιζαν με δύναμι, ώστε να σηκώση και τον τελευταίο αυτόν σταυρό. Αλησμόνητες έμειναν στον π. Αμβρόσιο, οι τελευταίες μέρες του στάρετς. Σ' όλο το διάστημα της επιθανατίου ασθενείας του έκανε χρέη Κυρηναίου. Όσο μπορούσε τον ανεκούφιζε.

Σκηνή συγκινητική: Ο ετοιμοθάνατος π. Μακάριος στο κρεββάτι, περιμένοντας την κατάλυσι της γήϊνης σκηνής. Ο π. Αμβρόσιος πλάϊ του με ένα πατερικό βιβλίο στα χέρια. -Διάβασέ μου κάτι, παιδί μου, από τους βίους των Οσίων. Αργά και καθαρά έβγαιναν από το στόμα του υποτακτικού οι οσιακές περιγραφές. -Ω αδελφέ μου! του έλεγε ο στάρετς. Πώς ζούσαν, πώς αγωνίζονταν εκείνοι οι άνθρωποι; Εμείς πώς ζούμε; 

Εγώ και συ τί κάνουμε; Μέχρι την τελευταία στιγμή οι ενέργειές του απέπνεαν το άρωμα της σοφίας. Γιατί ζητούσε από τον υποτακτικό του να του διαβάζη αυτά τα κείμενα; Για να του προσφέρη η ανάγνωσις την χάρι της ταπεινοφροσύνης.

Για να εμπνέη ακόμη και στον μαθητή του το ταπεινό φρόνημα. Εκεί που ο εχθρός θα του ψιθύριζε, <<Μπράβο, Μακάριε! Η ζωή σου ήταν γεμάτη πνευματικές καταστάσεις. Στεφάνια χρυσά σε περιμένουν. Άγιος θα ανακηρυχθής!>>, για να τον ρίξη στην υψηλοφροσύνη, προλάβαινε αυτός και φορούσε τον θώρακα της ταπεινώσεως.

Έτσι τα βέλη του πονηρού αχρηστεύονται. Το επικείμενο τέλος του στάρετς έκανε να περικυκλώσουν το κρεββάτι του πλήθους πνευματικά τέκνα. -Τί θα κάνουμε χωρίς εσένα, μπάτουσκα; ερωτούσαν περίλυπα. Εκείνος αντί για άλλη απάντησι τους παρέπεμπε στο Γεροντικό. στο σημείο που αναφέρονταν τα τελευταία λόγια του αββά Ισαάκ του Νιτριώτου.

-Όταν ο αββάς Ισαάκ, έγραφε το κείμενο, πλησίαζε στην ώρα της αναχωρήσεώς του, μαζεύθηκαν γύρω του οι Γέροντες κι ερωτούσαν: <<Τί θα γίνουμε χωρίς εσένα, αββά>>; Κι εκείνος αποκρίθηκε: <<Εσείς παρατηρούσατε πως ζούσα. Αν μιμηθήτε το παράδειγμά μου και και φυλάξετε τις θείες εντολές, ο Θεός θα στείλη την χάρι Του και θα προστατεύση το μέρος τούτο.

Εάν αντιθέτως δεν τηρήσετε τις εντολές, δεν θα ευδοκιμήσετε και δεν θα παραμείνετε στο μέρος αυτό. Κι εμείς πονούσαμε όταν αποχωριζόμαστε τους Πατέρες μας' ζούσαμε όμως σαν να βρίσκονταν κι εκείνοι ανάμεσά μας. Το ίδιο να πράττετε και σεις, και θα σωθήτε>>.

Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1860, ο στάρετς Μακάριος εγκατέλειψε τον τόπο της παροικίας του.

Η επουράνιος πατρίδα, η αχειροποίητος σκηνή περίμεναν να αναπαύσουν το κουρασμένο πνεύμα του. Η τελευταία οδυνηρή αρρώστια και ο θάνατός του εταλαιπώρησαν υπερβολικά τον π. Αμβρόσιο.

Την ημέρα που θα γινόταν η πανηγυρική κηδεία -στις 10 Σεπτεμβρίου- από την αδυναμία δεν μπορούσε ούτε τα άμφιά του να φορέση.

Κάθε χρόνο στην επέτειο της μνήμης του ο σκητιώτικος Ναός πλημμύριζε κυριολεκτικά από τα πλήθη των προσκυνητών. Πολυάριθμοι ευλαβείς Χριστιανοί όλων των τάξεων, από κοντά και από μακρυά, μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες, συναθροίζονταν εκεί να προσευχηθούν και να τιμήσουν τον αλησμόνητο πατέρα τους.

Ήταν μάλιστα η μόνη ημέρα που επιτρεπόταν στις γυναίκες να διαβούν την μάνδρα της Σκήτης. Ο μακαρίτης ο στάρετς είχε συμπαρασταθή πολύ στις ανάγκες τους και στα προβλήματά τους -διετέλεσε και πνευματικός οδηγός σε πολυάριθμα γυναικεία Μοναστήρια- και για τον λόγο αυτό γινόταν η μοναδική αυτή εξαίρεσις.

Ο θάνατος ενός στάρετς βυθίζει τις ψυχές σε βαθειά θλίψι. Είναι σαν να χάνουν τα πρόβατα τον βοσκό και οι ναύτες τον κυβερνήτη. Πόση είναι η αξία ενός στάρετς; Απροσμέτρητη. Γι' αυτό απροσμέτρητη είναι και η θλίψις. Πόσο σημαντικά, αλήθεια, είναι τα λόγια που επρόφερε ο μεγάλος στοχαστής που γνωρίσαμε, ο Κιρεέφσκι: 

<<Εκείνο που έχει περισσότερη σημασία απ' όλα τα βιβλία και απ' όλες τις ιδέες είναι να βρης έναν ορθόδοξο στάρετς>>. Την διακήρυξι αυτή την κάνει άνθρωπος που γεύθηκε πλούσια τις σοφίες των βιβλίων και των φιλοσόφων' γι' αυτό και έχει μεγάλη βαρύτητα. Αμέσως μετά την κοίμησι του π. Μακαρίου τα πνευματικά του τέκνα εξέδωσαν το ογκώδες βιβλίο: <<Συλλογή επιστολών του στάρετς Μακαρίου>>.

Οι συμβουλές του οι τόσο πολύτιμες για ποικίλα ζητήματα, από τα πρακτικώτερα μέχρι τα θεωριτηκώτερα, άρχιζαν να διαβάζωνται με απληστία. Στην σελίδα 240 δίνει σοφές οδηγίες σε κάποιον που επιδιδόταν στην νοερά προσευχή: <<Πρόσεχε μη πέσης σε πλάνη. Όπως το διεπίστωσα σε πρόσφατες περιπτώσεις, είναι δύσκολο να προφυλαχθή καποιος απ' αυτήν...

Βλέπει στο δέντρο ένα ανθισμένο μπουμπούκι, το νομίζει για καρπό και το κόβει.  Μ' αυτό τον τρόπο ποτέ δεν θ' απολαύση τον καρπό>>. Πιο κάτω στην σελίδα 287 γράφει για το ίδιο θέμα: <<Μην ενθουσιάζεσαι πολύ για την νοερά προσευχή. Η προσευχή είναι ξίφος δίστομο. Μαζί με την ταπείνωσι συντρίβει τους εχθρούς μας.

Μαζί όμως με ένα λεπτό εγωϊσμό και με την αυτοϋπόληψι βλάπτει. Περισσότερο μας απομακρύνει από τον Θεόν παρά μας πλησιάζει>>. Αυτός υπήρξε ο π. Μακάριος, ο μεγάλος στάρετς της Όπτινα, ο λύχνος που σκόρπιζε πολύ μακρυά το φως του Θεού, ως τα πέρατα της ρωσικής γης.

Αυτός υπήρξε που ανέδειξε το ερημητήριό του κυματοθραύστη κατά του πνευματικού εκτροχιασμού που απειλούσε επικίνδυνα στις ημέρες του την Ρωσία. (Τότε παρετηρείτο ο μεγαλύτερος ενθουσιασμός στις τάξεις των διανοουμένων προς τον υλισμό, τον γερμανικό ιδεαλισμό και τον αγγλικό θετικισμό.

Αυτός υπήρξε, τέλος, ο κύριος δημιουργός και κατασκευαστής του λαμπρού πνευματικού φάρου που λέγεται στάρετς Αμβρόσιος.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου:
<<Όσιος Αμβρόσιος της Όπτινα>>,
έκδοση ογδόη, σελ. 85-90, Ωρωπός Αττικής 2004.

ΠΑΛΙ ΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΙ!

Είναι οριστικό: Στην πατρίδα μας έχουμε πάρει διαζύγιο από την αλήθεια. Έχουμε τη δική μας αλήθεια, δεν χρειαζόμαστε την κανονική.

Από τον Μανώλη Κοττάκη

Και γι’ αυτό δεν ακούμε τι λένε οι ξένοι ηγέτες σε αυτή τη δύσκολη και επικίνδυνη για την παγκόσμια ειρήνη συγκυρία. Ώρες ώρες αναρωτιέμαι αν μπήκαμε στον κόπο να σημειώσουμε καν μερικά από όσα ισχυρίστηκε ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντιμίρ Πούτιν στο διάγγελμα-ποταμό, προκειμένου να δικαιολογήσει την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ντονμπάς.

Πολλοί θεώρησαν ότι επρόκειτο περί μακράς ιστορικής αναδρομής, παρασυρόμενοι από τις αναφορές του Ρώσου ηγέτη στον Λένιν, στον Στάλιν, στους μπολσεβίκους. Ενώ επρόκειτο για κάτι πολύ ευρύτερο: Για τον τρόπο που ασκούν εξωτερική πολιτική οι μεγάλες δυνάμεις στον αιώνα μας, ιδιαίτερα μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο Πούτιν χαρακτήρισε την Ουκρανία «αποικία» που διοικείται από μαριονέτες.

Δεν ομίλησε θεωρητικά. Πριν από την Ουκρανία διοικήθηκε και η Ρωσία ως αποικία από τη Δύση, στη δεκαετία του ’90, μετά την πτώση του ανατολικού μπλοκ. Τα έζησε ο ίδιος. Η χώρα υπήχθη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, καθώς δεν είχε να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Τέθηκε, προς τέρψιν της Δύσης, σε καθεστώς χρεοκοπίας. Δεν πλήρωσε μόνο το δικό της χρέος, αλλά κατέβαλε, όπως ανέφερε ο πρόεδρος Πούτιν στο διάγγελμά του, το χρέος τόσο της Ουκρανίας όσο και των Βαλτικών Χωρών, οι οποίες δεν επέστρεψαν ποτέ στη Ρωσία τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία της ανήκαν.

Ο πρόεδρος Πούτιν έζησε επίσης την οδυνηρή εμπειρία ο ίδιος να ακούει, ως πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας το 2000, μόλις εξελέγη, τον διευθύνοντα σύμβουλο της αμερικανικής πολυεθνικής εταιρίας Exxon Mobil να του προτείνει την εξαγορά της κρατικής εταιρίας πετρελαιοειδών Γιούκος. Να του ζητά, δηλαδή, να ξεπουλήσει τις πλουτοπαραγωγικές δομές της χώρας του. Ο πρόεδρος Πούτιν είδε επίσης τους ολιγάρχες, που παρακινούνταν και από τη Δύση, να επιχειρούν να τον υπονομεύσουν και να τον ανατρέψουν, όπως ακριβώς έκαναν και με τον πρόεδρο Γιέλτσιν, τον οποίο χλεύαζε δημοσίως σε διεθνείς συνόδους ο πρόεδρος Κλίντον.

Ο πρόεδρος Πούτιν ανακάλυψε ότι στο έδαφος της πατρίδας του λειτουργούσαν και δραστηριοποιούνταν οι γνωστές μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι οποίες χρηματοδοτούνταν από γνωστό δισεκατομμυριούχο της Δύσης με σκοπό την αποσταθεροποίηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ο,τι ισχυρίστηκε λοιπόν πως συμβαίνει στην Ουκρανία, χωρίς να διαψευστεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνέβη το 2000 και κατεστάλη στη Ρωσία, η οποία είναι σήμερα μια χώρα κυρία του εαυτού της, εθνικά ανεξάρτητη.

Εάν η Ουκρανία δεν αξιοποιείτο ως η 51η Πολιτεία των ΗΠΑ για να αποκόψει τη Ρωσία από την Ευρώπη και για να τις προκαλέσει ζήτημα εθνικής ασφάλειας στα σύνορά της -όπως ακριβώς συνέβη με το Καζακστάν και τη Γεωργία στη Νότια Οσετία-, ο Πούτιν πιθανόν και να αδιαφορούσε.

Οταν όμως ο «Σεφερλής» της Ουκρανίας, Ζελένσκι, εκλέγεται πρόεδρος με τη βοήθεια της Δύσης για να αποτελέσει πιόνι στη σκακιέρα της, όταν σε ολόκληρη τη χώρα αναπτύσσονται ως εκπαιδευτική δύναμη καμουφλαρισμένοι άνδρες του ΝΑΤΟ, όταν εγκαθίσταται στο Κίεβο και στα περίχωρα αυτού βαρύς οπλισμός με πυραυλικά συστήματα, το βεληνεκές των οποίων φτάνει -όπως ισχυρίστηκε ο Ρώσος πρόεδρος- μέχρι τα Ουράλια Ορη, όταν παράγονται πυρηνικά όπλα και όταν σε όλες τις γειτονικές χώρες -με πρώτη τη Ρουμανία- εγκαθίστανται πυραυλικοί εξοπλισμοί που στρέφονται ευθέως κατά της Μόσχας, τότε η περίπτωση της Ουκρανίας παύει να είναι η περίπτωση μιας κλασικής αποικίας, και για τον Ρώσο ηγέτη μετατρέπεται σε ζήτημα εθνικής ασφάλειας για τη χώρα του. Τι διαφορετικό, άραγε, θα μπορούσε να κάνει; Ποια άλλη αντίδραση θα μπορούσε να έχει;

Ας αναλογιστούμε εμείς οι Ελληνες πώς θα αντιδρούσαμε, αν τα γειτονικά Σκόπια εξοπλιστούν κάποτε στο μέλλον από μια τρίτη δύναμη -αυτό είχε πει δημοσίως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής-, προκειμένου να απειλήσουν την Ελλάδα και να εγείρουν ζητήματα ασφάλειας στα βόρεια σύνορά μας. Ποια θα ήταν, άραγε, η αντίδρασή μας; Θα μέναμε άπραγοι; Η αντίδραση του Ρώσου προέδρου -καταλήγω- συνιστά την εκδίκηση της Ιστορίας. Η Σοβιετική Ενωση έπεσε εξαιτίας της εκτεταμένης διαφθοράς το 1989, αλλά οι ύβρεις και η αλαζονεία, με την οποία της φέρθηκε η Δύση, τη βοήθησαν να σταθεί ξανά όρθια στα πόδια της, μόλις 33 χρόνια μετά.

Δεν μπορώ να μην επισημάνω, τέλος, ότι όλες αυτές οι συγκλονιστικές αλλαγές που σημειώνονται, με την Ευρώπη αμήχανη και ανήμπορη, χωρίς στρατό να αντιδράσει, γίνονται και πάλι με τους Δημοκρατικούς στο τιμόνι των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην τετραετία Τραμπ δεν έγινε κανείς πόλεμος. Ακόμη και όταν ανέλαβε την ηγεσία των ΗΠΑ ο πρόεδρος Μπους Τζούνιορ, η αρχική πρόθεσή του, μέχρι να προκύψει το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους, ήταν η εσωτερική ανασυγκρότηση των Ηνωμένων Πολιτειών και η απόσυρσή τους από θέατρα πολέμων, στα οποία τις είχαν παρασύρει οι Δημοκρατικοί.

Με πρώτο αυτό της Γιουγκοσλαβίας, όπου το ΝΑΤΟ διεξήγαγε έναν επιθετικό και αιματηρό πόλεμο εις βάρος του έθνους της Σερβίας, το οποίο και αυτό, μετά τη Ρωσία, βρίσκεται κοντά στο να πάρει την ιστορική εκδίκησή του από τη Δύση. Τα τεχνητά κράτη, που έφτιαξαν οι Δημοκρατικοί στην πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης, κινδυνεύουν να διαλυθούν στη Βοσνία/Ερζεγοβίνη, για να αποδειχθεί ότι η περίφημη Συμφωνία του Ντέιτον είναι υπό κατάρρευση. Συμβαίνει, μάλιστα, και το εξής οξύμωρο: Ο Ρώσος ηγέτης κατηγορείται επειδή χαρακτήρισε την Ουκρανία «τεχνητό κράτος», αλλά τι διαφορετικό έκανε η Δύση στη Γιουγκοσλαβία; Ακριβώς το ίδιο. Διέλυσαν τα τεχνητά κράτη υπέρ των εθνοτικών κρατών. Δεν κάνει κάτι διαφορετικό ο Βλαντιμίρ. Τα ίχνη της Μάντλεν Ολμπράιτ ακολουθεί.

Και κάτι τελευταίο: Έχουμε αναρωτηθεί πολλές φορές γιατί ο κόσμος γίνεται άνω κάτω κάθε φορά που κυβερνούν την Αμερική οι Δημοκρατικοί και πολύ φοβόμαστε ότι, πέρα από μια στρεβλή αντίληψη περί γεωπολιτικής και περί δημοκρατίας, η οποία, εκτός από τα Βαλκάνια, δεν άντεξε ούτε στη λεγόμενη «Αραβική Ανοιξη», πρέπει να υπάρχουν και άλλου τύπου συμφέροντα που υπαγορεύουν αυτές τις στρατηγικές. Όχι μόνο πολιτικά, όπως οι ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου, που επίκεινται στις ΗΠΑ, αλλά και άλλα. Η μαζική πώληση όπλων στην Ουκρανία και η συμμετοχή τέκνων κορυφαίων ηγετών της υπερδύναμης στα διοικητικά συμβούλια εταιριών φυσικού αερίου της Ουκρανίας είναι ισχυρές ενδείξεις για την επιβεβαίωση αυτών των ισχυρισμών.

Ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος, άλλωστε, πολλά υπαινίχθηκε στο διάγγελμά του, μάλλον προσβλητικά για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά δεν βρέθηκε κανείς να τον κατηγορήσει ότι λέει ψέματα. Η αλήθεια είναι πικρή: Ο Πούτιν προφανώς και δεν είναι άγγελος δημοκρατίας. Το εξέπεμψε, άλλωστε, και με το θέατρο της συνεδρίασης του εθνικού συμβουλίου ασφαλείας του και με το από στήθους «Μπεν Χουρ» διάγγελμά του. Η αδύναμη Δύση των γερόντων ηγετών και η Ευρώπη των μετριοτήτων, τύπου Σολτς και Μακρόν, βοήθησαν την πολιτική του ανάσταση – του ίδιου και της χώρας του.

Οσα συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες δεν είναι μία ακόμη αφορμή για διδακτισμό, ελιτισμό και αντικομμουνισμό. Αποτελούν μάθημα εθνικής ανεξαρτησίας για όλα τα έθνη του κόσμου. Πώς να προστατεύεις την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική υπερηφάνεια, όταν μια άλλη χώρα χρησιμοποιεί -κρυπτόμενη- το έδαφος μιας αποικίας για να σου κηρύξει έναν πόλεμο στο σκοτάδι και όχι στο φως της ημέρας. Ηγεσία εν τέλει σημαίνει να αναλαμβάνεις δράση πρώτος.

Υστερόγραφο 1: Τι σημαίνει ο όρος «νατοϊκά εδάφη», που χρησιμοποίησε ο πρόεδρος Μπάιντεν στο διάγγελμά του; Έχουν και οι διεθνείς οργανισμοί έδαφος; Καταργήθηκε το έδαφος των κρατών; Αυτό δεν είναι αναθεωρητισμός;

Υστερόγραφο 2: Αστείο το επιχείρημα όσων υποστηρίζουν ότι παίρνει ο Ερντογάν αέρα απ’ όσα κάνει ο Πούτιν. Στην κρίση του Εβρου, όπου απειλήθηκαν τα σύνορά μας, και στην κρίση του Αιγαίου το 2020 ο Ερντογάν κινήθηκε μόνος, χωρίς να έχει προηγηθεί κανείς Πούτιν. Αφήστε που στην παρούσα διένεξη ο Ερντογάν στηρίζει με drones τους Ουκρανούς κατά της Ρωσίας.

Υστερόγραφο 3: Κωμικό το θέαμα της Δύσης να κατηγορεί την Ευρώπη γιατί δεν διαθέτει στρατό να στείλει κατά της Ρωσίας, καθώς η ίδια δεν επιθυμεί να στείλει, διότι φέρετρα και ενδιάμεσες εκλογές δεν πάνε μαζί. Η Αμερική υπονόμευσε συστηματικά τον ευρωστρατό τη δεκαετία του 2000 για να κρατά την Ευρώπη στο χέρι. Ας μη ζητά τα ρέστα τώρα…

Υστερόγραφο 4: Κωμικό επίσης να πολεμά η Αμερική τον Πούτιν με μεταμεσονύχτια ντοκιμαντέρ της περασμένης δεκαετίας. Είμαστε σε νέα φάση. Χρειάζεται κάτι πιο φρέσκο στον πόλεμο της προπαγάνδας.

Υστερόγραφο 5: Ο Ρώσος πρόεδρος στο διάγγελμά του περιέγραψε κάτι πολύ μεγάλο, την αντίληψή του για την πολιτική κατάσταση στον ζωτικό του χώρο, και κατέληξε με κάτι πολύ μικρό: την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ντονμπάς. Όσο βλέπει ότι η Ευρώπη και η Αμερική αντιδρούν μουδιασμένα τόσο περισσότερο θα μπαίνει στον πειρασμό να διώξει με πολεμικά μέσα την Αμερική από ολόκληρη την Ουκρανία. Για πρώτη φορά και εγώ αισθάνομαι ότι τους προσεχείς μήνες δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο εισβολής. Ο Ρώσος πρόεδρος δείχνει αποφασισμένος να εκδιώξει την Αμερική από τα σύνορά του, είτε με γραπτή συμφωνία είτε με πολεμικά μέσα. Αν θα του βγει, αυτό είναι άλλο θέμα.

BREAKNEWS

Η ΔΥΣΗ ΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΤΗΣ

Τον Οκτώβριο του 1962 και για 13 ημέρες ο μεταπολεμικός τότε κόσμος πάγωσε. Η Αμερική ανέπτυξε τον στόλο της ανοικτά της Φλόριντα με κατεύθυνση τα νερά της Κούβας όπου πλησίαζε ένα ρωσικό εμπορικό πλοίο με πυραύλους. Οι πύραυλοι αυτοί θα μπορούσαν να πλήξουν τις ΗΠΑ από την Κούβα, όπου και αναμενόταν να τοποθετηθούν. Ήταν το μεγαλύτερο και από τότε το απειλητικότερο μπρα-ντε-φερ μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας από το 1945 και μετά.

Τελικά, ο κίνδυνος πυρηνικού ολοκαυτώματος απεφεύχθη. Κένεντι και Χρουστσόφ διαχειρίστηκαν την κρίση με τρόπο ώστε να επιτευχθεί μια μείζονος σημασίας συνεννόηση. Τα ζητήματα ασφαλείας που απασχολούν τον αντίπαλο είναι, επί της ουσίας, ζητήματα ασφαλείας που απασχολούν ή πρέπει να απασχολούν και τους δύο αντιτιθέμενους. Είναι ζήτημα δηλαδή κοινής λογικής.

Το ρωσικό πλοίο ανέκρουσε πρύμναν. Ο αμερικανικός στόλος επέστρεψε στα λημέρια του στο Νόρφολκ. Οι Αμερικανοί απέσυραν από την Τουρκία επιθετικούς πυρηνικούς πυραύλους που είχαν πρόσφατα τοποθετηθεί. Μετά την κρίση της Κούβας ο κόσμος έγινε όντως ασφαλέστερος. Ο αδερφός του Προέδρου Κένεντι, ο Ρόμπερτ, περιγράφει όλα τα παραπάνω, αφού τα έζησε από πρώτο χέρι στον Λευκό Οίκο, στο πόνημά του «Πώς δεν έγινε ο 3ος Παγκόσμιος Πόλεμος».

Το έμαθε ο κόσμος από την ιστορία αυτή. Κάτι πολύ απλό. Δεν είναι δυνατόν να διασφαλίσεις την ειρήνη αν απειλείς άμεσα, αδίστακτα και χωρίς περιθώρια ελιγμών τον αντίπαλό σου. Αλλιώς, τον στριμώχνεις στα σχοινιά, κι αυτός αντιδρά βίαια, πιθανόν άτσαλα και πάντως χωρίς να διαθέτει περιθώρια οπισθοχώρησης.

Το 1989 καταρρέει ο κόσμος που γνωρίζαμε από την κατάληψη του Βερολίνου και την άνευ όρων παράδοση του Γ' Ράιχ. Δεν καταρρέει μόνον το αντίπαλον δέος, δηλαδή η Σοβιετική Ένωση. Καταρρέει το εξισορροπητικό δίπολο που εγγυόταν για δεκαετίες τη διεθνή σταθερότητα.

Η Δύση επιδιώκει να διαχειριστεί έναν κόσμο όπου η Ρωσία είναι πλέον μια πτωχευμένη χώρα, με δυσθεώρητα χρέη, απίστευτη κοινωνική και πολιτική αστάθεια, θεωρώντας πως η πρώην αυτοκρατορία δεν θα έχει εφεξής κάποιο ιδιαίτερο γεωστρατηγικό ειδικό βάρος.

Το 2000 ο Μπιλ Κλίντον κατά τη δεύτερη θητεία του συναντάται με τον πρώην συνταγματάρχη των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών, την KGB, ο οποίος κατά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου υπηρετούσε στην Ανατολική Γερμανία. Έζησε δηλαδή στο πετσί του το αίσθημα της γεωστρατηγικής ήττας. Έστω και της προσωρινής.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει ανέλθει ανεξήγητα τα σκαλοπάτια της εξουσίας και από την Αγία Πετρούπολη βρίσκεται στο Κρεμλίνο. Τότε, ο νέος ηγέτης της Ρωσίας ζητάει και αναμένει από τη Δύση να σεβαστεί τους φόβους και τις ανησυχίες της Μόσχας ως προς τα προβλήματα ασφαλείας που αντιμετωπίζει. Όπως αποκάλυψε και ο ίδιος ο Πούτιν πριν από λίγα εικοσιτετράωρα, πρότεινε στον Κλίντον ακόμη την ένταξη της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ. Ακούγεται περίεργο, άτοπο και εξωπραγματικό, αλλά τότε όλα ήταν εξωπραγματικά στην υπό κατάρρευση πρώην Σοβιετική Ένωση.

Η Δύση είχε διαβεβαιώσει τη Ρωσία πως το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί προς Ανατολάς. Δεν υπεγράφη καμία Συνθήκη. Αλλά οι διαβεβαιώσεις ήταν του επιπέδου gentleman’s agreement. Η Ρωσία επαναπαύτηκε. Άλλωστε, τότε δεν μπορούσε να κάνει και διαφορετικά. Η Δύση ξέχασε τις διαβεβαιώσεις. Το ΝΑΤΟ σταδιακά ενέταξε όλες τις πρώην Ανατολικές χώρες. Ενέταξε επίσης και την Αλβανία, τις περισσότερες πρώην γιουγκοσλαβικές Δημοκρατίες, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Απέκλεισε τη Ρωσία από Δυσμάς και από τα νότια. Μόνον η Ουκρανία παρέμεινε ως «ουδέτερο έδαφος» στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν ξέχασε ποτέ το ότι η Δύση εκμεταλλεύτηκε το ρήγμα ασφαλείας στον Καύκασο και αναμίχθηκε, έστω ανεπίσημα, στον πόλεμο της Τσετσενίας. Η Ρωσία δεν ξέχασε ποτέ το ότι οι ΗΠΑ εξόπλισαν τους Ταλιμπάν και τους έστειλαν να πολεμήσουν τους Ρώσους στο Αφγανιστάν. Η Ρωσία δεν θα μπορούσε ποτέ να ανεχθεί παρά μόνον προσωρινά την παρουσία νατοϊκών θυλάκων στα δυτικά και νότια σύνορά της. Δεν θα μπορούσε, ωστόσο, να ανεχθεί ούτε για μία ώρα την προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την προοπτική ανάπτυξης επιθετικών οπλικών συστημάτων του ΝΑΤΟ στο έδαφός της.

Θα ήταν σαν να επαναλαμβανόταν η κρίση της Κούβας, αλλά από την ανάποδη. Κάτι που ποτέ δεν φάνηκε να αντιλαμβάνεται και να παίρνει στα σοβαρά η Ουάσινγκτον.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν του 2022 δεν είναι ο Πούτιν του 2000. Η Ρωσία στάθηκε στα πόδια της και ανέπτυξε το στρατιωτικο-τεχνολογικό της επίπεδο. Κατάφερε να αποταμιεύσει ποσά από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων, αλλά και άλλων πρώτων υλών.

Ο Πούτιν κατάφερε, ωστόσο, να επανατοποθετήσει τη Ρωσία στη διεθνή σκακιέρα. Ξεκίνησε από τη Συρία, μετά ενεπλάκη στη Λιβύη, αργότερα ανακατεύτηκε στην Κεντρική Αφρική, και τώρα εξεδίωξε τους Γάλλους από το Μαλί. Η Ρωσία του 2022 δεν είναι πια η Ρωσία του 2000.

Αντιθέτως, η Αμερική και η Δύση συνολικά δεν είναι τόσο ισχυρές σήμερα όσο ήταν το 2000. Η Κίνα είναι η πρώτη οικονομική δύναμη στον κόσμο και η Ευρώπη δεν κατάφερε ποτέ να βρει τον πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό βηματισμό της. Η γεωστρατηγική ήττα που υπέστη η Ουάσινγκτον στο Αφγανιστάν και η άνευ όρων απαγκίστρωση των ΗΠΑ από την Καμπούλ αποκάλυψαν και τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Αμερική ως προς τη διατήρηση του ρόλου του αναμφισβήτητου πλανητάρχη.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν τα εξήγησε όλα αυτά στο ωριαίο διάγγελμά του προς τη ρωσική κοινωνία και τον κόσμο. Για όσους δεν έχουν κοντή τη μνήμη, η Δύση είχε μία ευκαιρία να κερδίσει την εμπιστοσύνη της Ρωσίας τότε που η καταρρέουσα αυτοκρατορία ζητούσε στηρίγματα. Η Δύση αδιαφόρησε και εξαπάτησε τη Μόσχα. Ήταν φανερό πως κάποια στιγμή θα γύριζε ο τροχός της Ιστορίας, η οποία ποτέ δεν εξελίσσεται γραμμικά. Τώρα το παιχνίδι αρχίζει από την αρχή.

Ζούγκλα

Η ΘΗΒΑΪΔΑ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ (4ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου: <<Η Θηβαϊδα του Βορρά>> σε μετάφραση και επιμέλεια του Πέτρου Μπότση,
δ' έκδοση, σελ. 105-109, 116, Αθήνα 1988.
<<Ο μοναχισμός στη Ρωσία ξεκίνησε με τους οσίους Αντώνιο και Θεοδόσιο του Κιέβου. Εκείνοι έθεσαν τα θεμέλια της άσκησης και ήταν οι πρώτοι που έφεραν στην απέραντη αυτή χώρα το μήνυμα της ολοκληρωτικής αφιέρωσης στο Θεό και του αγώνα για εσωτερική τελείωση. Εκείνος όμως που δημιούργησε μια μεγάλη άνθιση, που εξελίχτηκε σ' ένα τεράστιο ξέσπασμα του μοναχισμού και αγκάλιασε ολόκληρη τη βορειοανατολική Ρωσία, που δίκαια αποκλήθηκε "Θηβαΐδα του Βορρά",
ήταν ο μεγάλος άγιος Σέργιος του Ραντονέζ.
Ο άγιος Σέργιος ήταν μια γιγαντιαία μορφή που δημιούργησε τη "χρυσή εποχή" για το μοναχισμό της Ρωσίας, εποχή που κράτησε τρεις αιώνες περίπου και χάρισε στην Ορθόδοξη Εκκλησία χιλιάδες αγίους. Ο ίδιος έφτιαξε πενήντα μοναστήρια και από εκείνα δημιουργήθηκαν άλλα σαράντα. Δίκαια του απονεμήθηκε ο τίτλος του "μεγάλου γέροντα της ρωσικής γης" και του "αββά της Θηβαΐδας του Βορρά". Ο συναρπαστικός βίος του, όπως και οι βίοι άλλων χαρακτηριστικών μορφών της Θηβαΐδας του Βορρά, σκιαγραφούνται στο βιβλίο αυτό που εκδίδεται για πρώτη φορά στην Ελληνική.
Οι βίοι των αγίων αυτών συγκεντρώθηκαν από διάφορες πηγές στη Ρωσική και εκδόθηκαν για πρώτη φορά συλλογικά στην Αγγλική από το μοναστήρι του αγίου Γερμανού της Αλάσκας, που είναι στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α. και που είχε την καλοσύνη να μου επιτρέψει τη μετάφραση και έκδοση του βιβλίου αυτού στην Ελληνική. Στην εισαγωγή του καθηγητή Κόντζεβιτς (...) υπάρχει μια ιστορική αναδρομή στη Θηβαΐδα αυτή του Βορρά και στα διάφορα ρεύματα που συνετέλεσαν τόσο στην απαρχή της, κατά το 14ο αιώνα, όσο και στην αρχή της παρακμής της, κατά το 17ο αιώνα.
Στον επίλογο επίσης, που γράφτηκε από τους εκδότες της αγγλικής έκδοσης, αναφέρονται οι δεσμοί και η επίδραση της Θηβαΐδας του Βορρά στη μεγάλη μοναχική κίνηση του 18ου αιώνα, που εκφράστηκε από τον όσιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκυ και έδωσε στην Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία τους μεγάλους στάρετς που τη δόξασαν και την δοξάζουν μέχρι σήμερα με την άφθαστη πνευματικότητά τους>>.
Πέτρος Αθ. Μπότσης
Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

Όσιος Σαββάτιος του Σολόφσκυ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΚΔΟΤΩΝ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Το ιερό μοναστήρι των οσίων Σαββατίου, Ζωσιμά και Γερμανού είναι η βορειότερη Λαύρα της Ρωσικής Θηβαϊδας. Οι πύργοι και οι ερειπωμένες εκκλησίες του μοναστηριού του Σολόφσκυ που κείτονται στα παγωμένα νερά της Λευκής Θάλασσας, στέκονται σαν σιωπηλοί μάρτυρες ασκητικών αγώνων και θείων ενασχολήσεων πέντε αιώνων.

Σήμερα το μοναστήρι έχει αναστηλωθεί σαν ιστορικό σημείο, αλλά το άθεο καθεστώς δε θα επιτρέψει βέβαια ούτε καν να μνημονευτεί η ουσία του έργου του Σολόφσκυ -η αγιότητά του δηλαδή, που αποδείχνεται από τους μοναστικούς αγώνες, και η ιεραποστολική του δράση προς τους βόρειους νομάδες.

Σ' αυτή τη διπλή σημασία του Σολόφσκυ οι Σοβιετικοί πρόσθεσαν μια τρίτη διάσταση, μετατρέποντάς το σε τόπο μαρτυρίου για ορθόδοξους χριστιανούς. Το Σολόφσκυ, αρχίζοντας ακριβώς εδώ και πενήντα χρόνια, ήταν ο κύριος τόπος αγιασμού για κληρικούς και κυρίως επισκόπους.

Εκεί οι διάδοχοι των Αποστόλων εργάστηκαν τα έργα τους, όπως το ψάρεμα και την επιδιόρθωση των διχτυών. Ένας από τους νέους μάρτυρες του Σολόφσκυ, ο αρχιεπίσκοπος Ιλαρίων (Τρόϊτσκυ), σημείωσε ότι: <<Το Άγιο Πνεύμα μετέτρεψε τους ψαράδες σε Αποστόλους και οι Μποσεβίκοι μετέτρεψαν τους Αποστόλους σε ψαράδες>>.

Αυτοί οι τελευταίοι ψαράδες των ανθρωπίνων ψυχών, εφοδιασμένων με τα εξωτερικά σημεία της αποστολικής τους διαδοχής, έγιναν έτσι ακόμη μεγαλύτεροι, πλημμυρισμένοι με Άγιο Πνεύμα, και σήμερα λάμπουν πανένδοξα σαν μια μεγάλη πηγή φωτός, για το σύγχρονο κόσμο που βυθίζεται όλο και περισσότερο στα σκοτάδια της αθεϊας.

Οι άγιοι και οι ασκητές του Σολόφσκυ, ενωμένοι τώρα με το χορό των νεομαρτύρων, είναι ολοζώντανοι στα ουράνια σκηνώματα του ζωντανού Θεού για μας, τους τελευταίους χριστιανούς, που ελπίζουμε ότι με τις προσευχές τους θα αποκτήσουμε τη δύναμη και την έμπνευση να προπαρασκευαστούμε για την ένωσή μας μαζί τους.

Η βεβήλωση των ιερών χώρων που δεν έχει ούτε στο ελάχιστο στερήσει το Σολόφσκυ απ' τον πνευματικό θησαυρό, που, γι' αυτούς που μπορούν να διακρίνουν, φαίνεται ακόμη ότι δημιούργησε τη ζωντανή κληρονομιά μας και απόκτησε αιώνιο στέφανο.

Δεν είναι γνωστό από ποια πόλη ή χωριό καταγόταν ο όσιος Σαββάτιος, ούτε ποιοι ήταν οι γονείς του, ούτε σε ποια ηλικία έλαβε τη μοναχική κουρά. Το μόνο γνωστό είναι ότι ο θαυμαστός γέροντας Σαββάτιος αγνωνίστηκε στο μοναστήρι του οσίου Κυρίλλου της Λευκής Λίμνης, στις μέρες του μητροπολίτη Φωτίου (1408-1431).

Ο αφιερωμένος ασκητής υπόταξε το σώμα του με την προσευχή, με ακατάπαυστες αγρυπνίες, με πείνα και δίψα και άλλους αναρίθμητους αγώνες σκληρής μοναχικής ζωής. Αγωνιζόταν με ζήλο σε είδος μοναχικής πάλης, με συνεχή υπακοή στον ηγούμενο και τους αδελφούς.

Και για την ακριβή τήρηση των μοναχικών του όρκων, ο Σαββάτιος ήταν αγαπητός και σεβαστός σε όλους και γινόταν παράδειγμα ενάρετης και φιλόπονης ζωής στους άλλους αδελφούς του μοναστηριού. Έτσι το όνομά του εγκωμιαζόταν συνέχεια απ' την αδελφότητα και τον ηγούμενο.

Ο όσιος Σαββάτιος άκουσε κάποτε ότι στην ίδια επαρχία του Νόβγκοροντ υπήρχε η λίμνη Λάτογκα, μέσα στην οποία υπήρχε ένα νησί που ονομαζόταν Βαλαάμ. Εκεί βρισκόταν ένα μοναστήρι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και οι μοναχοί του αγωνίζονταν σκληρά, αναπέμποντας ακατάπαυστες προσευχές στο Θεό, και τρεφόμενοι με την προσωπική τους εργασία.

Τότε άρχισε να παρακαλεί τον ηγούμενο και τους αδελφούς της μονής του οσίου Κυρίλλου να του επιτρέψουν να πάει με τις ευλογίες του και να ζήσει στο μοναστήρι του Βαλαάμ. Αφού αναχώρησε απ' εκεί ο Όσιος με τις ευχές τους, ήρθε στο Βαλαάμ, όπου έγινε δεκτός με μεγάλη χαρά απ' την αδελφότητα και έζησε αρκετό χρόνο ασκούμενος στους δύσκολους αγώνες των εκεί μοναχών και αυξάνοντας συνέχεια τους κόπους του.

Όπως στο μοναστήρι του οσίου Κυρίλλου έτσι κι εδώ ο όσιος Σαββάτιος τους ξεπέρασε όλους στους ασκητικούς αγώνες και η ενάρετη ζωή του άρχισε να γίνεται γνωστή σε όλους στο Βαλαάμ, γιατι ταπείνωσε το σώμα του στο έπακρο και απόδειξε ότι ήταν κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος.

Ως έμπειρος στην ασκητική ζωή, ο όσιος Σαββάτιος ήταν στο μοναστήρι του Βαλαάμ γέροντας για αρχάριους μοναχούς, τους οποίους καθοδηγούσε στους ασκητικούς αγώνες τους. Ανάμεσα στους μαθητές του ήταν και ο Γεννάδιος, που αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος του Νόβγκοροντ (1484-1504).

Επειδή όμως και στη νέα του κατοικία ο Όσιος άρχισε να γίνεται σεβαστός και να εγκωμιάζεται, κυριεύτηκε από λύπη, βρίσκοντας δύσκολο το να υποφέρει το σεβασμό και τα εγκώμια των αδελφών και σκέφτηκε πάλι να βρει ένα τόπο ήσυχο και μοναχικό για τους αγώνες του.

Νωρίτερα ο Όσιος είχε ακούσει για το ακατοίκητο νησί Σολοβέτσκυ, που βρισκόταν στα παγωμένα νερά της Λευκής θάλασσας, δυο μέρες ταξίδι απ' την ξηρά.

Ακούγοντας ξανά τους μύθους για το ακατοίκητο νησί, αισθάνθηκε πνευματική αγαλλίαση και κυριεύτηκε από σφοδρή επιθυμία να εκατασταθεί εκεί και ν' αγωνιστεί στην ησυχία. 

Έτσι άρχισε να παρακαλεί θερμά τον ηγούμενο της μονής Βαλαάμ να του επιτρέψει να φύγει. Ο ηγούμενος όμως μαζί με τους αδελφούς που αγαπούσαν τον Όσιο και τον σέβονταν σαν απεσταλμένο απ' το Θεό, δεν ήθελαν να χάσουν ένα τόσο εξαίρετο γέροντα, που ήταν παράδειγμα αρετής για όλους τους, και τον παρακάλεσαν να μην τους εγκαταλείψει.

Ο Όσιος υπάκουσε στις παρακλήσεις των μοναχών του Βαλαάμ και έζησε στο μοναστήρι για ένα μικρό χρονικό διάστημα ακόμη. Αργότερα, καθοδηγούμενος και συντηρούμενος απ' το Θεό, ο όσιος Σαββάτιος οδήγησε τα βήματά του προς το νησί Σολοβέτσκυ.

Όταν έφτασε στη θάλασσα, συνάντησε μερικούς ανθρώπους που ζούσαν στην ακτή, απέναντι από το νησί, και άρχισε να τους ρωτά γι' αυτό. Τον πληροφόρησαν ότι το νησί Σολοβέτσκυ βρισκόταν μακριά απ' την ακτή, ότι το ταξίδι του για κει ήταν δύσκολο και επικίνδυνο και ότι οι ταξιδιώτες έφταναν στο νησί μόλις μετά από δυο μέρες ταξίδι και εφ' όσον ο καιρός ήταν καλός.

Ο Όσιος ερεύνησε με λεπτομέρειες τα του νησιού και κατέληξε στη σκέψη ότι αυτός ήταν ο πιο κατάλληλος τρόπος για ν' αγωνιστεί με ησυχία και μοναχική ηρεμία. Πληροφορήθηκε ότι η περιφέρεια του νησιού ήταν πάνω από εβδομήντα μίλια' ότι κοντά του ψάρευαν και κυνηγούσαν θαλασσινά ζώα'

και ότι πάνω στο νησί υπήρχαν γλυκά, πόσιμα νερά, λίμνες ψαρέματος, βουνά των οποίων οι κορυφές ήταν καλυμμένες με δέντρα κατάλληλα για ξυλεία, κοιλάδες με πλούσια βλάστηση και άλλα μικρότερα και βατοειδή δέντρα. Έμαθε ακόμη ο Όσιος ότι το νησί ήταν πάρα πολύ κατάλληλο για ανθρώπινη διαμονή και ότι αν ήταν ακατοίκητο οφειλόταν στη δυσκολία επικοινωνίας με την ξηρά.

Πολλοί που επιθυμούσαν να εγκατασταθούν εκεί δεν τολμούσαν να το κάνουν, γιατι φοβούνταν τυχόν δυστύχημα στη θάλασσα. Σπάνια μόνο κι όταν ο καιρός ήταν καλός έρχονταν ψαράδες στο νησί, αλλά μόλις τέλειωναν το ψάρεμα επέστρεφαν γρήγορα στη στεριά.

Ακούγοντας όλα αυτά απ' τους κατοίκους της παραλίας, ο όσιος Σαββάτιος φλεγόταν από μια σφοδρή επιθυμία να εγκατασταθεί στο νησί Σολοβέτσκυ. Εκείνοι, διαπιστώνοντας την πρόθεση του Οσίου, προσπαθούσαν να τον μεταπείσουν από τέτοιες σκέψεις λέγοντας:

-Γέροντα, με τι θα τραφείς και θα ντυθείς στο νησί, αφού βρίσκεσαι σε τόσο προχωρημένη ηλικία και δεν έχεις καμμιά περιουσία;

Και πως θα ζήσεις σ' αυτόν τον ψυχρό τόπο τόσο μακριά απ' τους ανθρώπους, όταν δεν έχεις πια τη δύναμη να κάνεις τίποτα για τον εαυτό σου; Και ο Όσιος τους απάντησε:

-Εγώ, παιδιά μου, έχω έναν Κύριο που κάνει τη φύση ενός ηλικιωμένου ανθρώπου νέα, όπως επίσης ανατρέφει και αυξάνει ένα νήπιο μέχρι τα ώριμα χρόνια ενός γέρου. Αυτός πλουτίζει τους φτωχούς, δίνει τα απαραίτητα στους ενδεείς, ντύνει τους γυμνούς και χορταίνει τους πεινασμένους, όπως χόρτασε στην έρημο πέντε χιλιάδες άντρες με πέντε άρτους (Ιωάννης, 6, 5-13). [...]

Ο όσιος Σαββάτιος κοιμήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1435. Κατ' αυτή τη μέρα η μνήμη του γιορτάζεται προς δόξα του Τριαδικού Θεού, Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος, στον οποίο πρέπει η δόξα και η προσκύνηση στους αιώνες. Αμήν.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου: <<Η Θηβαϊδα του Βορρά>>
σε μετάφραση και επιμέλεια του Πέτρου Μπότση,
δ' έκδοση, σελ. 105-109, 116, Αθήνα 1988.

ΟΣΙΟΥ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ: ''ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ'' (ΜΕΡΟΣ 17ον)

 

Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 146-158.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

 Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

( Ε κ  τ ο υ  π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )

Ο θυμός. Το θυμό να τον πολεμήσετε μ' όλες σας τις δυνάμεις. Η χάρη του Θεού ελκύεται από την πραότητα. Απεναντίας, η θυμώδης καρδιά, λένε οι άγιοι πατέρες, είναι καθέδρα του διαβόλου. Παλέψτε, λοιπόν, μεθοδικά και συστηματικά εναντίον αυτού του φοβερού πάθους. Και ο Κύριος, βλέποντας τον αγώνα σας, θα σας βοηθήσει να λυτρωθείτε με τον καιρό από τη δυναστεία του. Ως τότε, έπειτα από κάθε πτώση σας, να ταπεινώνεστε και να ζητάτε με δάκρυα το θείο έλεος.

Πρέπει να ομολογήσουμε, βέβαια, ότι το πάθος του θυμού σχετίζεται με την ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου. 'Ενας είναι από τη φύση του ήρεμος άλλος πάλι από τη φύση του νευρικός και ευέξαπτος. Ο δεύτερος δεν μπορεί να ενοχοποιηθεί, φυσικά, για την ιδιοσυγκρασία του, ευθύνεται όμως για την τυχόν έλλειψη συναισθήσεως, ταπεινής ομολογίας και αγωνιστικότητος εναντίον του πάθους. Πότε επιτρέπεται η αγανάκτηση. Όταν κάποιος σας ενοχλεί, η αγανάκτηση είναι αδικαιολόγητη, καθώς γεννιέται από τον εγωισμό -<<Μη με σκοτίζεις!>>. Τότε ο εχθρός είναι κοντά σας. Και κερδίζει...

Η αγανάκτηση και ο θυμός επιτρέπονται μόνο όταν στρέφονται εναντίον των κακών λογισμών και επιθυμιών. Η αντιπάθεια και περιφρόνηση των συνανθρώπων μας. Πολλά είν' εκείνα που προκαλούν την οργή του Θεού, πάνω απ' όλα όμως τούτα τα δυο: τα σαρκικά αμαρτήματα και η περιφρόνηση των άλλων. Το δεύτερο είναι που σας έχει κυριέψει. Aγωνιστείτε ν' απαλλαγείτε από την κυριαρχία του. Είναι πάθος βαρύ. Ψάξτε μέσα σας και βρείτε την αιτία που το δημιούργησε. 'Υστερα, χωρίς πολλή σκέψη, πάρτε την απόφαση να το ξεριζώσετε από την καρδιά σας, όσο κι αν σας φαίνεται δικαιολογημένο. Και θα το ξεριζώσετε, αν βγάλετε από μέσα σας ακριβώς την αιτία του.

Ίσως να έχετε διαβάσει ή ακούσει τι γράφει ο απόστολος Παύλος στους Κορινθίους: <<Η καρδία ημών πεπλάτυνται (προς υμάς)>> (Β' Κορ. 6:11). Δηλαδή: Σας άνοιξα την καρδιά μου διάπλατα. Έτσι ανοίξτε κι εσείς την καρδιά σας με αγάπη σ' όλους τούς ανθρώπους! Αν γίνει αυτό, δεν χρειάζεται τίποτ' άλλο. Τότε και θα μιλήσεις και θα ενεργήσεις σωστά. Τότε, κι αν ακόμα τα λόγια σου είναι αυστηρά, δεν θα προκαλέσουν δυσάρεστα αποτελέσματα. Γιατί η ψυχή σου, κάτω από το ένδυμα της αυστηρότητος, θα είναι ειρηνική και γεμάτη αγάπη για τον πλησίον.

Αφού αποφάσισες ν' αγωνιστείς για να ευαρεστείς το Θεό, πρέπει, πρώτον, όλα να τα δέχεσαι ήρεμα και να τα υπομένεις καλοκάγαθα, και δεύτερον, στις δύσκολες περιστάσεις να έχεις αυτοσυγκράτηση και να ενεργείς με σύνεση. Τούτο, βέβαια, εξωτερικά κατορθώνεται σχετικά εύκολα: Σφίγγεις τα δόντια και σωπαίνεις. Η διατήρηση, όμως, της εσωτερικής γαλήνης και αταραξίας είναι πολύ δύσκολη. Συνήθως, μάλιστα, η κακή ψυχική μας κατάσταση φανερώνεται όχι με τα λόγια ή τις πράξεις μας, αλλά και με μιαν απλή κίνησή μας ή αλλοίωση της εκφράσεως του προσώπου μας. Ε, αυτό και μόνο φτάνει για να διαταράξει τις σχέσεις μας με τους άλλους, όπως ήδη διαπίστωσες.

Αφού, λοιπόν, έχεις αποκτήσει σχετική πείρα, οφείλεις να διδαχθείς απ' αυτήν. Απλό είναι το <<μάθημα>>, αλλά δύσκολα μαθαίνεται εξαιτίας του εγωισμού μας. Συγκεκριμένα: Σε δύσκολες περιστάσεις, που γέννησαν στην καρδιά σου εμπαθή αισθήματα, όπως οργή, αντιπάθεια και περιφρόνηση των άλλων, μη μιλήσεις και μην ενεργήσεις αμέσως. Σώπασε, ηρέμησε και διώξε από την καρδιά σου τα εμπαθή αισθήματα. Η μεταβλητότητα της εσωτερικής μας καταστάσεως.

Παραπονιέστε για τη μεταβλητότητα της εσωτερικής σας καταστάσεως -άλλοτε είναι καλή και άλλοτε κακή. Δεν γίνεται αλλιώς. Έχω δοκιμάσει και δοκιμάζω δυσάρεστες ψυχικές καταστάσεις με διάφορες μορφές. Δεν έχουμε παρά να τις υπομένουμε με ταπείνωση και γενναιοψυχία, χωρίς να χαλαρώνουμε τον πνευματικό μας αγώνα, χωρίς να παραμελούμε την εκπλήρωση των θείων εντολών –αυτό ακριβώς πού κάνετε. Έρχεται μια καλή πνευματική κατάσταση. Φεύγει. Έρχεται μια κακή. Φεύγει κι αυτή. Η εναλλαγή τους είναι συνεχής και αναπότρεπτη. Το μόνο που μπορείτε και πρέπει να κάνετε, είναι να επιθυμείτε και να επιδιώκετε πάντα το καλό. Αν δεν αντιμετωπίζαμε ποτέ καμιά δυσκολία, τότε θα είχαμε πέσει σε πνευματική νάρκη.

Ψυχικές μεταπτώσεις. Οι ψυχικές μεταπτώσεις συμβαίνουν σε όλους. Δεν έχετε, λοιπόν, παρά να τις υπομένετε ήρεμα, αφήνοντας τον εαυτό σας στα χέρια του Θεού. Μη νοιάζεστε για τίποτ' άλλο, παρά μόνο για τούτο: Να είστε πάντα μαζί με τον Κύριο. Ό,τι κι αν σας συμβαίνει, σ' Αυτόν να καταφεύγετε, σ' Αυτόν ν' αποκαλύπτετε την ψυχή σας, σ' Αυτόν ν' ακουμπάτε τα βάρη σας, σ' Αυτόν να λέτε τον πόνο σας... Και να προσεύχεστε, παρακαλώντας Τον να σας απαλλάξει από πειρασμούς και θλίψεις, αν είναι θέλημά Του...

Η ψυχική ευφορία και ευδιαθεσία, η αναψυχή και η παρηγορία δεν είναι πάντα γνωρίσματα καλής πνευματικής καταστάσεως, η οποία έχει τρία άλλα βασικά χαρακτηριστικά: α) ζήλο για την ευαρέστηση του Θεού, β) φρόνημα ταπεινό και καρδιά συντριμμένη, γ) παράδοση στο θείο θέλημα. Υπάρχουν αυτά μέσα σας; Αν ναι, είστε σε καλό δρόμο. Οι πνευματικές παρηγορίες στην κατά Θεόν ζωή.

Λυπηθήκατε, επειδή χάσατε πολύ γρήγορα την παρήγορη εκείνη εσωτερική κατάσταση, στην οποία βρισκόσασταν μετά τη θεία Μετάληψη. Αλλά πρέπει να ξέρετε, πως μια πνευματική παρηγορία, μια <<παράκληση>>, μ' όποια μορφή κι αν μας επισκέπτεται -ως απέραντη ψυχική ειρήνη, ως απερίγραπτη χαρά, ως ιερός ενθουσιασμός, ως γλυκειά κατάνυξη ή ως οτιδήποτε άλλο-, δεν είναι το κύριο ζητούμενο στην κατά Θεόν ζωή.

Η πρωταρχική επιδίωξη και το βασικό μέλημά μας είναι όχι οι παρηγορίες, αλλά η αποφασιστική και δυναμική διατήρηση του εαυτού μας, εσωτερικά και εξωτερικά, σε κατάσταση καλή, ευάρεστη στον Κύριο. Η όποια παρηγορία δίνεται από το Θεό σαν <<δόλωμα>>, πρόκληση και προτροπή –<<Να τι θ' απολαύσεις! Αγωνίσου, λοιπόν!>>. Επομένως, όταν τη στερούμαστε, δεν πρέπει ν' απελπιζόμαστε, αλλά με μεγαλύτερο ζήλο, με σταθερότητα και επιμονή ν' αγωνιζόμαστε «τον καλόν αγώνα της πίστεως» (Α ́ Τιμ. 6:12). Οι πνευματικές ηδονές δεν είναι πάντα ωφέλιμες.

Σας αρέσει να βυθίζεστε μέσα στις πνευματικές ηδονές, να νιώθετε πάντα ικανοποίηση και ευφροσύνη από την προσευχή και την κοινωνία σας με τον Κύριο. Αυτό, όμως, είναι και αδύνατο και ανώφελο. Αδύνατο, γιατί κάθε μορφή πνευματικής αναψυχής δεν είναι καρπός δικής μας προσπάθειας, αλλά δώρο του ελέους του Θεού, δώρο που προσφέρεται σ' όποιον, όποτε και για όσο Εκείνος θέλει. Αδύνατο είναι, επίσης, γιατί, όσο ζουν και ενεργούν μέσα μας τα πάθη, καμιά πνευματική ηδονή δεν μπορεί να παραμείνει σταθερή στην ψυχή.

'Αλλωστε, η άκαιρη και άλογη επιδίωξη τέτοιων ηδονών είναι, όπως είπα, και ανώφελη, γιατί οδηγεί σε ψυχική παραλυσία και μαλθακότητα. Εμείς οφείλουμε μόνο ν' αγωνιζόμαστε με τρόπο ευάρεστο στον Κύριο, με ζήλο και ανδρεία, με νήψη και αυτοέλεγχο, με ταπείνωση και συντριβή. Για το Θεό πρέπει να κυριαρχούν στην καρδιά μας δυο αισθήματα: αγάπη και φόβος... Οι άγγελοι στέκονται μπροστά Του με φόβο και τρόμο... Και ο απόστολος μας παραγγέλλει: <<Μετά φόβου και τρόμου την εαυτών σωτηρίαν κατεργάζεσθε» (Φιλιπ. 2:12). Ζήστε, επαναλαμβάνω, με νήψη, με πνευματική επαγρύπνηση, με φρόνημα ταπεινό... Η Ανάσταση του Χριστού κι εμείς.

Η δύναμη της Αναστάσεως του Χριστού είναι ανέκφραστα μεγάλη. Ο Κύριος αναστήθηκε για να συναναστήσει κι εμάς, χαρίζοντάς μας ζωή αιώνια! Στην ανάστασή μας, λοιπόν, ας προσβλέπουμε με πίστη, ζώντας με τη χαρά της προσδοκίας της. Η θλιβερή κατάσταση του κόσμου τούτου. Τί να πούμε για τη θλιβερή κατάσταση του κόσμου μας; Έτσι ήταν από το αρχαία χρόνια και έτσι θα είναι ως τη συντέλεια. Παντού βασιλεύει η κακία, η αμαρτία, η μοχθηρία. Τίποτα, ωστόσο, δεν μπορεί να ανακόψει την ορθή πορεία όσων ποθούν ειλικρινά τη σωτηρία τους. <<Ότι μείζων εστίν ο εν ημίν ή ο εν τω κόσμώ>> (Α' Ιω. 4:4).

Πώς γίνεται μέσα στην καρδιά μας η ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Τον 7ο αιώνα υψώθηκε πανηγυρικά ο τίμιος Σταυρός στα Ιεροσόλυμα, για να τον δει και να τον προσκυνήσει όλος ο λαός. Εκείνου του γεγονότος ανάμνηση είναι η τελετή της υψώσεως του Σταυρού, που γίνεται κάθε χρόνο, στις 14 Σεπτεμβρίου, στους ενοριακούς και μοναστηριακούς ναούς. Αυτή η ύψωση, όμως, είναι εξωτερική.

Υπάρχει, θα λέγαμε, και μια πνευματική ύψωση του Σταυρού, που συντελείται μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Πότε; Όταν κάποιος σταθερά αποφασίζει να αυτοσταυρωθεί, νεκρώνοντας τα πάθη του. Όποιος δεν το κάνει, δεν είναι αληθινός χριστιανός. Το λέει ξεκάθαρα ο απόστολος: <<Οι τού Χριστού την σάρκα εσταύρωσαν συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις>> (Γαλ. 5:24). Όσοι, δηλαδή, είναι του Χριστού, έχουν σταυρώσει τον αμαρτωλό εαυτό τους μαζί με τα πάθη και τις επιθυμίες του.

Οι χριστιανοί, λοιπόν, υψώνουν μέσα τους αυτόν το σταυρό και τον κρατούν υψωμένο σ' όλη τους τη ζωή. Έτσι είναι, άραγε; Ο καθένας μας ας ρωτήσει τη συνείδησή του. Και μακάρι να μην πάρει την απάντηση: Εσύ κάνεις τα σαρκικά σου θελήματα και υπακούς στις επιθυμίες σου. <<Ο σταυρός σου δεν είναι υψωμένος, αλλά ριγμένος στο λάκκο των παθών, όπου σαπίζει από την καταφρόνια και την αμέλειά σου!>>. Μετά την αποκαθήλωση του νεκρού σώματος του Χριστού, ο τίμιος Σταυρός έμεινε στό Γολγοθά. Οι Ιουδαίοι τον πήραν και τον έριξαν σ' ένα σκουπιδόλακκο.

Μετά την ανάσταση του Κυρίου, πάλι, δεν δίστασαν να επιχώσουν με πέτρες και χώματα τον πανάγιο Τάφο Του, για να τον εξαφανίσουν. Τέλος, όταν οι Ρωμαίοι κυρίεψαν την επαναστατημένη Ιερουσαλήμ, το 70, κατέσκαψαν και ισοπέδωσαν όλη την πόλη και τα περίχωρά της. Ο Πέρσης βασιλιάς Χοσρόης Β' (590-628), που κατέλαβε την Αγία Πόλη το 614, άρπαξε το τίμιο Ξύλο και το μετέφερε στην Περσία. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα ο αυτοκράτορας Ηράκλειος (610-641) νίκησε τους Πέρσες και πήρε πάλι το Σταυρό. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 628 τον έφερε στο ναό της Αναστάσεως των Ιεροσολύμων, όπου τον ύψωσε ο πατριάρχης άγιος Ζαχαρίας (609-631). Από τότε επικράτησε σ' Ανατολή και Δύση η εορτή της Υψώσεως του τιμίου Σταυρού ως λαμπρή πανήγυρη.

Κάτι παρόμοιο γίνεται και με τον εσωτερικό σταυρό μας. Όταν ο εχθρός κυριέψει και κατασκάψει τη νοητή Ιερουσαλήμ, την ψυχή μας, ο σταυρός αυτός γκρεμίζεται από τον καρδιακό Γολγοθά στο σκουπιδόλακκο των αμαρτωλών επιθυμιών και ηδονών. Στη θέση του τότε βάζουμε και προσκυνάμε το είδωλο της Αφροδίτης... ώσπου να μας επισκεφθεί η θεία χάρη, αν βέβαια μετανοήσουμε ειλικρινά, η οποία θα τσακίσει το είδωλο της αμαρτίας και θα υψώσει μέσα μας το σταυρό της νεκρώσεως των παθών. Ψυχή φωτεινή και ψυχή σκοτεινή.

'Οταν εμείς είμαστε κοντά στον Κύριο, κι Εκείνος είναι μαζί μας. Και τότε η ψυχή μας είναι φωτεινή. Μιαν ηλιόλουστη μέρα, ανοίξτε όλα τα παράθυρα ενός δωματίου -θα γίνει ολοφώτεινο, κλείστε ένα παράθυρο -θα σκοτεινιάσει λίγο, κλείστε όλα τα παράθυρα -θα σκοτεινιάσει εντελώς. Έτσι γίνεται και με την ψυχή. Όταν μ' όλες της τις δυνάμεις παραδίνεται στον Κύριο, τον Ήλιο της δικαιοσύνης, είναι φωτεινή, χαρούμενη και ειρηνική. Όταν δοθεί και σε κάτι άλλο, επίγειο, η φωτεινότητά της μειώνεται. Όσο περισσότερο περισπαστεί, τόσο περισσότερο σκοτεινιάζει. Και περισπάται, όπως είναι γνωστό, από τους λογισμούς, από τα αισθήματα και, προπαντός, από την εμπαθή προσκόλληση σε κάτι. Η έμπρακτη αμαρτία, πάντως, είν' εκείνη που πιο πολύ απ' οτιδήποτε άλλο ζοφώνει την ψυχή.

Ευτυχία και δυστυχία. <<Βαρειά είναι η καρδιά μου>> Κοινός κλήρος των ανθρώπων πάνω στη γη: Μια καλοκαιρία, μια κακοκαιρία μια φως, μια σκοτάδι. Ποιός μπορεί ν' αλλάξει τα πράγματα; Κανένας. Το καθήκον όλων μας είναι να εκμεταλλευόμαστε και τη μια και την άλλη κατάσταση για τη σωτηρία της ψυχής. Όταν ευτυχούμε, να ευγνωμονούμε το Θεό και να μην αθετούμε το νόμο Του. Όταν, πάλι, μάς επισκέπτεται μια δοκιμασία, να την υπομένουμε με ταπείνωση.

<<Ενός έστι χρεία>>. Το <<ενός έστι χρεία>> (Λουκ. 10:42), που είπε ο Κύριος στη Μάρθα, πρέπει να το βάλω μέσα στο νου και στην καρδιά μου: την πίστη, τη σύμφωνη με την πίστη βιοτή και την ελπίδα της αιώνιας ζωής. Η ελευθερία. Όσο ισχυρά κι αν είναι τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχεται ένας άνθρωπος, στον ίδιο και μόνο ανήκει η απόφαση για το αν θα ενεργήσει επηρεασμένος ή ανεπηρέαστος από τα ερεθίσματα αυτά. Η ουσία της προσωπικής ελευθερίας βρίσκεται ακριβώς σ' αυτή τη δυνατότητα του ανθρώπου, δυνατότητα που κανένας και τίποτα δεν μπορεί να του τη στερήσει.

Πρόγνωση του Θεού και ελευθερία του ανθρώπου. Αρνείστε την ύπαρξη ελευθερίας στον άνθρωπο. Πιστεύετε πως όλες οι πράξεις μας υποτάσσονται σε κάποιαν αναγκαιότητα, από την οποία δεν μπορεί κανένας να ξεφύγει. Και όμως, φτάνει να εξετάσετε με προσοχή τι κάνετε μέσα σε μια ή και μισή μόνο μέρα, για να διαπιστώσετε πως όλες οι ενέργειές σας, ακόμα κι εκείνες που φαινομενικά γίνονται με παρακίνηση ή επιταγή άλλων, είναι εκούσιες, αυτοθέλητες. Ποιός σας ανάγκασε να έρθετε σ' αυτή την πόλη; Εσείς δεν το αποφασίσατε; Μήπως σας έφεραν δεμένο με συρματόσκοινο;... 

Αυτό, λοιπόν, που ονομάζετε αναγκασμό δεν είναι τίποτα περισσότερο από αφύπνιση και παροχή αφορμής για ελεύθερη και αυτόβουλη ενέργεια. Μ' άλλα λόγια, συμβαίνει συχνά οι άνθρωποι να μας προτρέπουν ή οι περιστάσεις να μας οδηγούν σε κάποια συγκεκριμένη πράξη, η τελική απόφαση όμως ανήκει αποκλειστικά σ' εμάς. Το δικαίωμα της αποφάσεως δεν μπορεί κανένας να μας το αφαιρέσει. Αυτή την ελευθερία της ψυχής δεν τη δεσμεύει ούτε ο ίδιος ο Πλάστης και Κύριός της, ο Θεός. Οι προπάτορές μας, ο Αδάμ και η Εύα, έπεσαν. Γιατί; Θεώρησαν πως ήταν καλύτερα να μην τηρήσουν την εντολή του Θεού. Και την παρέβησαν. Το φίδι δεν ανάγκασε την Εύα να φάει τον απαγορευμένο καρπό του δέντρου της γνώσεως.

Μόνο πρόταση της έκανε. Η γυναίκα βρήκε καλή την πρόταση. Αποφάσισε να κόψει τον καρπό και να τον γευθεί. Ύστερα έκανε εκείνη την ίδια πρόταση στον Αδάμ. Αποφάσισε και ο άνδρας να φάει τον καρπό. Ελεύθερα. Αβίαστα. Το ίδιο έγινε και με το αγγελικό τάγμα του Εωσφόρου. Έπεσαν με τη θέλησή τους, ύστερ' από ελεύθερη προσωπική τους απόφαση, και από άγγελοι έγιναν δαίμονες. Ποιός τους ανάγκασε ν' αποφασίσουν την ανταρσία εναντίον του Θεού; Κανένας. Έτσι ενεργεί και κάθε άνθρωπος, κάθε ψυχή. Παρακινήσεις, υποδείξεις, εισηγήσεις και προτροπές γίνονται, βέβαια, πολλές. Συχνά, μάλιστα, είναι πολύ πιεστικές, θα έλεγα συντριπτικές. Πάντοτε, όμως, η απόφαση ανήκει στην ελεύθερη βούληση της ψυχής. Αυτή μπορεί, αν θέλει, ν' αποφασίσει αντίθετα και σε πείσμα όλων των προτροπών.

Κλασικά είναι τα παραδείγματα των αγίων μαρτύρων της πίστεως: Tους έδειχναν, για εκφοβισμό, τα όργανα των βασανιστηρίων. Τούς υπόσχονταν πλούτη και αξιώματα. Έφερναν μπροστά τους τις μανάδες, τούς πατεράδες, τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά τους ακόμα, πού τούς εκλιπαρούσαν με δάκρυα να κάνουν κάτι ασήμαντο -έτσι το θεωρούσαν-, να ρίξουν δηλαδή μόνο λίγο θυμίαμα στον ειδωλικό βωμό. Πόσες πιέσεις, πόσοι <<εξαναγκασμοί>>! Εκείνοι, όμως, έμεναν αλύγιστοι. Και αποφάσιζαν να πεθάνουν! Δεν ήταν, άραγε, ελεύθεροι; Υπήρχαν, φυσικά, και κάποιοι πού λύγιζαν. Μα κι αυτοί ελεύθερα αποφάσιζαν να ενδώσουν.

Πιστεύω να συνειδητοποιήσατε τώρα πως κάθε απόφαση ανήκει σ' εμάς. Πάντοτε. Όσο για την παντογνωσία του Θεού, αυτή ούτε τις αποφάσεις μας επηρεάζει ούτε την εξέλιξη των πραγμάτων προκαθορίζει. Είναι ένα ζήτημα που έχει αποσαφηνιστεί ικανοποιητικά προ πολλού: Ο Θεός προγνωρίζει σε κάθε περίπτωση τι θα συμβεί, ξέρει δηλαδή, ως γνώστης όχι μόνο του παρελθόντος και του παρόντος, αλλά και του μέλλοντος, ποια θα είναι η ελεύθερη απόφαση της ψυχής. Ο ίδιος, πάντως, δεν επεμβαίνει καθοριστικά στη διαμόρφωση της αποφάσεως. 'Αλλο πρόγνωση, λοιπόν, και άλλο προκαθορισμός.

Υπάρχουν, βέβαια, γεγονότα προκαθορισμένα από το Θεό, που αποτελούν εκφράσεις του θελήματός Του και συντελούνται σύμφωνα με το σχέδιό Του. Είναι όσα ανήκουν στην αποκλειστική εξουσία Του ως δημιουργού, προνοητή και κυβερνήτη του σύμπαντος, όπως λ.χ. η γέννηση, ο θάνατος, τα διάφορα φυσικά φαινόμενα κ.λπ. Δυστυχώς, πολλές φορές, ο άνθρωπος, επεμβαίνοντας άνομα και σ' αυτά, διασαλεύει τη θεοχάρακτη φυσική τάξη, με ολέθριες συνέπειες για τον ίδιο και τον κόσμο. Τέτοιες επεμβάσεις, όμως, δεν αναιρούν: απεναντίας επιβεβαιώνουν την ελευθερία του, της οποίας μπορεί να κάνει όχι μόνο χρήση, αλλά –αλίμονο!- και κατάχρηση.

Επανέρχομαι στο παράδειγμα της πτώσεως των πρωτοπλάστων. Ο Θεός προγνώριζε ότι θα αθετούσαν την εντολή Του –όπως θα προγνώριζε και το αντίθετο, αν αυτό συνέβαινε-, εκείνων όμως η απόφαση ήταν ελεύθερη. Ο Κύριος επιθυμούσε να μην πέσουν. Και το απέδειξε. <<Μη φάτε!>>, τούς είπε ξεκάθαρα. Δεν τους έκρυψε ούτε τη συνέπεια της παραβάσεως, συνέπεια φοβερή: θάνατος. Δεν υπάκουσαν. Ποιός, λοιπόν, φταίει; Θά με ρωτήσετε: Καλά, γιατί όμως δεν εμπόδισε την πτώση τους, γιατί, έστω, την παραχώρησε; Και σας απαντώ:

Επειδή η παντοδυναμία του Θεού σταματάει εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία του ανθρώπου. Όχι πως αυτή καθεαυτή η θεία παντοδυναμία έχει όρια, όχι βέβαια! Αλλά δεν θέλει να παραβιάσει το ανθρώπινο αυτεξούσιο, γιατί το σέβεται. Τόση, όμως, είναι η φιλανθρωπία του Κυρίου, ώστε, μετά την πτώση, έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα της αναστάσεως. Πώς;

Με την ένσαρκη οικονομία του Υιού Του, που ενανθρώπησε, έπαθε, σταυρώθηκε και αναστήθηκε <<δι' ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν σωτηρίαν>>, όπως λέμε στο Σύμβολο της Πίστεως. Έτσι, όποιος θέλει, μπορεί να λυτρωθεί από τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος και να ζήσει αιώνια στη βασιλεία των ουρανών. Όποιος θέλει. Γιατί, και σ' αυτή την περίπτωση, κανέναν δεν αναγκάζει ο Θεός. Ελεύθερα σώζεται ή κολάζεται ο καθένας μας!

( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 146-158.